De rol van mentoren in het verminderen van schoolverlating op vmbo-scholen

Geplaatst op 21 augustus 2024

Schoolverlating is een serieuze uitdaging op vmbo-scholen, met langdurige gevolgen voor de betrokken leerlingen. Mentoren spelen een cruciale rol in het verminderen van schoolverlating door hun invloed en begeleiding. Dit artikel verkent de essentiële competenties die mentoren nodig hebben om effectief bij te dragen aan het voorkomen van voortijdig schoolverlaten en hoe scholen deze vaardigheden kunnen ontwikkelen en ondersteunen.

De Impact van Schoolverlating op Vmbo-leerlingen

Voortijdig schoolverlaten kan aanzienlijke gevolgen hebben voor de ontwikkeling en toekomstperspectieven van leerlingen:

• Verlies van Onderwijs: Leerlingen die vroegtijdig de school verlaten missen belangrijke leermomenten en vaardigheden, wat hun toekomstige onderwijs- en werkmogelijkheden kan beperken.
• Sociale en Emotionele Gevolgen: Schoolverlating kan leiden tot gevoelens van falen en onzekerheid, wat kan bijdragen aan sociale en emotionele problemen.
• Economische Impact: Onvoldoende opleiding kan de kansen op een stabiele en goed betaalde baan verminderen, wat de economische toekomst van de leerlingen beïnvloedt.

De Rol van Mentoren in het Voorkomen van Schoolverlating

Mentoren zijn van groot belang bij het begeleiden van leerlingen en het ondersteunen van hun schoolloopbaan. Hun rol omvat verschillende kerncompetenties die bijdragen aan het verminderen van schoolverlating:

1. Relatieopbouw en Vertrouwen

Een sterke mentor-mentee relatie is de basis voor effectieve begeleiding:

• Empathie en Luistervaardigheden: Mentoren moeten empathisch zijn en goed kunnen luisteren naar de zorgen en problemen van hun leerlingen. Dit helpt bij het opbouwen van vertrouwen en maakt leerlingen meer bereid om open te zijn over hun uitdagingen.
• Ondersteunende Aanpak: Door een ondersteunende en niet-oordelende houding aan te nemen, kunnen mentoren een veilige omgeving creëren waarin leerlingen zich gehoord en begrepen voelen.

2. Academische Begeleiding en Motivatie

Mentoren spelen een sleutelrol in het ondersteunen van de academische prestaties van leerlingen:

• Studievaardigheden en Planning: Mentoren moeten leerlingen helpen bij het ontwikkelen van studievaardigheden en het plannen van hun leeractiviteiten. Dit omvat het stellen van haalbare doelen en het aanmoedigen van een goede studiehouding.
• Motivatie en Engagement: Het bevorderen van betrokkenheid bij schoolactiviteiten en het vinden van manieren om leerlingen gemotiveerd te houden, zijn belangrijke taken van mentoren. Ze moeten leerlingen helpen inzien hoe hun onderwijs bijdraagt aan hun toekomst.

3. Persoonlijke Ontwikkeling en Sociale Vaardigheden

Mentoren moeten ook aandacht besteden aan de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen:

• Emotionele en Sociale Ondersteuning: Mentoren moeten leerlingen ondersteunen bij het ontwikkelen van emotionele veerkracht en sociale vaardigheden. Dit helpt hen om beter om te gaan met uitdagingen en conflicten.
• Zelfvertrouwen en Zelfbewustzijn: Het bevorderen van zelfvertrouwen en zelfbewustzijn helpt leerlingen om hun sterke punten te herkennen en hun persoonlijke doelen te formuleren.

4. Samenwerking met Ouders en Verzorgers

Een effectieve samenwerking met ouders en verzorgers is cruciaal:

• Communicatie en Betrokkenheid: Mentoren moeten regelmatig communiceren met ouders en verzorgers over de voortgang en het welzijn van hun kinderen. Dit helpt bij het creëren van een gezamenlijke aanpak en het bieden van ondersteuning thuis.
• Gezamenlijke Oplossingen: Door samen te werken met ouders kunnen mentoren oplossingen vinden voor eventuele problemen die bijdragen aan schoolverlating. Dit kan variëren van het aanpakken van leerproblemen tot het bieden van emotionele steun.

5. Vroegtijdige Signalering en Interventie

Het vroegtijdig signaleren van mogelijke problemen is essentieel voor preventie:

• Probleemherkenning: Mentoren moeten in staat zijn om vroege signalen van problemen te herkennen, zoals afname van motivatie, terugtrekking uit de klas of onregelmatige aanwezigheid. Dit stelt hen in staat om tijdig in te grijpen.
• Interventie en Ondersteuning: Bij het signaleren van problemen moeten mentoren passende interventies en ondersteuning bieden. Dit kan onder andere bestaan uit individuele gesprekken, doorverwijzing naar hulpdiensten of extra academische ondersteuning.

Training en Ondersteuning voor Mentoren

Om de bovenstaande competenties effectief te ontwikkelen, hebben mentoren training en ondersteuning nodig:

1. Professionele Ontwikkeling

Regelmatige trainingen en professionele ontwikkeling helpen mentoren bij het verbeteren van hun vaardigheden:

• Training in Communicatie en Relatieopbouw: Opleidingen in communicatie en relatieopbouw kunnen mentoren helpen bij het ontwikkelen van sterke, ondersteunende relaties met leerlingen.
• Academische en Emotionele Ondersteuning: Trainingen over academische begeleiding en emotionele ondersteuning bieden mentoren de tools en kennis die ze nodig hebben om effectief te zijn.

2. Mentorschap en Teamwerk

Samenwerking met collega-mentoren en teamleden kan de effectiviteit van mentoren verbeteren:

• Collegiale Interactie: Mentoren moeten de mogelijkheid hebben om ervaringen en strategieën uit te wisselen met collega’s. Dit kan door middel van regelmatige teamvergaderingen en intervisiesessies.
• Ondersteuning van Schoolleiders: Schoolleiders moeten mentoren ondersteunen door het bieden van de nodige middelen en het creëren van een cultuur die samenwerking en professionele groei bevordert.

Succesvolle Voorbeelden en Praktische Toepassingen

Enkele scholen hebben succesvolle benaderingen ontwikkeld voor het verbeteren van mentorencompetenties en het verminderen van schoolverlating:

• Mentorprogramma’s: Sommige scholen hebben specifieke mentorprogramma’s opgezet die gericht zijn op het ontwikkelen van de bovenstaande competenties. Deze programma’s omvatten trainingen, ondersteuning en duidelijke richtlijnen voor mentoren.
• Holistische Ondersteuning: Scholen die een holistische benadering volgen, waarbij mentoren samenwerken met andere medewerkers en ouders, hebben vaak succesvollere resultaten bij het verminderen van schoolverlating.

Conclusie

Mentoren spelen een cruciale rol in het verminderen van schoolverlating op vmbo-scholen. Door competenties zoals relatieopbouw, academische en persoonlijke begeleiding, samenwerking met ouders, en vroegtijdige interventie te ontwikkelen en toe te passen, kunnen mentoren aanzienlijk bijdragen aan het succes en welzijn van hun leerlingen.

Effectieve training en voortdurende ondersteuning zijn essentieel om mentoren in staat te stellen deze competenties te ontwikkelen en hun rol optimaal te vervullen. Door te investeren in de ontwikkeling van mentoren en een gezamenlijke aanpak te hanteren, kunnen scholen de uitdagingen van schoolverlating effectief aanpakken en een positieve leeromgeving creëren voor alle leerlingen.

Geraadpleegde bronnen

• Allen, J., & Meng, C. (2010). Voortijdige schoolverlaters: aanleiding en gevolg. Rapportnummer: ROA-R-2010/9. Maastricht: ROA, Maastricht University.
• Baat, M. de, Messing, C., & Prins, D. (2014). Wat werkt bij schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten? https://www.nji.nl/nl/Databank/Databank-Wat-werkt/Wat-werkt-bij- schoolverzuim-en-voortijdig-schoolverlaten
• Batenburg, T. van, Korpershoek, H., & Werf, M.P.C. van der (2007). De VMBO-leerlingen in vocl'99: Stromen, kenmerken en huidige situatie. Groningen: GION.
• Black, P., & Wiliam, D. (2009). Developing the theory of formative assessment. Educational Assessment, Evaluation and Accountability (formerly: Journal of Personnel Evaluation in Education), 21(1), 5-31. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2Fs11092-008-9068-5.pdf
• Burman, G., Lamote, C., Hannes, K., & Damme, J. van (2013) Waarom verlaten jongeren vroegtijdig het secundair onderwijs? Impuls, 43, 131-138.
• Dekker-Groen, A.M. (2013). Teacher competences for supporting students' reflection. Standards, training and practice. Utrecht University.
• Derriks, M., & Vergeer, M.M. (2010). Doorstroom in het ROC. Een kwestie van goed kiezen en doorzetten? Amsterdam: Kohnstamm Instituut.
• Derriks, M., Kat, E. de, & Voncken, E. (2008). Iedereen bij de les! Externe evaluaties pilots 100% actie terugdringen VSV. Amsterdam: SCO-Kohnstamm Instituut.
• Diggelen, M. van, Brok, P. den, & Beijaard, D. (2013). Teachers’ use of a self-assessment procedure: the role of criteria, standards, feedback and reflection. Teachers and Teaching, 19(2), 115-134.
• Gemeentelijke Rekenkamer Nijmegen (2014). Onderzoek voortijdig schoolverlaters. Deel III: ondersteuningsstructuur op scholen en relatie met externe zorgstructuur. Nijmegen: Rekenkamer.
• Hattie, J., & Timperley, H. (2007). The power of feedback. Review of educational research, 77(1), 81-112.
• Hartkamp, J. P. (2005). Monitor voortijdig schoolverlaten Rotterdam 2005: 4e – metingschooljaar 2003/2004. Amsterdam: Desan Research Solutions.
• Heemskerk, I., Eck, E. van, Buisman, M., & Sligte, H. (in druk). Samen op weg naar een startkwalificatie. Evaluatie van het programma Kansen Voor Jongeren van het Oranje Fonds. Amsterdam: Kohnstamm Instituut.
• Inspectie van het Onderwijs (2006). De staat van het onderwijs: Onderwijsverslag 2004/2005. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
• Junger-Tas, J. (2002). Diploma's en goed gedrag II: Preventie van antisociaal gedrag in het onderwijs. Den Haag: Ministerie van Justitie.
• Kearney, C. A. (2008). School absenteeism and school refusal behavior in youth: A contemporary review. Clinical Psychology Review, 28, 451-471.
• Kuijpers, M. A. C. T., Meijers, F., & Gundy, C. (2011). The relationship between learning environment and career competencies of students in vocational education. Journal of Vocational Behavior, 78(1), 21-30.
• Lusse, M. (2013). Een kwestie van vertrouwen. Een ontwerpgericht onderzoek naar het verbeteren van het contact met ouders in het ‘grootstedelijke’ vmbo als bijdrage aan de preventie van schooluitval. Rotterdam: Hogeschool Rotterdam.
• Meijers, F., Kuijpers, M., & Gundy, C. (2013). The relationship between career competencies, career identity, motivation and quality of choice. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 13(1), 47-66.
• Mittendorff, K., den Brok, P., & Beijaard, D. (2010). Career conversations in vocational schools. British Journal of Guidance & Counselling, 38(2), 143-165.
• Mittendorff, K., den Brok, P., & Beijaard, D. (2011). Students’ perceptions of career conversations with their teachers. Teaching and Teacher Education, 27(3), 515-523.
• Mittendorff, K., Beijaard, D., den Brok, P., & Koopman, M. (2012). The influence of teachers’ career guidance profiles on students’ career competencies. Journal of Vocational Education & Training, 64(4), 491-509.
• Pol, J. van de, Volman, M., & Beishuizen, J. (2010). Scaffolding in teacher–student interaction: A decade of research. Educational psychology review, 22(3), 271-296.
• ROA (2017). Voortijdig schoolverlaters. Factsheet ROA-F-2017/3. Maastricht: Maastricht University/ROA.
• Traag, T. (2012). Early school-leaving in the Nederlands. A multidisciplinary study of risk and protective factors explaining early school-leaving. Den Haag: Statistics Netherlands.
• Wagemans, R., Laffra, J., & Wienke, D. (2015). Van 'geen zin hebben in school' tot 'schooluitval'. Handreiking voor het inzetten van een preventie- en zorgarrangement. Utrecht: NJI.
• Winters, A., Meijers, F., Kuijpers, M., & Baert, H. (2009). What are vocational training conversations about? Analysis of vocational training conversations in Dutch vocational education from a career learning perspective. Journal of Vocational Education and Training, 61(3), 247-266.Witte, K. de, & Cabus, S.J. (2013). Dropout prevention measures in the Netherlands, an explorative evaluation. Educational Review 65(2), 155-176.Witte, K. de, & Csillag, M. (2011). De invloed van spijbelen op vroegtijdig schoolverlaten. (The influence of truancy on early school leaving). Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid 11â€Â12 (2), 152â€Â157.
• WRR (2009). Vertrouwen in de school: over de uitval van 'overbelaste' jongeren. Amsterdam: Amsterdam University Press.