Betrouwbaarheid en validiteit van (Non-Verbale) intelligentietests bij vluchtelingenkinderen in de basisschoolleeftijd

Vluchtelingenkinderen in de basisschoolleeftijd vormen een bijzondere groep in het onderwijssysteem. Hun achtergrond en ervaringen beïnvloeden niet alleen hun integratie in het reguliere onderwijs, maar ook de effectiviteit van de gebruikte evaluatiemethoden, zoals intelligentietests. Dit artikel onderzoekt de betrouwbaarheid en validiteit van (non-verbale) intelligentietests voor vluchtelingenkinderen en belicht de invloed van traumatische ervaringen en verblijfsduur in Nederland op deze tests.

De Rol van Intelligentietests voor Vluchtelingenkinderen

Intelligentietests zijn ontworpen om het cognitief functioneren van individuen te meten en worden vaak gebruikt om de leerbehoeften van leerlingen te beoordelen. Voor vluchtelingenkinderen, die vaak aanzienlijke taalachterstanden hebben, worden non-verbale intelligentietests vaak als geschikter beschouwd dan verbale tests. Deze tests zijn ontworpen om cognitieve vaardigheden te meten zonder een beroep te doen op taalvaardigheid, wat hen bijzonder relevant maakt voor deze doelgroep.

In Nederland worden non-verbale intelligentietests zoals de SON-R 2-8, SON-R 6-40 en de WNV-NL gebruikt om de cognitieve capaciteiten van kinderen te evalueren. Ondanks hun geschiktheid voor vluchtelingenkinderen hebben deze tests echter ook hun beperkingen, die voortkomen uit zowel culturele als procedurele factoren.

Invloed van Traumatische Ervaringen

Vluchtelingenkinderen worden vaak geconfronteerd met traumatische ervaringen die hun cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling beïnvloeden. Trauma’s zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS), depressie en angststoornissen komen relatief vaak voor in deze groep kinderen. Deze aandoeningen kunnen de resultaten van intelligentietests beïnvloeden door bijvoorbeeld een verminderde aandachtsspanne, geheugenproblemen en een verminderde verwerkingssnelheid.

Onderzoek toont aan dat verschillende soorten trauma’s op verschillende manieren invloed hebben op intelligentietests. Persoonlijke identiteitstrauma’s kunnen bijvoorbeeld het werkgeheugen beïnvloeden, terwijl overlevingstrauma’s invloed hebben op abstract redeneren en verwerkingssnelheid (Kaplan et al., 2016). De impact van deze trauma’s kan variëren afhankelijk van de leeftijd van het kind, de duur van de trauma’s en de aanwezigheid van beschermende factoren.

Daarnaast heeft een verstoorde gezinsstructuur, vaak het gevolg van vluchtelingenstatus, ook invloed op de testresultaten. Kinderen uit vluchtelingengezinnen hebben vaak te maken met minder emotionele steun door problemen zoals armoede en onveilige huisvesting. Alleenstaande minderjarige vluchtelingen (amv’s) zijn bijzonder kwetsbaar en ervaren vaak meer internaliserende problemen en stressvolle levensgebeurtenissen, wat hun schoolprestaties verder kan beïnvloeden (Nourozi et al., 2018).

Invloed van de Duur van Verblijf in Nederland

De tijd die vluchtelingenkinderen in Nederland doorbrengen kan ook van invloed zijn op hun prestaties op intelligentietests. Kinderen die langer in Nederland verblijven, hebben meer kans om de taal en cultuur beter te begrijpen en zich aan te passen aan het onderwijssysteem. Onderzoek in Italië heeft aangetoond dat hoe langer vluchtelingenkinderen in het land verblijven, des te kleiner het prestatieverschil is ten opzichte van kinderen die in Italië zijn geboren (Di Liberto, 2015). In Nederland is dit effect niet uitgebreid onderzocht, maar de bevindingen suggereren dat een langere verblijfsduur kan bijdragen aan een betere afstemming van de schoolprestaties met die van de gemiddelde populatie.

Het aanpassen aan een nieuwe cultuur en taal kan enige tijd duren, en het is belangrijk om te erkennen dat vluchtelingenkinderen tijdens deze aanpassingsperiode mogelijk nog niet hun volledige potentieel bereiken in testen. De mate van integratie en de kwaliteit van taalonderwijs spelen hierbij een cruciale rol (Van de Vijver, Helms-Lorenz & Feltzer, 1999).

Beperkingen van Non-Verbale Intelligentietests

Hoewel non-verbale intelligentietests vaak geschikter worden geacht voor vluchtelingenkinderen vanwege hun taalachterstanden, hebben ook deze tests beperkingen. Non-verbale tests zijn niet volledig cultuur-neutraal en kunnen culturele biases bevatten. Vluchtelingenkinderen zijn mogelijk niet altijd vergelijkbaar met de normeringsgroepen van deze tests. Dit kan leiden tot een onnauwkeurige beoordeling van hun cognitieve vaardigheden, omdat de tests soms nog steeds culturele en linguïstische elementen bevatten die niet volledig zijn afgestemd op alle bevolkingsgroepen.

Een voorbeeld hiervan is een onderzoek waarin kinderen die in het Arabisch zijn opgeleid moeite hadden met een visuele redeneringstest die is ontworpen met het westelijke schrift van links naar rechts. Dit toont aan dat cultuurverschillen en onderwijsachtergronden invloed kunnen hebben op hoe tests worden ervaren en begrepen (Van de Vijver & Leung, 2011).

Aanvullende Diagnostische Inzichten

Om de beperkingen van non-verbale intelligentietests te ondervangen, is het nuttig om aanvullende diagnostische informatie te verzamelen. Dit kan onder meer observaties, interviews, taalassessments en medische controles omvatten. Het gebruik van cognitieve interviews, waarbij kinderen worden gevraagd om hun denkprocessen hardop uit te leggen, kan ook helpen om beter te begrijpen hoe ze de tests ervaren en of ze de instructies correct begrijpen (Kaplan et al., 2016).

Daarnaast is het waardevol om de voortgang van leerlingen over tijd te volgen en indien nodig externe hulp in te schakelen om de impact van trauma en culturele aanpassing te onderzoeken. Hoewel er nog geen definitief bewijs is voor de effectiviteit van deze aanpakken op de validiteit van beoordelingsgegevens, kan een meer holistische benadering bijdragen aan een beter begrip van de behoeften en capaciteiten van vluchtelingenkinderen.

Conclusie

De betrouwbaarheid en validiteit van (non-verbale) intelligentietests bij vluchtelingenkinderen worden beïnvloed door verschillende factoren, waaronder traumatische ervaringen en de duur van hun verblijf in Nederland. Terwijl non-verbale intelligentietests een nuttig hulpmiddel kunnen zijn voor deze groep kinderen, zijn ze niet zonder beperkingen. Traumatische ervaringen en een verstoorde gezinsstructuur kunnen de resultaten beïnvloeden, en culturele verschillen kunnen de testprestaties beïnvloeden.

Een gecombineerde aanpak die niet alleen intelligentietests maar ook aanvullende diagnostische informatie omvat, kan helpen om een vollediger beeld te krijgen van de leerproblemen en onderwijsbehoeften van vluchtelingenkinderen. Deze benadering kan bijdragen aan een meer accurate beoordeling van hun capaciteiten en behoeften, waardoor betere ondersteuning en onderwijsstrategieën kunnen worden ontwikkeld.

Geraadpleegde bronnen

• Carswell, K., Blackburn, P. & Barker, C. (2011). The relationship between trauma, post- migration problems and the psychological well-being of refugees and asylum seekers. International Journal of Social Psychiatry, 57(2), 107-119.
• Christenson, S.L., Rounds, T.Gorney, D. (1992) Family factors and student achievement: An avenue to increase students' success. School Psychology Quarterly, Vol 7(3), Fal 1992, 178-206.
• Coppens, L. & Kregten, C. van (2012). Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders. Werkboek voor deelnemers. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
• Di Liberto, A. (2015). Length of stay in the host country and educational achievement of immigrant students. The Italian case. International journal of manpower, 36(4), 585- 618.
• Fraine, N. & McDade, R. (2009), Reducing bias in psychometric assessment of culturally and linguistically diverse students from refugee backgrounds in Australian schools: A process approach. Australian Psychologist, 44: 16-26.
• Graham, H., Minhas, R.S. & Paxton, G. (2016). Learning problems in children of refugee background: a systematic review. Pediatrics 137(6): e20153994-e20153994.
• Jacobs, B. (2016). Woordenschat van nieuwkomers in het basisonderwijs. Onderzoek naar de geschiktste toets om de woordenschat van nieuwkomers in de bovenbouw van het basisonderwijs te meten. (Masterscriptie). Amsterdam: Universiteit van Amsterdam.
• Kaplan, I., Stolk, Y., Valibhoy, M., Tucker, A., & Baker, J. (2016). Cognitive assessment of refugee children: Effects of trauma and new language acquisition. Transcultural Psychiatry, 53(1), 81–109.
• Kennisrotonde (2019). Welke aspecten van de ontwikkeling van leerlingen in groep 1 en 2 voorspellen leerprestaties vanaf groep 3? (KR. 890) Den Haag: Kennisrotonde.
• Nourozi, S., Emmen, M., Booijink M. & Chrifi, J. (2018). Achterstandspositie van vluchtelingenkinderen in Nederland. Onderzoeksverslag van een verkenning. Utrecht: Kennisplatform, Integratie & Samenleving.
• Turrini, G., Purgato, M., Acarturk, C., Anttila, M., Au, T., Ballette, F., ... Barbui, C. (2019). Efficacy and acceptability of psychosocial interventions in asylum seekers and refugees: Systematic review and meta-analysis. Epidemiology and Psychiatric Sciences, 28(4), 376-388.
• Van de Vijver, F.J.R. & Helms-Lorenz, M. & Feltzer, M.J.A. (1999). Acculturation and cognitive performance of migrant children in the Netherlands. International journal of psychology, 34(3), 149-162.
• Van de Vijver, F.J.R. & Leung, K. (2011). Equivalence and bias: A review of concepts, models, and data analytic procedures. In D. Matsumoto, & F.J.R. van de Vijver (Eds) Cross-cultural research methods in psychology (pp. 17–45). New York, NY: Cambridge University Press.
• Van de Vijver, F. J. R., Schittekatte, M., & Fontaine, J. R. J. (2016). Diagnostiek bij allochtone leerlingen. In K. Verschueren & H. Koomen (Eds.), Handboek diagnostiek in de leerlingenbegeleiding: Kind en context (pp. 323-337; second revised ed.). Antwerpen, Belgium/Apeldoorn, the Netherlands: Garant-Uitgevers.