Het behouden van kennis in het voortgezet onderwijs: uitdagingen en strategieën

Geplaatst op 13 augustus 2024

Kennisverwerving en -behoud vormen de kern van het onderwijsproces, vooral in het voortgezet onderwijs, waar leerlingen worden voorbereid op vervolgonderwijs en de arbeidsmarkt. Het is echter algemeen bekend dat kennis in de loop van de tijd verloren kan gaan. Dit artikel bespreekt waarom kennisverlies optreedt en biedt effectieve strategieën om ervoor te zorgen dat leerlingen hun kennis behouden.

Waarom Gaat Kennis Verloren?

Kennisverlies is een natuurlijk fenomeen dat verschillende oorzaken heeft. Een van de belangrijkste verklaringen is het gebrek aan herhaling en toepassing van kennis. Als informatie eenmaal is geleerd maar niet regelmatig wordt herhaald of in praktijk wordt gebracht, is de kans groot dat deze kennis vervaagt.

Daarnaast speelt de manier waarop kennis wordt opgeslagen in het geheugen een rol. De werking van ons geheugen is complex; informatie wordt gecodeerd, opgeslagen en vervolgens teruggehaald wanneer dat nodig is. Wanneer deze processen niet goed verlopen, kan dat leiden tot vergeten.

Factoren die Kennisverlies Beïnvloeden

1. Cognitieve Overbelasting: Wanneer leerlingen te veel informatie tegelijkertijd moeten verwerken, kan dit leiden tot cognitieve overbelasting. Hierdoor wordt het moeilijker om nieuwe kennis effectief op te slaan en te onthouden. Het is belangrijk dat het onderwijs rekening houdt met de cognitieve capaciteit van leerlingen en hen niet overlaadt met informatie.

2. Gebrek aan Relevantie: Leerlingen zijn eerder geneigd om kennis te onthouden wanneer deze relevant voor hen is. Als de lesstof geen verband houdt met hun interesses of toekomstige doelen, is de kans groter dat deze snel vergeten wordt.

3. Beperkte Toepassing: Kennis die niet regelmatig wordt toegepast, heeft de neiging sneller te verdwijnen. Praktische toepassing en integratie van kennis in verschillende contexten helpen om deze kennis te consolideren en te behouden.

4. Onvoldoende Herhaling: Herhaling is cruciaal voor het verstevigen van kennis in het langetermijngeheugen. Zonder herhaling zal nieuw geleerde informatie snel vervagen.

Strategieën voor Het Behouden van Kennis

Om kennisverlies tegen te gaan, moeten leerkrachten strategisch te werk gaan. Hier zijn enkele effectieve strategieën die kunnen helpen:

1. Spaced Repetition

Spaced repetition is een leertechniek waarbij herhaling van informatie gespreid wordt over langere perioden. In plaats van intensieve, eenmalige herhalingen, worden leerlingen gestimuleerd om regelmatig terug te keren naar eerder geleerde stof. Deze methode helpt om kennis op te slaan in het langetermijngeheugen.

2. Actief Leren

Actief leren moedigt leerlingen aan om actief betrokken te zijn bij het leerproces, bijvoorbeeld door middel van discussie, samenwerking en probleemoplossende activiteiten. Deze aanpak bevordert een dieper begrip van de stof en verbetert het vermogen om kennis te onthouden.

3. Toepassing in Context

Door kennis in verschillende contexten toe te passen, worden leerlingen gestimuleerd om verbindingen te leggen tussen verschillende informatie-eenheden. Dit vergroot de kans dat zij deze kennis onthouden. Het gebruik van project-gebaseerd leren en praktijkvoorbeelden kan hierbij helpen.

4. Interleaved Practice

Bij interleaved practice wisselen leerlingen verschillende onderwerpen en vaardigheden af tijdens het studeren. Dit helpt hen om nieuwe concepten beter te begrijpen en onthouden, omdat ze leren om verbanden te leggen tussen verschillende soorten informatie.

5. Zelftoetsing

Zelftoetsing is een effectieve manier om het geheugen te versterken. Het testen van jezelf op wat je hebt geleerd, helpt om de retentie van kennis te verbeteren en stelt leerlingen in staat om hiaten in hun begrip te identificeren.

Het Belang van Feedback en Reflectie

Feedback is essentieel voor het leerproces. Het geeft leerlingen inzicht in hun voortgang en helpt hen om te begrijpen wat ze goed doen en waar verbetering nodig is. Effectieve feedback is specifiek, constructief en tijdig.

Reflectie is een ander krachtig middel om kennis te consolideren. Door regelmatig te reflecteren op wat ze hebben geleerd, kunnen leerlingen beter begrijpen hoe nieuwe informatie aansluit bij hun bestaande kennis.

De Rol van Technologie

Technologie biedt tal van mogelijkheden om het behoud van kennis te ondersteunen. Digitale leermiddelen, zoals educatieve apps en online platforms, maken gepersonaliseerd leren mogelijk en kunnen herhaling en oefening op maat aanbieden. Bovendien maken ze het mogelijk om op een interactieve en boeiende manier te leren, wat de betrokkenheid van leerlingen kan vergroten.

Praktijkvoorbeelden van Effectief Kennisbehoud

Een succesvolle benadering van kennisbehoud is zichtbaar in verschillende onderwijsmodellen. Zo wordt in het Montessorionderwijs veel nadruk gelegd op zelfstandigheid en herhaling, terwijl in het IB (International Baccalaureate) programma leerlingen worden aangemoedigd om kritisch te denken en kennis in diverse contexten toe te passen.

Een ander voorbeeld is het gebruik van flipped classrooms, waar leerlingen thuis toegang hebben tot leermateriaal en klaslokaaluren worden besteed aan diepere verkenning en toepassing van de stof. Dit bevordert actief leren en toepassing, wat bijdraagt aan beter kennisbehoud.

Het Creëren van een Ondersteunende Leeromgeving

Een positieve leeromgeving waarin leerlingen zich gesteund en gemotiveerd voelen, is cruciaal voor het behoud van kennis. Leerkrachten kunnen deze omgeving bevorderen door het aanmoedigen van vragen stellen, samenwerking en het bieden van kansen voor leerlingen om hun leren te personaliseren.

Door deze strategieën toe te passen en een ondersteunende leeromgeving te creëren, kunnen scholen en leerkrachten bijdragen aan het verbeteren van het vermogen van leerlingen om kennis te behouden. Zo worden ze beter voorbereid op hun toekomstige educatieve en professionele uitdagingen.

Conclusie

Kennisverlies is een natuurlijke uitdaging binnen het onderwijs, maar door gebruik te maken van effectieve strategieën kunnen leerkrachten leerlingen helpen om hun kennis beter te behouden. Door het implementeren van technieken zoals spaced repetition, actief leren, en toepassing in context, kunnen leerlingen hun kennis consolideren en een dieper begrip van de lesstof ontwikkelen. Dit zal niet alleen hun prestaties verbeteren, maar ook hun algehele educatieve ervaring verrijken. Het is de taak van het onderwijs om een balans te vinden tussen kennisverwerving en -behoud, en om een omgeving te creëren waarin leerlingen succesvol kunnen leren en groeien.

Geraadpleegde bronnen 

• Arzi, H.J., Ben-Zvi, R., & Ganiel, U. (1985). Proactive and retroactive facilitation of long term retention by curriculum continuity. American Educational Research Journal, 22(3), 369-388.
• Arzi, H.J., Ben-zvi, R., & Ganiel, U. (1986). Forgetting versus savings: the many facets of long-term retention. Rehovot, Israel: The Weizman Institute of Science. Verkrijgbaar via: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/sce.3730700211
• Bahrick, H.P. (1984). Semantic memory content in permastore: Fifty years of memory for Spanish learned in school. Journal of Experimental Psychology: General, 113(1), 1-29. Verkrijgbaar via: https://psycnet.apa.org/doiLanding?doi=10.1037%2F0096-3445.113.1.1
• Bahrick, H.P. (2000). Long-term maintenance of knowledge. In E. Tulving & F. I. M. Craik (Eds.), The Oxford handbook of memory (pp. 347-362). New York: Oxford University Press.
• Bahrick, H.P., & Hall, L.K. (1991). Lifetime maintenance of high school mathematics content. Journal of Experimental Psychology: General, 120(1), 20-33. Verkrijgbaar via: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.1020.7785&rep=rep1&type=pdf
• Conway, M.A., Cohen, G., & Stanhope, N. (1991). On the very long-term retention of knowledge acquired through formal education: Twelve years of cognitive psychology. Journal of Experimental Psychology, 120(4), 395-409. Verkrijgbaar via: https://pdfs.semanticscholar.org/6f3a/dad81cf63b72de04eada45a8a4c23c2d7cd5.pdf
• Custers, E.J.F.M. (2010). Long-term retention of basic science knowledge: A review study. Advances in Health Sciences Education, 15(1), 109-128.
• Ebbinghaus, H. (1885). Über das Gedächtnis. Leipzig: Dunker. Verkrijgbaar via: https://scholar.google.com/scholar_lookup?title=%C3%9Cber+das+Ged%C3%A4chtnis&author=H+Ebbinghaus&publication_year=1885&
• Ellis, J.A., Semb, G.B., & Cole, B. (1998). Very long-term memory for information taught in school. Contemporary Educational Psychology, 23(4), 419-433. Verkrijgbaar via; https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0361476X97909760
• Kok, A. (z.j.). Hermann Ebbinghaus. Opgeroepen op 5 augustus 2019, van Wikipedia: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=8744588
• Semb, G.B., Ellis, J.A. (1994). Knowledge Taught in School: What Is Remembered? Review of Educational Research, 64(2), 253-286. Verkrijgbaar via: https://www.jstor.org/stable/1170695?seq=1#page_scan_tab_contents
• Willingham, D.T. (2015). Ask the cognitive scientist: Do students remember what they learn in school? American Educator, 6(2015), 33-38. Verkrijgbaar via: https://www.aft.org/sites/default/files/ae_fall2015willingham.pdf