De invloed van de indeling van het schooljaar op leerprestaties en motivatie

Geplaatst op 15 augustus 2024

De manier waarop een schooljaar wordt ingedeeld, kan een significante invloed hebben op de leerprestaties en motivatie van leerlingen. Het schema van schoolperiodes, vakanties en toetsmomenten speelt een cruciale rol in hoe leerlingen hun studie ervaren en presteren. Dit artikel onderzoekt de impact van de indeling van het schooljaar op leerprestaties en motivatie en biedt inzicht in hoe een doordachte planning kan bijdragen aan een effectievere leeromgeving.

Het Belang van Schooljaarindeling

De indeling van het schooljaar beïnvloedt niet alleen de structuur van het onderwijs, maar ook hoe leerlingen hun tijd beheren, hun stressniveau en hun algehele motivatie. Een goed doordachte indeling kan helpen bij het optimaliseren van leerprestaties en het bevorderen van een positieve leerervaring.

1. Structuur en Consistentie

Een gestructureerde en consistente indeling van het schooljaar biedt leerlingen een duidelijk overzicht van hun academische verplichtingen en helpt hen om hun tijd effectief te beheren.

• Periodes en Blokken: Het indelen van het schooljaar in periodes of blokken helpt leerlingen om gefocust te blijven op specifieke onderwerpen en doelen. Dit maakt het mogelijk om diepgaande kennis op te bouwen en vermindert de kans op overweldigende hoeveelheid informatie.

• Regelmatige Evaluaties: Door regelmatige evaluaties en toetsen in te plannen, kunnen leerlingen hun voortgang volgen en tijdig bijsturen. Dit zorgt voor een continue feedbackloop en helpt hen om op koers te blijven met hun leerdoelen.

2. Vakanties en Herstelmomenten

Vakanties en rustperiodes zijn essentieel voor het welzijn en de motivatie van leerlingen. Ze bieden gelegenheid voor herstel, ontspanning en reflectie, wat bijdraagt aan een betere leerprestatie bij terugkomst.

• Balans tussen Werk en Rust: Een evenwichtige verdeling van schoolperiodes en vakanties voorkomt burn-out en helpt leerlingen om hun energie en motivatie te behouden. Te lange periodes zonder rust kunnen leiden tot vermoeidheid en verminderde leerprestaties.

• Effectieve Vakantieplanning: Door vakanties strategisch te plannen rond belangrijke toetsmomenten of afrondingen van projectblokken, kunnen leerlingen hun tijd optimaal benutten voor voorbereiding en reflectie.

Impact op Leerprestaties

De indeling van het schooljaar kan aanzienlijke effecten hebben op de leerprestaties van leerlingen. Een goed ontworpen indeling ondersteunt de opbouw van kennis en vaardigheden en kan de algehele academische prestaties verbeteren.

1. Tijd voor Diepgaande Leerprocessen

Het verdelen van het schooljaar in periodes of blokken stelt leerlingen in staat om zich te concentreren op specifieke onderwerpen zonder constante afleiding door andere vakken.

• Focus en Diepgang: Door vakken in blokken aan te bieden, kunnen leerlingen zich volledig onderdompelen in het onderwerp, wat leidt tot een dieper begrip en betere beheersing van de leerstof.

• Gestroomlijnde Inhoud: Een blokkenindeling maakt het mogelijk om de inhoud op een systematische manier te behandelen, waardoor leerlingen beter voorbereid zijn op toetsmomenten en evaluaties.

2. Beheersing van Studiebelasting

Een goed geplande indeling helpt bij het beheren van de studiebelasting en voorkomt dat leerlingen worden overspoeld door een opeenstapeling van opdrachten en toetsen.

• Gelijkmatige Verspreiding: Het spreiden van opdrachten en toetsen over het schooljaar vermindert stress en zorgt ervoor dat leerlingen meer tijd hebben om hun werk af te ronden en voor te bereiden.

• Tijdige Voorbereiding: Regelmatige toetsmomenten en evaluaties stellen leerlingen in staat om hun studie-inspanningen te richten en hun voorbereiding te plannen, wat resulteert in betere prestaties.

Effect op Motivatie

De motivatie van leerlingen wordt sterk beïnvloed door de structuur en indeling van hun schooljaar. Een goed geplande indeling kan de motivatie verhogen door een gevoel van controle en voorspelbaarheid te bieden.

1. Motivatie door Duidelijkheid

Een duidelijke en voorspelbare indeling helpt leerlingen om hun doelen en verwachtingen te begrijpen, wat kan leiden tot verhoogde motivatie en betrokkenheid.

• Transparantie: Het geven van een duidelijk overzicht van het schooljaar, inclusief belangrijke data en deadlines, helpt leerlingen om hun studie-inspanningen te plannen en zich gemotiveerd te voelen.

• Doelgerichte Planning: Door doelen te stellen voor elk blok of periode, kunnen leerlingen hun voortgang volgen en gemotiveerd blijven om hun doelen te bereiken.

2. Herstel en Energie

Vakanties en rustperiodes zijn cruciaal voor het behouden van motivatie. Ze bieden leerlingen de kans om op te laden en met hernieuwde energie terug te keren naar hun studies.

• Vermijden van Burn-out: Regelmatige pauzes voorkomen overbelasting en zorgen ervoor dat leerlingen gemotiveerd blijven zonder te worden overweldigd door hun studievereisten.

• Versterking van Positieve Houding: Na een periode van rust zijn leerlingen vaak meer gefocust en gemotiveerd om terug te keren naar hun studie, wat hun algehele leerervaring verbetert.

Strategieën voor Effectieve Schooljaarindeling

Om de impact van de schooljaarindeling op leerprestaties en motivatie te maximaliseren, kunnen scholen en onderwijsinstellingen de volgende strategieën overwegen:

1. Flexibele Planning

Hoewel een gestructureerde indeling belangrijk is, kan flexibiliteit ook waardevol zijn. Het inbouwen van flexibiliteit in de planning maakt het mogelijk om aanpassingen te doen op basis van de voortgang en behoeften van leerlingen.

• Aanpassingen en Feedback: Zorg voor een systeem waarbij feedback van leerlingen en docenten kan worden geïntegreerd in de planning om continu verbeteringen aan te brengen.

• Adaptieve Leertrajecten: Bied mogelijkheden voor adaptieve leertrajecten die aansluiten bij de voortgang en prestaties van individuele leerlingen.

2. Integratie van Ondersteunende Activiteiten

Naast de kernonderdelen van het curriculum kunnen ondersteunende activiteiten zoals studiebegeleiding, workshops en extra-curriculaire activiteiten bijdragen aan een effectieve schooljaarindeling.

• Studiebegeleiding: Regelmatige studiebegeleiding en mentoruren kunnen helpen om leerlingen te ondersteunen bij hun voortgang en hen te motiveren door persoonlijke begeleiding.

• Extra-curriculaire Activiteiten: Actieve deelname aan extra-curriculaire activiteiten kan de motivatie verhogen en bijdragen aan een evenwichtige ontwikkeling van leerlingen.

Conclusie

De indeling van het schooljaar speelt een cruciale rol in het beïnvloeden van leerprestaties en motivatie. Door een goed gestructureerde indeling te combineren met effectieve vakanties en herstelperiodes, kunnen scholen een leeromgeving creëren die niet alleen de academische prestaties bevordert, maar ook de motivatie en betrokkenheid van leerlingen versterkt.

Een doordachte planning en het strategisch inrichten van periodes, toetsmomenten en vakanties helpen leerlingen om hun tijd effectief te beheren, stress te verminderen en een diepgaand begrip van hun studieonderwerpen te ontwikkelen. Door flexibel te blijven en ondersteunende activiteiten te integreren, kunnen onderwijsinstellingen de impact van hun schooljaarindeling verder optimaliseren en bijdragen aan een succesvolle leerervaring voor alle leerlingen.

Geraadpleegde bronnen 

• Agarwal, P.K., DÁntonio, L., Roediger III, H.L., McDermott, K.B. & McDaniel, M.A. (2014). Classroom-based programs of retrieval practice reduce middle schooland high school students’ test anxiety. Journal of applied research in memory and cognition 3, 131-139.
• Alade, O.M. & Kuku, O.O (2017). Impact of Frequency of Testing on Study Habits and Achievement in Mathematics Among Secondary School Students in Ogun State, Nigeria. Journal of Educational Research and Practice, 7(1), 1-18.
• Bakx, D. & Nuland, E. van (2015). Studiesucces verhogen. Bevindingen en maatregelen uit de literatuur. Avans hogeschool.
• Bangert-Drowns, R., Kulik, J.A., Kulik, C.C. (2013). Effects of frequent classroom testing. Journal of Educational Research, 85(2), 89-99.
• Benjamin, A.S., & Pashler, H. (2015). The value of standardized testing: A perspective from cognitive psychology. Policy Insights From the Behavioral and Brain Sciences, 2, 13-23.
• Bruijns, V. (2014). Het effect van tussentijds toetsen op studierendement: een literatuurstudie. Onderzoek naar Onderwijs, Jaargang 43/ mei 2014, 15-20.
• Budé, L., Imbos, T., van de Wiel, M. W., & Berger, M. P. (2011). The effect of distributed practice on students’ conceptual understanding of statistics. Higher Education, 62, 69–79
• Cohen-Schotanus, J. (2012). De invloed van het toetsprogramma op studiedoorstroom en studierendement. In H. van Berkel, E. Jansen, & A. Bax, Studiesucces bevorderen: het kan en is niet moeilijk (pp. 65-78). Den Haag: Boom Lemma uitgevers.
• Dunlosky, J., Rawson, K.A., Marsh, E.J., Nathan, M.J., Willingham, D.T. (2013). Improving Students Learning With Effective Learning Techniques: Promising Directions from Cognitive and Educational Psychology. Psychological Science in the Public Interest, 14(1), 4-58. 
• Glasbeek, H. (2015). Wat werkt in hoger onderwijs? Aanbevelingen voor het ontwikkelen van een leerzaam en studeerbaar curriculum. Onderwijscentrum VU.
• Jansen, E.P.W.A. (2004). The influence of the curriculum organization on study progress in higher education. Higher Education 47: 411–435.
• Kika, K.M., McLaughlin, T. F. & Dixon, J. (1992) Effects of Frequent Testing of Secondary Algebra Students, The Journal of Educational Research, 85:3, 159-162.
• Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Inspectie van het Onderwijs (2018) Ontdek de ruimte. Ruimte in regels in het voortgezet onderwijs. Den Haag/Utrecht: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap/Inspectie van het Onderwijs.
• Phelps, R. P. (2019). Test Frequency, Stakes, and Feedback in Student Achievement: A Meta-Analysis. Evaluation Review, 43(3–4), 111–151.
• Ramshe, M.H., Barati, H. & Youhanaee, M. (2014). The Frequent Administrations of English Tests and High School Students' Anxiety, Motivation, Feelings and Final Achievement Test Scores. Theory and Practice in Language Studies, 4(10), 2185-2193.
• Van der Drift & Vos: Drift, K.D.J.M. van der & P. Vos (1987), Anatomie van een leeromgeving. Een onderwijseconomische analyse van het universitaire onderwijs. Lisse: Swets & Zeitlinger