Kennisplatform
Nieuw: Let op! Wij-leren.nl lanceert nieuwe website

Effecten van centrale vaklestijd op een gedifferentieerd aanbod in het onderwijs

Geplaatst op 21 augustus 2024

De manier waarop vakken en lestijden worden georganiseerd, heeft een belangrijke invloed op de effectiviteit van onderwijs. In het onderwijs kan centrale vaklestijd, waarbij een vast aantal uren per vak wordt toegewezen, zowel voordelen als nadelen met zich meebrengen. Dit artikel verkent de effecten van centrale vaklestijd op een gedifferentieerd aanbod in het onderwijs en bespreekt hoe scholen deze invloeden kunnen beheren om optimaal te profiteren van de voordelen en de nadelen te minimaliseren.

Wat is Centrale Vaklestijd?

Centrale vaklestijd verwijst naar een onderwijssysteem waarin de tijd die aan elk vak wordt besteed, centraal wordt vastgesteld en gereguleerd door het onderwijsbeleid of de school. Dit houdt in dat er een vast aantal uren per week wordt toegewezen aan elk vak, ongeacht de specifieke behoeften van de leerlingen of de onderwijssituatie.

1. Kenmerken van Centrale Vaklestijd

  • Vaste Uren: Elke vak krijgt een specifiek aantal uren toegewezen, wat kan bijdragen aan een uniforme onderwijsaanpak.
  • Gestandaardiseerde Structuur: Dit systeem zorgt voor een gestandaardiseerde lesroosterindeling, waarbij alle leerlingen op dezelfde tijdsblokken vakken volgen.

Gedifferentieerd Onderwijs

Gedifferentieerd onderwijs is een aanpak waarbij de instructie en leeractiviteiten worden aangepast aan de behoeften, voorkeuren en niveaus van individuele leerlingen. Het doel is om alle leerlingen op hun eigen niveau uit te dagen en te ondersteunen.

1. Kenmerken van Gedifferentieerd Onderwijs

  • Aanpassing aan Leerbehoeften: Instructies, materialen en opdrachten worden aangepast aan de verschillende leerstijlen en niveaus van leerlingen.
  • Flexibele Groepindelingen: Leerlingen worden vaak in kleinere groepen ingedeeld op basis van hun leerbehoeften, wat kan variëren per onderwerp of vaardigheid.

Effecten van Centrale Vaklestijd op Gedifferentieerd Onderwijs

De invoering van centrale vaklestijd heeft zowel positieve als negatieve effecten op gedifferentieerd onderwijs. Hieronder worden de belangrijkste effecten besproken:

1. Voordelen van Centrale Vaklestijd

Centrale vaklestijd kan bijdragen aan verschillende voordelen binnen een gedifferentieerd onderwijssysteem:

  • Uniformiteit en Eenduidigheid: Het zorgt voor een uniforme aanpak, waarbij elke leerling dezelfde basisinstructie krijgt in elk vak. Dit kan helpen om een consistente leerervaring te waarborgen en ervoor te zorgen dat alle leerlingen de kerninhoud van elk vak ontvangen.
  • Betere Planning en Organisatie: Met centrale vaklestijd kunnen scholen gemakkelijker hun roosters plannen en de beschikbaarheid van leraren beheren. Dit maakt het eenvoudiger om een gestructureerde leeromgeving te creëren en te behouden.

2. Nadelen van Centrale Vaklestijd

Ondanks de voordelen, kunnen er ook nadelen zijn aan centrale vaklestijd, vooral wanneer het gaat om het bieden van gedifferentieerd onderwijs:

  • Beperkingen voor Differentiatie: Het vaste aantal uren per vak kan de flexibiliteit van leraren beperken om instructies aan te passen aan de behoeften van individuele leerlingen. Dit kan het moeilijk maken om effectief te differentiëren en tegemoet te komen aan de uiteenlopende niveaus van leerlingen.
  • Inflexibiliteit: Centrale vaklestijd kan leiden tot inflexibiliteit in het curriculum, waardoor het uitdagender wordt om in te spelen op de specifieke behoeften van leerlingen en om opkomende onderwijstrends en -behoeften te integreren.

Strategieën voor Effectief Beheer

Om de negatieve effecten van centrale vaklestijd te minimaliseren en optimaal gebruik te maken van de voordelen, kunnen scholen de volgende strategieën overwegen:

1. Flexibele Lesuren Integreren

Een manier om de beperkingen van centrale vaklestijd te overwinnen, is door enige flexibiliteit in te bouwen:

  • Flexibele Blokken: Overweeg het gebruik van flexibele lesblokken die kunnen worden aangepast op basis van de behoeften van de leerlingen en de voortgang van de lesstof.
  • Aanvullende Sessies: Bied aanvullende sessies of bijlessen aan voor leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben, zonder het standaardlesrooster te verstoren.

2. Differentiatie Binnen de Vaste Uren

Zelfs met een vast aantal uren per vak kan differentiatie worden bevorderd door binnen deze uren variëteit aan te brengen:

  • Groepswerk en Differentiatie: Organiseer groepswerk en verschillende activiteiten binnen de vaste lestijden om tegemoet te komen aan diverse leerbehoeften en niveaus.
  • Differentieer Instructie: Gebruik diverse instructiestrategieën en materialen binnen de vaste lestijden om verschillende leerstijlen en niveaus aan te spreken.

3. Professionele Ontwikkeling voor Leraren

Leraren spelen een cruciale rol in het effectief beheren van centrale vaklestijd:

  • Training en Ondersteuning: Bied training aan voor leraren om hen te helpen bij het ontwikkelen van effectieve differentiatie-strategieën binnen de vastgestelde lestijden.
  • Best Practices Delen: Moedig leraren aan om best practices te delen en samen te werken aan het vinden van innovatieve manieren om differentiatie te integreren in een centraal gereguleerd rooster.

4. Regelmatige Evaluatie en Feedback

Het is belangrijk om regelmatig de effectiviteit van centrale vaklestijd en de impact op gedifferentieerd onderwijs te evalueren:

  • Evaluaties: Voer regelmatig evaluaties uit om te beoordelen hoe goed het systeem functioneert en waar verbeteringen nodig zijn.
  • Feedback Verzamelen: Verzamel feedback van leerlingen, ouders en leraren over hun ervaringen met centrale vaklestijd en differentiatie om het beleid en de praktijk voortdurend te verbeteren.

Conclusie

Centrale vaklestijd heeft aanzienlijke invloed op de organisatie van onderwijs en de mogelijkheid om gedifferentieerd onderwijs te bieden. Terwijl het kan bijdragen aan uniformiteit en betere planning, kunnen de beperkingen voor differentiatie en inflexibiliteit uitdagingen met zich meebrengen.

Door flexibele lesuren te integreren, differentiatie binnen vaste uren te bevorderen, en professionele ontwikkeling en feedback te gebruiken, kunnen scholen de nadelen van centrale vaklestijd aanpakken en optimaal gebruikmaken van de voordelen. Het vinden van een evenwicht tussen een gestructureerd lesrooster en de behoeften van individuele leerlingen is essentieel om een effectief en inclusief onderwijsaanbod te waarborgen.

 

Met de juiste strategieën kunnen scholen een leeromgeving creëren die zowel gestructureerd als flexibel is, en die alle leerlingen ondersteunt in hun ontwikkeling en leerbehoeften.

Geraadpleegde bronnen

  • Alfieri, L., Brooks, P. J., Aldrich, N. J., & Tenenbaum, H. R. (2011). Does discovery-basedinstruction enhance learning? Journal of Educational Psychology, 103(1), 1–18.doi:10.1037/a0021017
  • Bonawitz, E., Shafto, P., Gweon, H., Goodman, N. D., Spelke, E., & Schulz, L. (2011). The double-edged sword of pedagogy: Instruction limits spontaneous exploration and discovery. Cognition, 120(3), 322–330. doi:10.1016/j.cognition.2010.10.001
  • Cijvat, I. & Van Dalen, T. (2016). LBBO Beter begeleiden, november 2016.  
  • Denessen, E. (2017). Verantwoord omgaan met verschillen: sociale-culturele achtergronden en differentiatie in het onderwijs. Oratie. Leiden: Leiden University. https://openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/51574/OratieDenessen.pdf?sequence=1
  • Deunk, M., Doolaard, S., Smale-Jacobse, A. & Bosker, R. (2015). Differentiation within and across classrooms: a systematic review of studies into the cognitive effects of differentiation practices. Groningen: GION. http://www.rug.nl/research/portal/publications/differentiation-within-and-across-classrooms(32b91640-ff59-4800-abf5-5aabd3ee7719).html
  • Gerven, E. V. (2001). Zicht op hoogbegaafdheid. Handboek voor de onderwijspraktijk. Utrecht: Lemma.
  • Goldstein D. Constanze, S. Hahn, , Hasher L. Ursula J. Wiprzycka a, Philip David Zelazo. (2006)
  • Time of day, intellectual performance, and behavioral problems in Morning versus Evening type adolescents: Is there a synchrony effect? Personality and Individual Differences 42 (2007) 431–440
  • Guay, F. Ratelle, C.F. Roy, A. Litalien, D. (2010), Academic self-concept, autonomous academic motivation, and academic achievement: Mediating and additive effects. Learn. Individ. Differ. 20(6), 644–653 (2010) https://doi.org/10.1016/j.lindif.2010.08.001
  • Hattie, J. (2009). Visible learning: A synthesis of 800+ meta-analyses on achievement. New York: Routledge.
  • Houtveen, T. & Van de Grift, W. (2012). Improving reading achievements of struggling learners. School Effectiveness and School Improvement, 23(1), 71-93. http://www.rug.nl/research/portal/publications/improving-reading-achievements-of-struggling-learners(4d2d5c0f-9fb7-41f8-9e15-83527c127cec)/export.html
  • Hughes, C. A., Morris, J. R., Therrien, W. J., & Benson, S. K. (2017). Explicit Instruction: Historical and Contemporary Contexts. Learning Disabilities Research & Practice, 32(3), 140–148. doi:10.1111/ldrp.12142
  • Kirschner, P. A., Sweller, J., & Clark, R. E. (2006). Why minimal guidance during instruction does not work: An analysis of the failure of constructivist, discovery, problem-based, experiential, and inquiry-based teaching. Educational Psychologist, 41(2), 75–86. doi:10.1207/s15326985ep4102_1
  • Lalley, J.P. & Miller, R.H. (2006) Effects of Pre-Teaching and Re-Teaching on Math Achievement and Academic Self-Concept of Students with Low Achievement in Math. Education, 126 (4), 747-755.
  • Van der Valk, A. E., Grunefeld, H., & Pilot, A. (2011). Empowerment en leerresultaten bij getalenteerde bètaleerlingen in een verrijkte onderwijsomgeving. Pedagogische Studiën, 88(2), 73-89. https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/203678
  • Veenman, S. (2001) Directe instructie.  Paper ten behoeve van de cursus Instructievaardigheden. Nijmegen: Katholieke Universiteit Nijmegen.
  • Veenman, S., Denessen, E., van den Oord, I., & Naafs, F. (2003). Direct and activating instruction: Evaluation of a preservice course. The Journal of Experimental Education,71(3), 197–225. doi:10.1080/00220970309602063
  • Vernooy, K. (n.d.). Alle leerlingen bij de les: Directe instructie nog explicieter! Verkregen via https://www.hanze.nl/assets/kc-cares/integraal-jeugdbeleid/Documents/Public/6risicoleerlingen_bij_de_groepsinstructiebetrekkenlaatsteversie.pdf
  • Vernooy, K. (2012). Omgaan met verschillen: wat werkt? Onderwijs maak je samen. https://www.onderwijsmaakjesamen.nl/actueel/omgaan-met-verschillen-nader-bekeken-wat-werkt/

Meer weten?

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Dossiers

Uw onderwijskundige kennis blijft op peil door 3500+ artikelen.

over wij-leren

Wie zijn wij
Doel wij-leren.nl
Contact
Schoolontwikkeling
Wij-leren.nl Academie

auteurs

Auteurs
Voorwaarden
Auteursrecht
RSS feed Wij-leren.nl

zakelijk

Copyright
Disclaimer
Adverteren
Actueel bedrijfsnieuws

Volg ons

Twitter
LinkedIn
Facebook
Instagram
Pinterest