Projectmatig werken in de bovenbouw: effecten op 21ste-eeuwse vaardigheden en leerprestaties

Geplaatst op 19 juli 2024

Projectmatig werken, waarbij leerlingen in groepen complexe en maatschappelijk relevante projecten aanpakken, is een onderwijsmethode die steeds vaker wordt toegepast in het basisonderwijs. Deze aanpak is bedoeld om leerlingen niet alleen vakkennis bij te brengen, maar ook essentiële 21ste-eeuwse vaardigheden te ontwikkelen. In dit artikel wordt onderzocht in hoeverre projectmatig werken effectief is voor het bevorderen van deze vaardigheden, met name kritisch denken, creatief denken, probleemoplossing en zelfregulatie.

Wat Zijn 21ste-eeuwse Vaardigheden?

De term 21ste-eeuwse vaardigheden verwijst naar een set van vaardigheden die bijzonder belangrijk worden geacht in de huidige maatschappij, gezien de economische en maatschappelijke uitdagingen. Deze vaardigheden worden onderverdeeld in drie categorieën:

1. Cognitieve Vaardigheden: Dit omvat kritisch denken, probleemoplossing, digitale geletterdheid en creativiteit.
2. Intrapersoonlijke Vaardigheden: Voorbeelden zijn flexibiliteit en zelfregulatie.
3. Interpersoonlijke Vaardigheden: Dit omvat communicatie en samenwerking.

Het idee is dat leerlingen deze vaardigheden nodig hebben om succesvol te functioneren in een steeds complexer wordende wereld. Projectmatig werken is een benadering die verondersteld wordt deze vaardigheden te bevorderen door leerlingen actief te betrekken bij het oplossen van problemen, samenwerken en technologie inzetten.

Projectmatig Werken in de Praktijk

Projectmatig werken kan op verschillende manieren worden toegepast in het onderwijs. Scholen kunnen kiezen voor een curriculum-brede aanpak waarbij projecten geïntegreerd worden in meerdere vakken, of voor een meer vakgerichte benadering waarbij projecten specifiek binnen één vakgebied worden uitgevoerd. Voorbeelden van projectmatig werken zijn het creëren van een schooltuin, het ontwikkelen van een energieproject met zonnepanelen, of het uitvoeren van onderzoek naar een maatschappelijk thema.

Onderzoek naar Projectmatig Werken en 21ste-eeuwse Vaardigheden

Hoewel projectmatig werken veelbelovend lijkt, is er weinig consistent onderzoek beschikbaar over de effectiviteit ervan voor het ontwikkelen van 21ste-eeuwse vaardigheden. De studies die er zijn, leveren gemengde resultaten op en vaak zijn de bevindingen context-specifiek, waardoor de generaliseerbaarheid beperkt is.

1. Kritisch Denken

Een studie van Sasson et al. (2018) onderzocht het effect van curriculum-breed projectmatig werken op kritisch denken bij leerlingen in de onderbouw van de middelbare school. In deze studie werkten leerlingen in open klaslokalen en kregen ze langere lessen van meerdere leraren. De resultaten toonden aan dat leerlingen in projectmatige omgevingen beter in staat waren om vragen van hoger niveau te stellen en hun meningen te onderbouwen. Dit suggereert dat projectmatig werken kan bijdragen aan het ontwikkelen van kritisch denken, hoewel het niet mogelijk is om te zeggen of dit effect zich ook in de bovenbouw van de basisschool voordoet.

2. Probleemoplossing

Een ander onderzoek richtte zich op probleemoplossingsvaardigheden bij bovenbouwleerlingen in de basisschool. Leerlingen werkten met een online tool om informatie te verzamelen en te presenteren over wetenschappelijke en technologische onderwerpen. Dit onderzoek vond dat de probleemoplossingsvaardigheden van leerlingen verbeterden, vooral voor degenen die de online tool gebruikten. Het ontbreken van een controlegroep maakt het echter moeilijk om vast te stellen of projectmatig werken effectiever is dan andere onderwijsmethoden.

3. Creatief Denken

Barak en Doppelt (2000) onderzochten de invloed van langdurig projectmatig werken op creatief denken bij laag presterende leerlingen in de onderbouw van de middelbare school. Na vijf jaar werken aan technologische projecten en het bijhouden van portfolio's, bleek er een toename in creatief denken, vooral wat betreft de originaliteit van ideeën. De studie mist echter een controlegroep, waardoor het onduidelijk blijft of deze groei exclusief het gevolg is van het projectmatig werken.

4. Zelfregulatie

Er zijn theoretische aanwijzingen dat projectmatig werken bijdraagt aan zelfregulatie. English en Kitsantas (2013) stellen dat leerlingen bij projectmatig werken zelf verantwoordelijk zijn voor hun leerdoelen en deze actief nastreven, in plaats van passief kennis te ontvangen. Dit kan bijdragen aan een verbeterde zelfregulatie.

Effecten op Vakspecifieke Leerprestaties

Hoewel het onderzoek naar 21ste-eeuwse vaardigheden beperkt is, is er meer bekend over de effecten van projectmatig werken op vakspecifieke leerprestaties. Projectmatig werken heeft aangetoond een gemiddeld tot groot positief effect te hebben op leerprestaties, vooral bij de vakken taal, geschiedenis en aardrijkskunde. Chen en Yang (2019) tonen aan dat leerlingen die meer dan twee uur per week projectmatig werken, het grootste vooruitgang boeken in hun leerprestaties. Dit effect kan worden versterkt door het gebruik van technologie en goede ondersteuning door de leerkracht, vooral op het gebied van timemanagement en projectmanagement.

Effectieve Implementatie van Projectmatig Werken

De effectiviteit van projectmatig werken hangt sterk af van de manier waarop het wordt geïmplementeerd. Belangrijke factoren zijn:

• Ondersteuning door de Leerkracht: Effectieve begeleiding in timemanagement en projectmanagement door de leerkracht is cruciaal voor het succes van projectmatig werken.
• Autonomie van Leerlingen: Leerlingen moeten de mogelijkheid hebben om zelf keuzes te maken en regelmatig te reflecteren op hun voortgang.
• Gebruik van Technologie: Technologie kan een belangrijke rol spelen in het ondersteunen van leerlingen bij het verzamelen en presenteren van informatie.

Conclusie

Projectmatig werken biedt veelbelovende mogelijkheden voor het bevorderen van 21ste-eeuwse vaardigheden zoals kritisch denken, creatief denken, probleemoplossing en zelfregulatie. Hoewel het beschikbare onderzoek nog niet definitief uitsluitsel biedt over de effectiviteit van projectmatig werken voor deze vaardigheden, wijzen de resultaten op enkele positieve effecten. Het is duidelijk dat projectmatig werken een aanzienlijke impact kan hebben op vakspecifieke leerprestaties, vooral wanneer het op een goed ondersteunde manier wordt geïmplementeerd.

Om de effectiviteit van projectmatig werken volledig te benutten, is het belangrijk dat scholen een aanpak kiezen die past bij hun specifieke context en behoeften, en dat ze de benodigde ondersteuning en middelen bieden om zowel vakspecifieke kennis als 21ste-eeuwse vaardigheden te bevorderen.

Geraadpleegde bronnen

• Abrami, P. C., Bernard, R. M., Borokhovski, E., Waddington, D. I., Wade, C. A., & Persson, T. (2015). Strategies for teaching students to think critically: A meta-analysis. Review of Educational Research, 85(2), 275-314.
• Barak, M., & Doppelt, Y. (2000). Using portfolios to enhance creative thinking. Journal of Technology Studies, 26(2), 16-25.
• Bell, S. (2010). Project-based learning for the 21st century: Skills for the future. The Clearing House, 83(2), 39-43.
• Chen, C. H., & Yang, Y. C. (2019). Revisiting the effects of project-based learning on students’ academic achievement: A meta-analysis investigating moderators. Educational Research Review, 26, 71-81.
• Condliffe, B. (2017). Project-Based Learning: A Literature Review (MDRC Working Paper).
• English, M. C., & Kitsantas, A. (2013). Supporting student self-regulated learning in problem-and project-based learning. Interdisciplinary Journal of Problem-Based Learning, 7(2), 128-150.
• Hugerat, M., Ilaiyan, S., Zadik, R., Zidani, S., Zidan, R., & Toren, Z. (2004). The impact of implementing an educational project, the solar village, on pupils, teachers, and parents. Journal of Science Education and Technology, 13(2), 277-283.
• Hung, C. M., Hwang, G. J., & Huang, I. (2012). A project-based digital storytelling approach for improving students' learning motivation, problem-solving competence and learning achievement. Journal of Educational Technology & Society, 15(4), 368-379.
• Kokotsaki, D., Menzies, V., & Wiggins, A. (2016). Project-based learning: A review of the literature. Improving Schools, 19, 267-277.
• Pellegrino, J. W., & Hilton, M. L. (Eds.). (2012). Education for life and work: Developing transferable knowledge and skills in the 21st century.
• Sasson, I., Yehuda, I., & Malkinson, N. (2018). Fostering the skills of critical thinking and question-posing in a project-based learning environment. Thinking Skills and Creativity, 29, 203-212.
• Thomas, J. W. (2000). A review of research on project-based learning (Autodesk Foundation Report).