Effecten van leerlinggestuurd onderwijs op de motivatie van VWO-leerlingen

Geplaatst op 13 juli 2024

Leerlinggestuurd onderwijs (LGO) is een benadering die sterk gericht is op het bevorderen van de autonomie van leerlingen in hun leerproces. Dit conceptuele kader is gebaseerd op de overtuiging dat wanneer leerlingen meer controle hebben over hun leeractiviteiten, dit hun motivatie ten goede komt (Knowles, 1975; Simons, 2005; Theobald, 2021). Deze benadering, die tegenwicht biedt aan traditionele, meer docentgestuurde instructiemethoden, tracht leerlingen te empoweren door hen te laten participeren in het bepalen van hun leerbehoeften, formuleren van leerdoelen, en selecteren van passende leerstrategieën. Het is van belang om te onderzoeken in hoeverre deze aanpak specifiek bijdraagt aan de motivatie van leerlingen in het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo).

Autonomie en Motivatie

Een centrale pijler van LGO is het vergroten van de autonomie van leerlingen. Onderzoek, zoals beschreven door Ryan & Deci (2000) en Conley & French (2014), ondersteunt de theorie dat een gevoel van autonomie significant bijdraagt aan de motivatie van leerlingen. Wanneer leerlingen meer controle hebben over hun leerproces, voelen ze zich meer betrokken en intrinsiek gemotiveerd om hun leerdoelen na te streven (Kennisrotonde, 2021a).

Leerstrategieën bij Leerlinggestuurd Onderwijs

Een cruciaal aspect van LGO is de actieve betrokkenheid van leerlingen bij het kiezen en gebruiken van leerstrategieën. Deze strategieën, zoals cognitieve (bijv. memoriseren, toepassen), metacognitieve (bijv. plannen, bijsturen) en affectieve (bijv. motivatie, waardering) vaardigheden, zijn essentieel voor effectief zelfsturend leren (Pintrich, 1999; Theobald, 2021). Onderzoek toont aan dat het trainen en toepassen van deze leerstrategieën niet alleen leerprestaties verbetert, maar ook de motivatie van leerlingen verhoogt (Donker et al., 2014; Kostons et al., 2014).

Relatie tussen Leerstrategieën en Motivatie

Verschillende studies, waaronder meta-analyses, benadrukken de positieve relatie tussen het gebruik van leerstrategieën en de motivatie van leerlingen (Theobald, 2021). Het is echter belangrijk op te merken dat de exacte aard van deze relatie complex kan zijn en afhankelijk van verschillende contextuele factoren (Conley & French, 2014). Niettemin wijzen deze bevindingen erop dat het aanleren en consistent toepassen van leerstrategieën bijdraagt aan het verhogen van de intrinsieke motivatie van leerlingen, wat op zijn beurt hun zelfsturend vermogen versterkt.

Docentsturing in Leerlinggestuurd Onderwijs

Een evenwichtige verdeling tussen leerling- en docentgestuurde instructie blijft cruciaal binnen LGO, vooral bij vwo-leerlingen. Hoewel LGO streeft naar meer leerlingautonomie, hebben alle leerlingen, inclusief hoog presterende, behoefte aan gerichte begeleiding van docenten (Hornstra et al., 2020; Bakx et al., 2019). Docenten spelen een sleutelrol in het modelleren van goede leerpraktijken, bieden van scaffolding (gestructureerde ondersteuning die geleidelijk afneemt) en faciliteren van reflectie, wat allemaal bijdraagt aan het ontwikkelen van zelfregulerend leren bij leerlingen (Boekaerts, 1999).

Conclusie

Leerlinggestuurd onderwijs heeft aantoonbare voordelen voor de motivatie en leerprestaties van vwo-leerlingen. Door leerlingen actief te betrekken bij hun leerproces, waarbij zij zelf leerdoelen stellen en passende leerstrategieën kiezen, wordt hun intrinsieke motivatie gestimuleerd. Deze aanpak vereist echter wel een balans tussen leerlingautonomie en ondersteuning door docenten, om zo effectief zelfsturend leren te bevorderen.

In het kort, leerlinggestuurd onderwijs biedt een veelbelovend kader om de motivatie van vwo-leerlingen te verhogen door hun autonomie te vergroten en hen te ondersteunen bij het ontwikkelen van effectieve leerstrategieën. Dit benadrukt niet alleen het belang van gepersonaliseerde leertrajecten, maar ook de cruciale rol van docenten als facilitators van dit proces.

Geraadpleegde bronnen 

• Bakx, A., Van Houtert, T., Van den Brand, M. & Hornstra, L. (2019). A comparison of high-ability pupils’ views vs. regular ability pupils’ views of characteristics of good primary school teachers. Educational Studies, 45(1), 35-56.
• Boekaerts, M. (1999). Self-regulated learning: where we are today. International Journal of Educational Research, 31, 445-457.
• Conley, D. T., French, E. M. (2014). Student Ownership of Learning as a Key Component of College Readiness. American Behavioral Scientist, 58(8), 1018-1034.
• Donker, A. S., De Boer, H., Kostons, D., Dignath-van Ewijk, C. C., & Van der Werf, M. P. C. (2014). Effectiveness of learning strategy instruction on academic performance: A meta-analysis. Educational Research Review, 11, 1-26.
• Hornstra, L., Bakx, A., Mathijssen, S., & Denissen, J. J. A. (2020). Motivation gifted and non-gifted students in regular primary schools: A self-determination perspective. Learning and Individual Differences, 80, 1-13.
• Kennisrotonde. (2017). Hoe kunnen docenten het eigenaarschap van leerlingen in het voortgezet onderwijs versterken? (KR. 180). Kennisrotonde.
• Kennisrotonde. (2021a). Welke leerkrachtbegeleiding is in een reguliere groep effectief voor de ontwikkeling van (hoog)begaafde leerlingen? (KR. 1040). Kennisrotonde.
• Kennisrotonde. (2021b). Welke inzet van onderzoekend en ontwerpend leren versterkt de onderzoekende houding van basisschoolleerlingen? (KR.1163). Den Haag: Kennisrotonde.
• Knowles, M. (1975). Self-directed learning: A Guide for Learners and Teachers. Association Press.
• Kostons, D., Donker, A. S., & Opdenakker, M.-C. (2014). Zelfgestuurd leren in de onderwijspraktijk. GION/Rijksuniversiteit Groningen.
• Pintrich, P. R. (1999). The Role of Motivation in Promoting and Sustaining Self-Regulated Learning. International Journal of Educational Research. 31(6), 459-470.
• Ryan, M. R. & Deci, E. L. (2000). Self-Determination Theory and the Facilitation of Intrinsic Motivation, Social Development, and Well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78.
• Simons, P. R.-J. (2005). Towards a constructivistic theory of self-directed learning. University of Nijmegen.
• Theobald, M. (2021). Self-regulated learning training programs enhance university students’ academic performance, self-regulated learning strategies, and motivation: A meta-analysis. Contemporary Educational Psychology, 66, 101976.