De oimpact van muziek en beeldende vorming in het onderwijs: een nieuwe blik

Geplaatst op 17 augustus 2024

Kunsteducatie, waaronder muziek en beeldende vorming, speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van leerlingen. Het biedt niet alleen een creatieve uitlaatklep, maar heeft ook diepgaande effecten op cognitieve, sociale en emotionele vaardigheden. In dit artikel onderzoeken we de gevolgen en kenmerken van onderwijs in muziek en beeldende vorming, en waarom deze vakken essentieel zijn voor een evenwichtig onderwijsprogramma.

Cognitieve Voordelen van Muziek en Beeldende Vorming

Onderwijs in muziek en beeldende vorming draagt bij aan de cognitieve ontwikkeling van leerlingen op verschillende manieren. Het stimuleert niet alleen creatief denken, maar verbetert ook de concentratie, geheugen en probleemoplossend vermogen. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat leerlingen die actief deelnemen aan muziek- en kunstlessen vaak beter presteren in vakken als wiskunde en taal. Dit komt doordat muziek bijvoorbeeld ritme en timing bevordert, wat overlapt met vaardigheden die nodig zijn voor wiskundig denken.

Daarnaast bevordert beeldende vorming het ruimtelijk inzicht en het vermogen om abstract te denken. Bij het maken van kunstwerken leren leerlingen niet alleen over kleur, vorm en compositie, maar ontwikkelen ze ook hun vermogen om ideeën visueel te verbeelden en complexe concepten te begrijpen. Deze vaardigheden zijn essentieel, niet alleen in de kunstvakken zelf, maar ook in andere academische disciplines.

Sociale en Emotionele Impact

Muziek en beeldende vorming spelen ook een belangrijke rol in de sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen. In muzieklessen werken leerlingen vaak samen in groepen, zoals in een koor of orkest, wat samenwerking en teamwork bevordert. Ze leren luisteren naar elkaar, rekening houden met elkaars bijdragen en gezamenlijk naar een doel toe te werken. Deze ervaringen zijn waardevol, omdat ze leerlingen helpen bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden die hen hun hele leven van pas zullen komen.

Beeldende vorming biedt een platform voor zelfexpressie, waar leerlingen hun gevoelens en ideeën kunnen verkennen en uiten. Dit is bijzonder belangrijk voor kinderen die moeite hebben met het uiten van hun emoties op andere manieren. Kunstlessen kunnen hen een veilige ruimte bieden om hun innerlijke wereld te verkennen en te delen met anderen, wat hun emotionele intelligentie versterkt.

Daarnaast kunnen kunstvakken helpen bij het opbouwen van zelfvertrouwen. Het creëren van iets tastbaars, zoals een schilderij of een muziekstuk, geeft leerlingen een gevoel van voldoening en trots. Dit versterkt hun zelfbeeld en moedigt hen aan om nieuwe uitdagingen aan te gaan, zowel binnen als buiten het klaslokaal.

Cultureel Bewustzijn en Kritisch Denken

Een ander belangrijk aspect van muziek- en kunsteducatie is dat het leerlingen helpt om cultureel bewustzijn en kritisch denken te ontwikkelen. Door middel van muziek en kunst leren leerlingen over verschillende culturen en historische perioden. Ze ontdekken hoe kunst en muziek de samenleving hebben beïnvloed en hoe ze worden gebruikt om ideeën, emoties en overtuigingen uit te drukken.

Kunsteducatie moedigt ook kritisch denken aan, doordat leerlingen leren om kunstwerken te analyseren en te interpreteren. Ze ontwikkelen een dieper begrip van esthetiek en leren om hun mening te onderbouwen met argumenten. Dit vermogen om kritisch te denken is essentieel in een wereld waarin leerlingen worden overspoeld met informatie en moeten leren om deze informatie te beoordelen en te verwerken.

De Uitdagingen van Kunsteducatie

Ondanks de vele voordelen van muziek- en beeldende vorming, staan deze vakken vaak onder druk in het onderwijs. Een van de grootste uitdagingen is het gebrek aan middelen en tijd die aan kunstvakken wordt besteed. In veel scholen worden deze vakken gezien als minder belangrijk dan kernvakken zoals wiskunde en taal, wat leidt tot minder lesuren en minder gekwalificeerde docenten.

Bovendien is er een wijdverspreid misverstand dat kunstvakken alleen nuttig zijn voor leerlingen die een carrière in de kunst willen nastreven. Dit beperkt het potentieel van kunsteducatie en onderschat de brede voordelen die het biedt. Het is belangrijk dat beleidsmakers en schoolleiders erkennen dat muziek en beeldende vorming essentiële onderdelen zijn van een holistisch onderwijsprogramma dat alle aspecten van de ontwikkeling van een leerling bevordert.

Naar een Evenwichtiger Onderwijsprogramma

Om de volledige voordelen van kunsteducatie te realiseren, is het noodzakelijk om muziek- en beeldende vorming een centralere plaats te geven in het curriculum. Dit betekent niet alleen meer lesuren en middelen voor deze vakken, maar ook een verandering in de manier waarop ze worden geïntegreerd in het onderwijsprogramma. In plaats van kunstvakken te beschouwen als op zichzelf staande disciplines, kunnen ze worden gebruikt om andere vakken te verrijken en te versterken. Bijvoorbeeld door muziek te gebruiken om wiskundige concepten te illustreren, of door beeldende kunst in te zetten om historische gebeurtenissen te verkennen.

Daarnaast moeten leraren worden aangemoedigd en ondersteund om kunstvakken op innovatieve manieren te integreren in hun lesmethoden. Dit kan door middel van projectgebaseerd leren, waar leerlingen worden aangemoedigd om hun creatieve vaardigheden te gebruiken bij het oplossen van complexe problemen of het uitvoeren van onderzoek.

Conclusie

Muziek- en beeldende vorming zijn veel meer dan alleen leuke activiteiten; ze zijn fundamentele onderdelen van een volledig en evenwichtig onderwijsprogramma. Ze dragen bij aan de cognitieve, sociale, emotionele en culturele ontwikkeling van leerlingen en bereiden hen voor op de uitdagingen van de moderne wereld. Het is daarom van cruciaal belang dat deze vakken de aandacht en ondersteuning krijgen die ze verdienen, zodat alle leerlingen kunnen profiteren van de rijke leerervaringen die kunsteducatie te bieden heeft.

Geraadpleegde bronnen 

• Bolduc, J. (2009). Effects of a music programme on kindergartners' phonological awareness skills 1. International Journal of Music Education, 27, p. 37-47.
• Crawford, R. (2017). Creating unity through celebrating diversity: A case study that explores the impact of music education on refugee background students. International Journal of Music Education, 35(3), p. 343-356.
• Crawford, R. (2019). Socially inclusive practices in the music classroom: The impact of music education used as a vehicle to engage refugee background students. Research Studies in Music Education, p. 1-22.
• Donelan, K. (2010). Drama as Intercultural Education: An Ethnographic Study of an Intercultural Performance Project in a Secondary School. Youth Theatre Journal, 24(1), p. 19-33.
• Gómez-Zapata, J.D., Herrero-Prieto, L.C. & Rodríguez-Prado, B. (2020). Does music soothe the soul? Evaluating the impact of a music education programme in Medellin, Colombia. Journal of Cultural Economics. https://doi.org/10.1007/s10824-020-09387-z
• Gordon, R.L., Fehd, H.M. & McCandliss, B.D. (2015). Does Music Training Enhance Literacy Skills? A Meta-Analyis. Frontiers in Psychology, 6(1777), p. 1-16.
• Hallam, S. (2010). The power of music: its impact on the intellectual, social and personal development of children and young people. International Journal of Music Education, p. 1-32.
• Kennisrotonde. (2016). Wat zijn de effecten van dramalessen op de groepsvorming van een (brug)klas? (KR.103). Den Haag: Kennisrotonde.
• Kennisrotonde. (2017). In hoeverre kan het inzetten van muziek(onderwijs) kinderen met taalontwikkelingsstoornissen (TOS) helpen bij het verbeteren van hun taalvaardigheid? (KR.157). Den Haag: Kennisrotonde.
• Kennisrotonde. (2019). In hoeverre hebben instrumentale muzieklessen effect op de groepscohesie bij leerlingen in het basisonderwijs? (KR.601). Den Haag: Kennisrotonde.
• Patscheke, H., Degé, F. & Schwarzer, G. (2019). The effects of training in rhythm and pitch on phonological awareness in four- to six-year-old children. Psychology of Music, 47(3), p. 376-391.
• Van de Kamp, M., Admiraal, W., Van Drie, J. & Rijlaarsdam, G. (2015). Enhancing divergent thinking in visual arts education: Effects of explicit instruction of metacognition. British Journal of Educational Psychology, 85, p. 47-58.
• Van Essen, M., Termorshuizen, T. & Van den broek, A. (2019). Monitor Cultuureducatie primair onderwijs 2018-2019: Onderzoek naar de landelijke ontwikkelingen in cultuureducatie sinds 2015-2016 en in relatie tot het programma cultuureducatie met kwaliteit. Nijmegen: ResearchNed.