Onderzoekende competenties aanleren aan VWO- en WO-studenten: een praktische benadering

Geplaatst op 2 augustus 2024

In de hedendaagse educatie wordt het vermogen om onderzoek te doen steeds belangrijker. Voor VWO- en WO-studenten, die zich voorbereiden op hogere studies en professionele carrières, zijn onderzoekende competenties essentieel. Deze vaardigheden omvatten niet alleen het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek, maar ook kritisch denken, probleemoplossend vermogen en effectieve communicatie. Dit artikel onderzoekt hoe leerkrachten en docenten deze onderzoekende competenties kunnen ontwikkelen en versterken bij VWO- en WO-studenten, met een focus op praktische benaderingen en strategieën.

Waarom Onderzoekende Competenties Belangrijk Zijn

Onderzoekende competenties zijn cruciaal voor het academisch succes en de professionele ontwikkeling van studenten. Ze stellen studenten in staat om:

1. Kritisch te Denken: Studenten leren om informatie te analyseren en evalueren, argumenten te ontwikkelen en weloverwogen conclusies te trekken.

2. Problemen Oplossen: Ze ontwikkelen vaardigheden om complexe vraagstukken te identificeren, hypothesen te formuleren en oplossingen te onderzoeken.

3. Wetenschappelijk te Werken: Studenten krijgen inzicht in de methodologie van wetenschappelijk onderzoek, leren hoe ze data moeten verzamelen, analyseren en interpreteren.

4. Effectief te Communiceren: Ze leren hun bevindingen helder en gestructureerd te presenteren, zowel schriftelijk als mondeling.

Strategieën voor het Aanleren van Onderzoekende Competenties

Het aanleren van onderzoekende competenties aan VWO- en WO-studenten vereist een doordachte en gestructureerde aanpak. Hier zijn enkele strategieën om deze vaardigheden effectief te ontwikkelen:

1. Integratie van Onderzoek in het Curriculum

• Onderzoeksprojecten: Integreer onderzoeksprojecten in het curriculum waarbij studenten echte vraagstukken onderzoeken. Dit kan variëren van kleine onderzoeksopdrachten tot uitgebreide projecten die meerdere weken beslaan.

• Vakoverstijgende Benadering: Moedig studenten aan om onderzoeksvaardigheden toe te passen in verschillende vakken. Bijvoorbeeld, een project dat de toepassing van wiskundige modellen in de natuurkunde onderzoekt.

2. Actieve Leeromgevingen Creëren

• Praktische Werkvormen: Gebruik actieve werkvormen zoals laboratoriumexperimenten, veldonderzoeken en case-studies om studenten hands-on ervaring op te laten doen.

• Probleemgestuurd Onderwijs (PGO): Pas probleemgestuurd onderwijs toe waarbij studenten in teams werken aan complexe problemen en hierbij hun onderzoeksvaardigheden ontwikkelen.

3. Ondersteuning bij het Ontwikkelen van Onderzoeksvragen

• Begeleiding bij Vraagformulering: Help studenten bij het formuleren van onderzoeksvragen. Dit kan door middel van workshops of één-op-één begeleiding waarbij studenten leren hoe ze vragen kunnen ontwikkelen die specifiek, haalbaar en relevant zijn.

• Feedback en Herziening: Geef feedback op de onderzoeksvragen en laat studenten hun vragen herzien en verfijnen op basis van de ontvangen feedback.

4. Onderzoeksvaardigheden aanleren

• Methodologie en Technieken: Onderwijs studenten over verschillende onderzoeksmethoden en -technieken. Dit kan door middel van colleges, workshops en praktijkoefeningen die hen leren hoe ze kwalitatieve en kwantitatieve data kunnen verzamelen en analyseren.

• Data-analyse: Zorg voor training in data-analyse, waaronder statistische technieken en softwaretools. Dit helpt studenten om de verzamelde gegevens effectief te interpreteren en te presenteren.

5. Focus op Communicatie en Presentatie

• Schriftelijke Verslagen: Leer studenten hoe ze onderzoeksresultaten helder en gestructureerd kunnen presenteren in schriftelijke rapporten. Dit omvat het schrijven van inleidingen, methoden, resultaten en discussies.

• Mondelinge Presentaties: Moedig studenten aan om hun bevindingen mondeling te presenteren. Dit helpt hen om presentatievaardigheden te ontwikkelen en om zelfverzekerd te communiceren over hun onderzoek.

6. Gebruik van Technologie en Hulpmiddelen

• Onderzoekssoftware: Maak gebruik van onderzoekssoftware en online tools die studenten kunnen helpen bij het verzamelen en analyseren van gegevens. Voorbeelden zijn SPSS, R, of NVivo.

• Online Bronnen: Stimuleer het gebruik van online wetenschappelijke databases en bibliotheken voor literatuuronderzoek en referentiebeheer.

7. Samenwerking en Netwerken

• Teamwerk: Laat studenten samenwerken aan onderzoeksprojecten. Dit bevordert teamwork, communicatie en de uitwisseling van ideeën en kennis.

• Netwerkactiviteiten: Organiseer netwerksessies met professionals en onderzoekers uit het veld. Dit kan studenten blootstellen aan actuele onderzoekstrends en hen inspireren in hun eigen werk.

Voorbeelden van Praktische Toepassingen

Hier zijn enkele voorbeelden van hoe deze strategieën in de praktijk kunnen worden gebracht:

• Interdisciplinair Onderzoek: Organiseer een project waarbij studenten onderzoek doen naar de impact van klimaatverandering op biodiversiteit, waarbij ze kennis uit biologie, chemie en aardrijkskunde combineren.

• Studentenconferentie: Organiseer een jaarlijkse conferentie waarin studenten hun onderzoeksresultaten presenteren aan medestudenten en docenten. Dit biedt een platform voor het oefenen van presentatievaardigheden en het ontvangen van feedback.

• Partnerschappen met Bedrijven: Zet samenwerkingen op met bedrijven of onderzoeksinstellingen voor praktijkgericht onderzoek. Studenten kunnen betrokken worden bij echte onderzoeksprojecten en praktijkervaring opdoen.

Evaluatie en Reflectie

Een belangrijk aspect van het aanleren van onderzoekende competenties is het evalueren van de voortgang en reflecteren op het leerproces:

• Reflectieve Verslagen: Laat studenten reflectieve verslagen schrijven over hun onderzoeksproces en de vaardigheden die ze hebben ontwikkeld. Dit helpt hen om te begrijpen wat ze hebben geleerd en waar ze nog kunnen verbeteren.

• Evaluatiecriteria: Ontwikkel duidelijke evaluatiecriteria voor onderzoeksprojecten die zowel de inhoudelijke kwaliteit als de onderzoeksvaardigheden beoordelen. Dit helpt studenten om te begrijpen wat er van hen wordt verwacht.

• Peer Review: Voer peer reviews uit waarbij studenten elkaars werk beoordelen en feedback geven. Dit bevordert kritisch denken en helpt studenten om verschillende perspectieven te begrijpen.

Conclusie

Het aanleren van onderzoekende competenties aan VWO- en WO-studenten is essentieel voor hun academisch en professioneel succes. Door een combinatie van geïntegreerde onderzoeksprojecten, actieve leeromgevingen, gerichte begeleiding, en focus op communicatie en technologie, kunnen leraren en docenten studenten effectief ondersteunen in het ontwikkelen van deze vaardigheden. Het toepassen van praktische strategieën en het bieden van kansen voor samenwerking en netwerken kan studenten voorbereiden op de uitdagingen van de toekomst en hen helpen om zelfverzekerde en competente onderzoekers te worden.

Geraadpleegde bronnen

• Aarsen, M., & Valk, T. van der (2008). Onderzoekende houding, een leerlijn. NVOX, 8, 354-356.
• Bruggink, M. & Harinck, F. (2012). De onderzoekende houding van leraren: wat wordt daaronder verstaan? Tijdschrift voor lerarenopleiders, 33(3), 46-53.
• Hofstein, A. & Lunetta, V.N. (2004). The laboratory in science education: foundations for the twentyfirst century. Science Education, 88(1), 28-54.
• Hunter, A., Laursen, S.L., & Seymour, E. (2006). Becoming a scientist: the role of undergraduate research in students’ cognitive, personal and professional development. Science Education, 91(1), 36-74.
• Jong, T. de. (2006). Technological advances in inquiry learning. Science, 312(5773), 532-533.
• Joolingen, W. van, Jong, T. de, Lazonder, A. W., Savelsbergh, E. R., & Manlove, S. (2005). Co-Lab: research and development of an online learning environment for collaborative scientific discovery learning. Computers in Human Behavior, 21, 671–688.
• Kennisrotonde. (2017). Welke interventies van docenten bevorderen de onderzoekende houding van leerlingen in het VO? (KR. 253). Den Haag: NRO.
• Kuhn, D. & Pease, M. (2008). What needs to develop in the development on inquiry skills? Cognition and Instruction, 26, 1-48.
• Lazonder, A. W., & Harmsen, R. (2016). Meta-Analysis of Inquiry-Based Learning Effects of Guidance. Review of Educational Research, 86(3), 681-718.
• Meijer, M.J. (2017). Teachers’ Inquiry-Based Attitude as an Objective in Teacher Education (Proefschrift). Heerlen: Open Universiteit.
• Rijst, R. van der. (2009). The research-teaching nexus in the sciences: Scientific research dispositions and teaching practice. (Proefschrift). Leiden: Universiteit Leiden.
• Tsai, C-C., Lin, S.S.J., & Yuan, S-M. (2002). Developing science activities through a networked peer assessment system. Computers & Education, 38, 241-252.
• Uiterwijk-Luijk, L. (2017). Inquiry-based leading and learning in primary education. Inquiry-based working by school boards, school leaders and teachers and students’ inquiry habit of mind (Proefschrift). Universiteit van Amsterdam, Amsterdam.
• Valk, A.E. van der, & Soest, M.F.N. van (2004). Onderzoek leren doen in de bètavakken. Elementen van een leerlijn in de onderbouw van twee scholen. Utrecht: Universiteit Utrecht.
• Verberg, C., Post, L., Rijst, R. van der, & Admiraal, W. (2019). Naar zelfstandig onderzoek van leerlingen in het voortgezet onderwijs. Leiden: ICLON Universiteit Leiden.