De impact van ervaringsgericht leren op de cognitieve ontwikkeling van leerlingen in het speciaal onderwijs

Geplaatst op 7 augustus 2024

Ervaringsgericht leren is een onderwijsbenadering die steeds meer erkenning krijgt vanwege de impact op de cognitieve ontwikkeling van leerlingen, vooral in het speciaal onderwijs. Deze benadering legt de nadruk op leren door directe ervaring en praktische betrokkenheid, wat bijzonder waardevol kan zijn voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Dit artikel onderzoekt de effecten van ervaringsgericht leren op de cognitieve ontwikkeling van leerlingen in het speciaal onderwijs en biedt inzicht in hoe deze benadering kan bijdragen aan hun leerproces en persoonlijke groei.

Wat is Ervaringsgericht Leren?

Ervaringsgericht leren, ook wel bekend als ervaringsleren, is een onderwijsmethode waarbij de nadruk ligt op leren door praktische ervaringen en activiteiten in plaats van alleen door theorie en instructie. Bij deze benadering staat de actieve betrokkenheid van de leerling centraal, waarbij zij leren door te doen, te experimenteren en te reflecteren op hun ervaringen.

Kenmerken van Ervaringsgericht Leren

1. Actieve Participatie: Leerlingen nemen een actieve rol in hun leerproces door deel te nemen aan praktische activiteiten en projecten. Dit kan variëren van hands-on experimenten tot het uitvoeren van real-life taken en uitdagingen.

2. Reflectie: Na deelname aan activiteiten worden leerlingen aangemoedigd om na te denken over hun ervaringen, wat helpt om hun begrip en zelfbewustzijn te verdiepen. Reflectie helpt bij het verbinden van ervaringen met theoretische kennis.

3. Praktische Toepassing: De geleerde concepten worden toegepast in praktische situaties, waardoor leerlingen de relevantie en bruikbaarheid van hun kennis ervaren.

4. Levensechte Contexten: Activiteiten worden vaak uitgevoerd in levensechte of gesimuleerde contexten die de realiteit van het dagelijks leven nabootsen, wat helpt bij het bevorderen van een diepere en meer relevante leerervaring.

Voordelen van Ervaringsgericht Leren voor Leerlingen in het Speciaal Onderwijs

Voor leerlingen in het speciaal onderwijs kan ervaringsgericht leren bijzonder effectief zijn. Deze leerlingen hebben vaak unieke leerbehoeften en kunnen profiteren van een aanpak die hen in staat stelt om actief betrokken te zijn bij hun leerproces.

Verbetering van Cognitieve Vaardigheden

1. Bevordering van Probleemoplossende Vaardigheden: Door deelname aan praktische en uitdagende activiteiten ontwikkelen leerlingen probleemoplossende vaardigheden. Het zelf ervaren en aanpakken van problemen helpt hen om creatieve en kritische denkstrategieën te ontwikkelen.

2. Versterking van Geheugen en Begrip: Actieve deelname aan leeractiviteiten helpt bij het versterken van het geheugen en het begrip van concepten. Door te doen en te ervaren, kunnen leerlingen informatie beter onthouden en toepassen in verschillende situaties.

3. Ontwikkeling van Sociale Vaardigheden: Veel ervaringsgerichte activiteiten worden in groepsverband uitgevoerd, wat de ontwikkeling van sociale vaardigheden zoals communicatie, samenwerking en empathie bevordert. Dit is cruciaal voor leerlingen in het speciaal onderwijs, die vaak extra ondersteuning nodig hebben op sociaal gebied.

4. Verbeterde Motivatie en Betrokkenheid: Leerlingen zijn vaak meer gemotiveerd en betrokken bij hun leerproces wanneer ze actief deelnemen aan betekenisvolle en praktische activiteiten. Deze betrokkenheid kan leiden tot een grotere bereidheid om te leren en uitdagingen aan te gaan.

Aangepaste Ervaringsgerichte Strategieën voor Speciaal Onderwijs

Er zijn verschillende manieren waarop ervaringsgericht leren kan worden aangepast en geïmplementeerd in het speciaal onderwijs om tegemoet te komen aan de specifieke behoeften van deze leerlingen.

1. Differentiatie van Activiteiten: Het is belangrijk om activiteiten te differentiëren op basis van de individuele behoeften en capaciteiten van leerlingen. Dit kan door taken aan te passen aan het niveau van de leerling en door ondersteuning te bieden waar nodig.

2. Gebruik van Visuele en Tastbare Hulpmiddelen: Voor leerlingen die moeite hebben met abstracte concepten, kunnen visuele en tastbare hulpmiddelen zeer nuttig zijn. Door concrete materialen en visuele ondersteuningen te gebruiken, kunnen leerlingen beter begrijpen en zich meer betrokken voelen bij de lesstof.

3. Kleine Groepsactiviteiten: Het uitvoeren van activiteiten in kleine groepen kan de sociale interactie bevorderen en zorgen voor een meer gepersonaliseerde aanpak. Dit helpt leerlingen om meer te participeren en ondersteuning te ontvangen van zowel de docent als medeleerlingen.

4. Realistische en Betekenisvolle Contexten: Het creëren van realistische en betekenisvolle leersituaties die aansluiten bij de interesses en ervaringen van leerlingen kan de betrokkenheid en motivatie verhogen. Dit kan door het integreren van praktijkgerichte projecten en simulaties die relevant zijn voor hun dagelijkse leven.

Voorbeelden van Ervaringsgericht Leren in de Praktijk

Enkele voorbeelden van ervaringsgericht leren die effectief kunnen zijn in het speciaal onderwijs omvatten:

1. Projectmatig Leren: Leerlingen werken aan projecten die hen in staat stellen om kennis en vaardigheden toe te passen in een praktische context. Dit kan variëren van het opzetten van een schooltuin tot het creëren van een product of het uitvoeren van een community service project.

2. Simulaties en Rollenspellen: Het gebruik van simulaties en rollenspellen kan leerlingen helpen om sociale situaties te oefenen en probleemoplossende vaardigheden te ontwikkelen. Dit kan nuttig zijn voor het verbeteren van sociale interacties en het begrijpen van complexe concepten.

3. Experimentele Activiteiten: Het uitvoeren van wetenschappelijke experimenten of kunstzinnige projecten kan leerlingen de kans geven om op een hands-on manier te leren. Dit helpt hen om concepten te verkennen en te begrijpen door direct te ervaren.

4. Buitenschoolse Activiteiten: Buiten de reguliere klasomgeving kunnen leerlingen deelnemen aan activiteiten zoals excursies, werkbezoeken en buitenschoolse clubs die hen blootstellen aan nieuwe ervaringen en leermogelijkheden.

Evaluatie en Reflectie

Om de effectiviteit van ervaringsgericht leren te evalueren, is het belangrijk om regelmatig feedback van leerlingen te verzamelen en hun voortgang te monitoren. Dit kan door middel van observaties, reflectiegesprekken en evaluaties van hun prestaties en betrokkenheid.

Tips voor Effectieve Evaluatie

1. Gebruik van Reflectievragen: Stel leerlingen vragen die hen aanmoedigen om na te denken over hun ervaringen en wat ze hebben geleerd. Dit helpt om inzicht te krijgen in hun begrip en om verbeterpunten te identificeren.

2. Observatie van Leerprocessen: Observeer hoe leerlingen deelnemen aan activiteiten en hoe ze reageren op uitdagingen. Dit biedt waardevolle informatie over hun leerbehoeften en de effectiviteit van de gebruikte strategieën.

3. Feedback van Leerlingen: Verzamel feedback van leerlingen over hun ervaringen met ervaringsgericht leren. Dit kan helpen om aanpassingen te maken en activiteiten te verbeteren op basis van hun behoeften en voorkeuren.

Conclusie

Ervaringsgericht leren biedt aanzienlijke voordelen voor de cognitieve ontwikkeling van leerlingen in het speciaal onderwijs. Door te leren door middel van directe ervaringen en praktische betrokkenheid, kunnen leerlingen hun probleemoplossende vaardigheden verbeteren, hun geheugen en begrip versterken, en sociale vaardigheden ontwikkelen. Door ervaringsgericht leren aan te passen aan de unieke behoeften van leerlingen in het speciaal onderwijs, kunnen docenten een meer inclusieve en effectieve leeromgeving creëren. Deze benadering bevordert niet alleen de academische groei, maar ook het welzijn en de persoonlijke ontwikkeling van de leerlingen, wat bijdraagt aan hun succes op lange termijn.

Geraadpleegde bronnen 

• Dewey, J. (1938). Experience and education. New York, NY: Macmillan
• Filippatou, D. & Kaldi, S. (2010). The effectiveness of project-based learning on pupils with learning difficulties regarding academic performance, group work and motivation, International Journal of Special Education, 25 (1), 17-26.
• Kennisrotonde (2017). Lestijd en ervaringsleren in het vmbo (KR. 277). Den Haag: Kennisrotonde.
• Kennisrotonde (2020). Hoe kunnen leraren de sociale redzaamheid van zeer moeilijk lerende leerlingen uit het voorgezet speciaal onderwijs bevorderen? (KR.817). Den Haag: Kennisrotonde.
• Smith, K. & Rayfield, J. (2019) STEM Knowledge, Learning Disabilities and Experiential Learning: Influences of Sequencing Instruction Journal of Agricultural Education 60 (2), 222-236.
• Sumarmi, S., Bachri, S., Irawan, L., Putra, D, Risani & Aliman, M. (2020), The Effect of Experiential Learning Models on High School Students Learning Scores and Disaster Countermeasures Education Abilities, Journal for the Education of Gifted Young, Scientists, 8(1), 61-85.