Het effect van leesmethodes op de leesvaardigheid in basis- en voortgezet onderwijs

Geplaatst op 13 augustus 2024

Leesvaardigheid is een essentiële vaardigheid die de basis legt voor academisch succes en persoonlijke ontwikkeling. In zowel het basis- als voortgezet onderwijs is het belangrijk om effectieve leesmethodes te gebruiken die de leesvaardigheid van leerlingen verbeteren. In dit artikel bespreken we de invloed van verschillende leesmethodes op de leesvaardigheid van leerlingen en bekijken we hoe deze methodes in de praktijk kunnen worden toegepast om het leesonderwijs te verbeteren.

De Belangrijke Rol van Leesvaardigheid

Leesvaardigheid is cruciaal voor het verwerven van kennis en het ontwikkelen van cognitieve vaardigheden. Een goede leesvaardigheid stelt leerlingen in staat om informatie te begrijpen, kritisch te denken en hun gedachten effectief te communiceren. In het basisonderwijs ligt de focus voornamelijk op het leren lezen, terwijl in het voortgezet onderwijs het begrijpend lezen en analyseren van teksten centraal staat. De gekozen leesmethodes kunnen een grote invloed hebben op de effectiviteit van het leesonderwijs en de leesvaardigheid van leerlingen.

Overzicht van Leesmethodes

Er zijn verschillende leesmethodes die in het onderwijs worden toegepast. Deze methodes variëren in hun benadering en focus, maar ze hebben allemaal tot doel om de leesvaardigheid van leerlingen te verbeteren. Hieronder bespreken we enkele veelgebruikte leesmethodes.

1. Technisch Lezen

Technisch lezen richt zich op het herkennen en correct uitspreken van woorden. Het omvat activiteiten zoals het oefenen van klanken, letters en woordherkenning. In het basisonderwijs is technisch lezen een belangrijk onderdeel van het leesonderwijs, omdat het de basis legt voor vloeiend lezen en tekstbegrip.

Effectiviteit

Technisch lezen is essentieel voor beginnende lezers. Het helpt hen om de basisprincipes van het lezen te begrijpen en legt een stevige basis voor verdere leesontwikkeling. Onderzoek toont aan dat leerlingen die goed zijn in technisch lezen later beter presteren in begrijpend lezen. Het is echter belangrijk om naast technisch lezen ook aandacht te besteden aan andere leesvaardigheden, zoals begrijpend lezen en leesstrategieën, om een holistische leesontwikkeling te bevorderen.

2. Begrijpend Lezen

Begrijpend lezen is gericht op het begrijpen en interpreteren van teksten. Deze methode omvat het aanleren van leesstrategieën zoals het maken van voorspellingen, het stellen van vragen en het samenvatten van teksten. Begrijpend lezen is vooral belangrijk in het voortgezet onderwijs, waar leerlingen complexe teksten moeten analyseren en interpreteren.

Effectiviteit

Begrijpend lezen is cruciaal voor het succes van leerlingen in het voortgezet onderwijs en daarbuiten. Het stelt hen in staat om diepgaand te lezen, informatie te evalueren en verbanden te leggen tussen verschillende ideeën. Effectieve begrijpend lezen programma's helpen leerlingen om kritisch te denken en hun eigen mening te vormen. Leerkrachten kunnen begrijpend lezen bevorderen door leerlingen te begeleiden bij het gebruik van leesstrategieën en door het aanbieden van diverse teksten die aansluiten bij hun interesses en leesniveaus.

3. Vlot Lezen

Vlot lezen richt zich op het bevorderen van vloeiend en snel lezen. Deze methode omvat herhaald lezen, het oefenen van leesritme en intonatie, en het vergroten van de leessnelheid. Vlot lezen helpt leerlingen om leesplezier te ervaren en hun zelfvertrouwen als lezer te vergroten.

Effectiviteit

Vlot lezen kan een positieve invloed hebben op de leesmotivatie en het zelfvertrouwen van leerlingen. Door vloeiend te lezen, kunnen leerlingen hun tekstbegrip verbeteren en sneller toegang krijgen tot informatie. Leerkrachten kunnen vlot lezen bevorderen door leerlingen aan te moedigen om regelmatig te lezen, door hen te ondersteunen bij het ontwikkelen van een vloeiende leesstijl en door hen te laten oefenen met teksten die iets boven hun huidige leesniveau liggen.

4. Thematisch Lezen

Thematisch lezen integreert lezen met andere vakgebieden en onderwerpen. Deze methode omvat het lezen van teksten die relevant zijn voor een specifiek thema of project, zoals geschiedenis, wetenschap of actuele gebeurtenissen. Thematisch lezen stimuleert leerlingen om verbindingen te leggen tussen wat ze lezen en hun eigen ervaringen en interesses.

Effectiviteit

Thematisch lezen kan de betrokkenheid en motivatie van leerlingen vergroten door hen te betrekken bij onderwerpen die hen interesseren. Het biedt ook mogelijkheden voor interdisciplinair leren, waarbij leerlingen kennis opdoen over verschillende vakgebieden. Leerkrachten kunnen thematisch lezen bevorderen door gevarieerde en relevante teksten aan te bieden en door leerlingen te stimuleren om kritisch na te denken over de inhoud en implicaties van wat ze lezen.

De Rol van Leerkrachten

Leerkrachten spelen een cruciale rol bij het bevorderen van leesvaardigheid door middel van effectieve leesmethodes. Ze moeten in staat zijn om leesonderwijs aan te passen aan de behoeften en niveaus van hun leerlingen en hen te begeleiden bij het ontwikkelen van hun leesvaardigheden. Hier zijn enkele strategieën die leerkrachten kunnen gebruiken:

1. Differentiatie en Gepersonaliseerd Onderwijs

Leerkrachten moeten hun leesonderwijs differentiëren om tegemoet te komen aan de diverse leerbehoeften van hun leerlingen. Dit kan betekenen dat ze aangepaste leesopdrachten, materialen en ondersteuning bieden op basis van het leesniveau en de interesses van de leerlingen. Gepersonaliseerd onderwijs stelt leerlingen in staat om op hun eigen tempo te leren en hun leesvaardigheden op een effectieve manier te ontwikkelen.

2. Leesstrategieën Onderwijzen

Het expliciet onderwijzen van leesstrategieën kan leerlingen helpen om beter te begrijpen wat ze lezen en hun leesvaardigheden te verbeteren. Leerkrachten kunnen strategieën zoals voorspellen, visualiseren, vragen stellen en samenvatten modelleren en leerlingen aanmoedigen om deze strategieën toe te passen tijdens het lezen. Het bevorderen van bewust leesgedrag helpt leerlingen om zelfstandig en doelgericht te lezen.

3. Leesmateriaal Variëren

Leerkrachten moeten een breed scala aan leesmateriaal aanbieden om de interesses en behoeften van hun leerlingen te bedienen. Dit kan fictionele en non-fictieteksten, gedichten, artikelen en multimediale bronnen omvatten. Het aanbieden van diverse teksten helpt leerlingen om hun leeservaringen uit te breiden en hun begrip van verschillende genres en tekstsoorten te vergroten.

4. Positieve Leesomgeving Creëren

Een positieve en ondersteunende leesomgeving is van groot belang voor het bevorderen van leesvaardigheid. Leerkrachten kunnen een leesvriendelijke omgeving creëren door leesplezier te bevorderen, leesclubs en leeswedstrijden te organiseren en leerlingen aan te moedigen om hun leeservaringen te delen. Een positieve leesomgeving stimuleert leerlingen om meer te lezen en hun liefde voor lezen te ontwikkelen.

Conclusie

De keuze en toepassing van leesmethodes hebben een aanzienlijke invloed op de leesvaardigheid van leerlingen in zowel het basis- als voortgezet onderwijs. Door effectieve leesmethodes toe te passen en te differentiëren op basis van de behoeften van leerlingen, kunnen leerkrachten bijdragen aan de ontwikkeling van sterke leesvaardigheden die essentieel zijn voor academisch succes en persoonlijke groei. Het is belangrijk dat leerkrachten blijven innoveren en hun leesonderwijs afstemmen op de steeds veranderende behoeften van hun leerlingen, zodat ze hen kunnen ondersteunen bij het bereiken van hun volledige potentieel als competente en zelfverzekerde lezers.

Geraadpleegde bronnen

• Binsbergen, M. J. (2019). Karakter, hoge leesopbrengsten voor ieder kind. Bureau ICE.
• Blok, H., Otter, M. E., & de Glopper, K. (2000). Vergelijkend onderzoek naar methoden voor aanvankelijk leesonderwijs. Pedagogiek, 20(3), 255-272.
• Bogaerds-Hazenberg, S. T. M., Evers-Vermeul, J., & van den Bergh, H. (2018). Inhoud en didactiek van begrijpend lezen. Tijdschrift Taal, 8(12), 21-30.
• Bogaerds-Hazenberg, S. T. M., Evers-Vermeul, J. & van den Bergh, H. (under review). What textbooks offer and what teachers teach: An analysis of the Dutch reding comprehension curriculum.
• Dockx, J., Bellens, K., & De Fraine, B. (2020). Do textbooks matter for reading comprehension? A study in Flemish primary education. Frontiers in Psychology, 10, 1-19.
• Droop, M., van Elsäcker, W., Voeten, R., & Verhoeven, L. (2012). Effecten van de Bliksem-aanpak in groep 5 en 6 van de basisschool. Expertisecentrum Nederlands. Rapport onderzoek BLIKSEM
• Gubbels, J., van Langen, A., Maassen, N., & Meelissen, M. (2019). Resultaten PISA-2018 in vogelvlucht. Universiteit Twente.
• Gubbels, J., Netten, A., & Verhoeven, L. (2017). Vijftien jaar leesprestaties in Nederland: PIRLS 2016. Expertisecentrum Nederlands.
• Houtveen, A. A. M., van Steensel, R. C. M., de la Rie, S. (2019). De vele kanten van leesbegrip. Literatuurstudie naar onderwijs in begrijpend lezen in opdracht van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek en de Inspectie van het Onderwijs. NRO.
• Isausquin, R. (2020). Vernieuwde didactiek Veilig leren lezen bewijst zich wederom. Ook na 5 jaar gebruik bovengemiddelde resultaten met kim-versie. Uitgeverij Zwijsen.
• Inspectie van het Onderwijs (2021). Peil.Schrijfvaardigheid. Einde (speciaal) basisonderwijs 2018-2019. Onderwijsinspectie.
• Kester, L., & van Merriënboer, J. (2013). Effectief leren van multimediale leerbronnen. 4W Weten Wat Werkt en Waarom, 2(4), 14-51.
• Kuhlemeier, H., Jolink, A., Krämer, I., Hemker, B., Jongen, I., Berkel, S. van, & Bechger, T. (2014). Balans van de leesvaardigheid in het basis- en speciaal basisonderwijs 2. Uitkomsten van de peilingen in 2011 en 2012 in groep 8, groep 5 en de eindgroep van het SBO. PPON-reeks nummer 54. Cito.
• Langberg, M., van Zanten, M., & Boswinkel, N. (2014). Dyslexie en dyscalculie: Een kwestie van aanpakken. Verkenning naar aanleiding van motie 17. SLO: Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling.
• Mooij, T. (1994). Kenmerken en effecten van methoden begrijpend / studerend lezen. Instituut voor Toegepaste Sociale wetenschappen (ITS).
• Muijselaar, M., Swart, N., Steenbeek-Planting, E., Droop, M., Verhoeven, L., & de Jong, P. (2018). The effect of a strategy training on reading comprehension in fourth-grade students. The Journal of Educational Research, 111(6), 690-703.
• Mullis, I. V. S., Martin, M. O., Foy, P., and Drucker, K. T. (2012b). The PIRLS 2011 International Results in Reading. Chestnut Hill, MA: TIMSS & PIRLS International Study Center.
• Okkinga, M. (2018). Teaching reading strategies in classrooms. Does it work? Proefschrift, Universiteit Twente.
• Reints, A., & Wilkens, H. (2012). Wat bepaalt de kwaliteit van digitaal leermateriaal? 4W Weten Wat Werkt en Waarom, 1(1), 28-59.
• Reints, A., & Wilkens, H. (verwacht december 2021). Wat hebben scholen nodig om te komen tot een keuze voor de best passende leermiddelen bij hun school? CLU Leermiddelen Adviescentrum.
• Scheltinga, F., van den Maas, M., Bontje, J., & van der Hoeven, J. (2013) Leerlijn, leesmethoden en onderwijsaanbod: Begrijpend lezen onderzocht. In J. van der Hoeven & J. Bontje (Reds.) Basisvaardigheden taal en rekenen in het hart van het onderwijs. Vier jaar praktijkgericht onderzoek. KPC Groep.
• Surma, T., & Delnoij, L. (2019). De Wetenschap van het Leren Toegepast op Schoolboeken. In L. de Man, & M. van den Brande (Reds.), Over schoolboeken en leermiddelen: Sleutels voor onderwijskwaliteit? (pp. 133-154). Politeia.
• Wijekumar, K., Zhang, S., Joshi, R. M. & Peti-Stantic, A. (2021). Introduction to the special issue: Textbook content and organization - Why it matters to reading comprehension in elementary grades? Technology, Knowledge, and Learning, 26, 243-249.