Didactische strategieën om eigenaarschap bij leerlingen met een verstandelijke beperking te bevorderen

Geplaatst op 14 augustus 2024

Het ontwikkelen van eigenaarschap bij leerlingen met een verstandelijke beperking is een belangrijk doel in het onderwijs. Eigenaarschap betekent dat leerlingen meer controle hebben over hun leerproces en actief betrokken zijn bij hun eigen ontwikkeling. Dit bevordert niet alleen hun leerresultaten, maar ook hun zelfvertrouwen en zelfstandigheid. Dit artikel verkent verschillende didactische strategieën die docenten kunnen gebruiken om eigenaarschap bij deze leerlingen te stimuleren.

Het Belang van Eigenaarschap

Eigenaarschap in het onderwijs verwijst naar de mate waarin leerlingen het gevoel hebben dat ze invloed hebben op hun leerproces. Voor leerlingen met een verstandelijke beperking is het bevorderen van eigenaarschap van groot belang, omdat het hen helpt om:

• Actiever te participeren in hun leerproces: Waardoor ze meer betrokken zijn en meer motivatie hebben om te leren.

• Zelfvertrouwen te ontwikkelen: Door succeservaringen op te doen, voelen leerlingen zich meer competent en gemotiveerd om nieuwe uitdagingen aan te gaan.

• Zelfstandigheid te bevorderen: Leerlingen leren om eigen keuzes te maken en verantwoordelijkheid te nemen voor hun leerproces.

Kenmerken van Eigenaarschap bij Leerlingen met een Verstandelijke Beperking

Bij leerlingen met een verstandelijke beperking kunnen de volgende aspecten van eigenaarschap centraal staan:

1. Inzicht in eigen leerproces: Leerlingen zijn zich bewust van hun sterke en zwakke punten en begrijpen wat ze nodig hebben om te leren.

2. Keuzevrijheid en betrokkenheid: Leerlingen hebben de mogelijkheid om keuzes te maken over hun leeractiviteiten en betrokken te zijn bij het stellen van doelen.

3. Zelfreflectie en zelfregulatie: Leerlingen leren om na te denken over hun leerervaringen en strategieën te ontwikkelen om hun leerproces te verbeteren.

Didactische Strategieën voor Eigenaarschap

Er zijn verschillende didactische strategieën die docenten kunnen inzetten om eigenaarschap bij leerlingen met een verstandelijke beperking te bevorderen.

1. Doelgericht Onderwijs

Doelgericht onderwijs speelt een cruciale rol in het bevorderen van eigenaarschap. Door leerlingen te betrekken bij het stellen van leerdoelen, worden ze actiever in hun leerproces. Dit kan worden bereikt door:

• Betrokkenheid bij doelstellingen: Bespreek met leerlingen wat ze willen bereiken en help hen bij het formuleren van concrete, haalbare doelen.

• Visualiseren van vooruitgang: Gebruik visuele hulpmiddelen zoals grafieken of voortgangsbalken om de vooruitgang van leerlingen zichtbaar te maken.

• Regelmatige evaluatie en feedback: Bied consistente feedback en gelegenheid voor zelfevaluatie om leerlingen te helpen hun doelen te bereiken.

2. Gepersonaliseerd Leren

Gepersonaliseerd leren houdt in dat het onderwijs wordt afgestemd op de individuele behoeften en interesses van leerlingen. Dit bevordert eigenaarschap door:

• Individuele leerplannen: Ontwikkel leerplannen die rekening houden met de capaciteiten en voorkeuren van de leerling.

• Differentiatie: Pas de instructie en leeractiviteiten aan om tegemoet te komen aan verschillende leerstijlen en niveaus.

• Leeractiviteiten op maat: Bied een verscheidenheid aan activiteiten die aansluiten bij de interesses van leerlingen en hen motiveren om te leren.

3. Actief Leren

Actief leren moedigt leerlingen aan om deel te nemen aan hun leerproces door hen uit te dagen en te betrekken. Dit kan worden bereikt door:

• Interactieve lessen: Gebruik activiteiten zoals rollenspellen, groepsdiscussies en projecten om leerlingen actief te betrekken.

• Probleemgestuurd leren: Geef leerlingen de mogelijkheid om problemen op te lossen die relevant zijn voor hun leven en ervaring.

• Praktijkervaringen: Integreer praktijkervaringen in de lessen, zoals werkplekken of stages, om leren relevant en motiverend te maken.

4. Gebruik van Technologische Hulpmiddelen

Technologie kan een krachtig middel zijn om eigenaarschap te bevorderen, vooral bij leerlingen met een verstandelijke beperking. Technologie kan worden ingezet door:

• Onderwijsapps en software: Gebruik apps die zijn afgestemd op het niveau en de interesses van de leerling om leren te personaliseren.

• Digitale portfolio's: Moedig leerlingen aan om hun werk digitaal op te slaan en te reflecteren op hun leerproces.

• Interactieve platforms: Maak gebruik van platforms waar leerlingen kunnen samenwerken, ideeën delen en feedback ontvangen.

5. Samenwerkend Leren

Samenwerkend leren bevordert sociale interactie en teamwork, wat kan bijdragen aan het ontwikkelen van eigenaarschap. Dit kan worden bereikt door:

• Groepsprojecten: Stimuleer samenwerking in groepsprojecten waarin leerlingen hun unieke talenten en vaardigheden kunnen gebruiken.

• Peer feedback: Moedig leerlingen aan om elkaar feedback te geven en te leren van elkaars perspectieven.

• Gezamenlijke reflectie: Faciliteer groepsdiscussies waarin leerlingen reflecteren op hun leerervaringen en doelen stellen.

De Rol van de Docent

Docenten spelen een cruciale rol bij het bevorderen van eigenaarschap bij leerlingen met een verstandelijke beperking. Enkele manieren waarop docenten dit kunnen doen, zijn:

• Faciliteren van een ondersteunende leeromgeving: Creëer een klaslokaal waar leerlingen zich veilig voelen om te experimenteren en fouten te maken.

• Bevorderen van een groeimindset: Moedig leerlingen aan om te geloven dat hun vaardigheden en intelligentie kunnen worden ontwikkeld door inspanning en doorzettingsvermogen.

• Bied professionele ontwikkeling aan: Docenten moeten toegang hebben tot training en middelen om op de hoogte te blijven van de beste praktijken in het onderwijs voor leerlingen met een verstandelijke beperking.

Uitdagingen en Oplossingen

Hoewel het bevorderen van eigenaarschap veel voordelen biedt, zijn er ook uitdagingen die moeten worden overwonnen:

• Verschillende niveaus van capaciteit: Elke leerling heeft unieke behoeften en capaciteiten, wat differentiatie en aanpassing van lesmethoden vereist.

• Beperkte middelen: Scholen kunnen te maken hebben met beperkte middelen en toegang tot technologie en ondersteuning.

• Weerstand tegen verandering: Zowel docenten als leerlingen kunnen moeite hebben met het aanpassen aan nieuwe onderwijsmethoden.

Om deze uitdagingen aan te pakken, kunnen scholen:

• Investeren in technologie: Zorg voor toegang tot de nodige technologische hulpmiddelen en training om gepersonaliseerd leren mogelijk te maken.

• Ondersteuning van ouders en gemeenschap: Werk samen met ouders en de gemeenschap om een ondersteunend netwerk voor leerlingen te creëren.

• Continu leren en aanpassen: Moedig docenten aan om te blijven leren en hun onderwijspraktijken aan te passen aan de behoeften van hun leerlingen.

Conclusie

Het bevorderen van eigenaarschap bij leerlingen met een verstandelijke beperking is essentieel voor hun persoonlijke en academische ontwikkeling. Door gebruik te maken van doelgericht onderwijs, gepersonaliseerd leren, actieve leerstrategieën, technologie en samenwerkend leren, kunnen docenten leerlingen helpen om meer controle over hun leerproces te krijgen.

Docenten moeten een ondersteunende rol spelen door een veilige en stimulerende leeromgeving te creëren en leerlingen aan te moedigen om hun potentieel te ontwikkelen. Met de juiste strategieën en ondersteuning kunnen leerlingen met een verstandelijke beperking succesvol eigenaarschap ontwikkelen en hun leerervaringen verrijken. Dit draagt niet alleen bij aan hun academische succes, maar ook aan hun zelfvertrouwen en onafhankelijkheid in het dagelijks leven.

Geraadpleegde bronnen 

• De Greef, M. (2014). Academie voor Zelfstandigheid bij Landstede geeft volwassenen met een licht verstandelijke beperking een plek in de samenleving en op de arbeidsmarkt. ’s-Hertogenbosch: Artéduc.
• Douma, J., Hoekman, J. & Merkus, E. (2017). Handreiking (vroeg)signalering van een licht verstandelijke beperking (LVB) en zwakbegaafdheid. Utrecht: Landelijk Kenniscentrum LVB en Netwerk Gewoon Meedoen.
• Geoffrion, L.D. & Goldenberg, P. (1981). Computer-Based Exploratory Learning Systems for Communication-Handicapped Children. The Journal of Special Education 15 (3), p. 325 – 332.
• Gerber, P.J. (2012). The Impact of Learning Disabilities on Adulthood: A Review of the Evidenced-Based Literature for Research and Practice in Adult Education. Journal of Learning Disabilities 45 (1), p. 31 – 46. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.1021.4149&rep=rep1&type=pdf
• Gerber, M.M. & Hall, R.J. (1989). Cognitive-Behavioral Training in Spelling for Learning Handicapped Students. Learning Disability Quarterly, 12 (3), p. 159 – 171.
• Johnson, R.T. & Johnson, D.W. (1982). Effects of cooperative and competitive learning experiences on interpersonal attraction between handicapped and nonhandicapped students. The Journal of Social Psychology, 116, p. 211 – 219.
• Murtaugh, M. & Zetlin, A.G. Achievement of Autonomy by Nonhandicapped and Mildly Learning Handicapped Adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 17 (5), p. 445 – 460.
• Ryan, R., & Deci, E. (2000). Self-Determination Theory and the Facilitation of Intrinsic Motivation, Social Development, and Well-Being. American Psychologist, 55 (1), p. 68 - 78. https://selfdeterminationtheory.org/SDT/documents/2000_RyanDeci_SDT.pdf
• Stevens, R.J. & Slavin, R.E. (1995). Effects of a Cooperative Learning Approach in Reading and Writing on Academically Handicapped and Nonhandicapped Students. The Elementary School Journal 95 (3), p. 241 – 262.