Spellingontwikkeling bij leerlingen in groep drie: de rol van open lettergrepen

Geplaatst op 13 augustus 2024

Spellingontwikkeling is een essentiële vaardigheid in het leerproces van jonge leerlingen. In groep drie, het jaar waarin leerlingen de overgang maken van leren lezen naar vlot en zelfstandig lezen, speelt spelling een cruciale rol. Een specifiek aspect van spelling dat bijzonder belangrijk is, zijn de open lettergrepen. Dit artikel verkent de rol van open lettergrepen in de spellingontwikkeling van leerlingen in groep drie, bespreekt de uitdagingen en biedt praktische strategieën voor effectieve instructie.

Wat zijn Open Lettergrepen?

Open lettergrepen zijn lettergrepen die eindigen op een klinker. In de Nederlandse taal kunnen open lettergrepen vaak gevonden worden in woorden zoals "paard" (pa-ard) en "meisje" (mei-sje). In tegenstelling tot gesloten lettergrepen, die eindigen op een medeklinker en vaak een kortere klank hebben, zijn open lettergrepen belangrijk omdat ze invloed hebben op hoe leerlingen woorden moeten spellen en uitspreken.

Kenmerken van Open Lettergrepen:

• Eindigen op een Klinker: De lettergreep eindigt op een klinker, zoals in de woorden "open" en "nemen".
• Lange Klinkerklank: Open lettergrepen produceren vaak een lange klinkerklank, wat betekent dat de klinker vaak zijn lange klank behoudt.
• Structuur: De structuur van open lettergrepen kan helpen bij het herkennen en spellen van woorden met een bepaalde fonologische structuur.

De Rol van Open Lettergrepen in Spellingontwikkeling

Open lettergrepen spelen een significante rol in de spellingontwikkeling van leerlingen, vooral in groep drie. Hier zijn enkele belangrijke aspecten van hun rol:

1. Begrip van Klankstructuur

Leerlingen leren hoe klinkers klinken in verschillende contexten. Het begrijpen van open lettergrepen helpt hen om de lange klinkerklanken correct te herkennen en toe te passen, wat essentieel is voor het accurate spellen van woorden.

• Langere Klinkers: Leerlingen moeten leren dat in open lettergrepen de klinker zijn lange klank behoudt, wat verschilt van de korte klinkerklanken die vaak voorkomen in gesloten lettergrepen.
• Fonologisch Bewustzijn: Het herkennen van open lettergrepen bevordert fonologisch bewustzijn, een cruciale vaardigheid voor zowel lezen als schrijven.

2. Correcte Spelling van Woorden

Open lettergrepen helpen leerlingen om woorden correct te spellen door hen te leren hoe ze klinkers en medeklinkers in lettergrepen moeten plaatsen. Dit begrip is cruciaal voor het spellen van veelgebruikte woorden in de Nederlandse taal.

• Spellingregels: Door open lettergrepen te begrijpen, kunnen leerlingen de regels toepassen die bepalen wanneer een klinker zijn lange klank behoudt.
• Woorden met Klinkercombinaties: Leerlingen leren ook hoe ze klinkercombinaties zoals "ei" in "meid" moeten spellen, wat vaak voorkomt in open lettergrepen.

3. Vooruitgang in Lezen en Schrijven

Een goed begrip van open lettergrepen ondersteunt de vooruitgang in zowel lezen als schrijven door leerlingen te helpen woorden te segmenteren en samen te voegen.

• Lezen: Leerlingen kunnen beter woorden lezen en begrijpen door de structuur van open lettergrepen te herkennen.
• Schrijven: Ze kunnen woorden correct spellen door de fonologische regels van open lettergrepen toe te passen.

Strategieën voor het Onderwijzen van Open Lettergrepen

Het effectief onderwijzen van open lettergrepen aan leerlingen in groep drie vereist gerichte strategieën en oefeningen. Hier zijn enkele benaderingen:

1. Exploreren van Lettergreepstructuren

Gebruik visuele en hands-on activiteiten om leerlingen de structuur van open lettergrepen te laten verkennen:

• Lettergreepkaarten: Gebruik kaarten met open lettergrepen om leerlingen te helpen de structuur te herkennen en te oefenen.
• Segmenteren en Herstellen: Laat leerlingen woorden segmenteren in lettergrepen en vervolgens opnieuw samenstellen met een focus op open lettergrepen.

2. Fonologische Oefeningen

Implementeer fonologische oefeningen die specifiek gericht zijn op open lettergrepen:

• Klinkeridentificatie: Oefen met leerlingen om lange klinkers in open lettergrepen te identificeren.
• Rijm- en Klankspellen: Speel spellen die leerlingen helpen bij het herkennen van rijmende woorden en klanken die passen bij open lettergrepen.

3. Integratie met Leesactiviteiten

Integreer het leren over open lettergrepen in leesactiviteiten om de vaardigheden van leerlingen te versterken:

• Lezen van Woordenlijsten: Gebruik woordenlijsten met veelvoorkomende open lettergrepen om leerlingen te laten oefenen met het herkennen en spellen van woorden.
• Leesstrategieën: Leer leerlingen strategieën om woorden te ontleden en te begrijpen door hun lettergreepstructuur te analyseren.

4. Gerichte Spellinginstructie

Bied gerichte instructie en oefeningen aan die zich richten op de spelling van woorden met open lettergrepen:

• Spellingregels: Leer de regels voor het spellen van lange klinkers in open lettergrepen en laat leerlingen deze toepassen in hun eigen schrijven.
• Oefenbladen: Gebruik oefenbladen die specifiek zijn ontworpen om open lettergrepen te oefenen en versterken.

Praktische Voorbeelden en Activiteiten

Hier zijn enkele praktische voorbeelden en activiteiten om open lettergrepen te onderwijzen:

• Lettergreepdans: Laat leerlingen dansen of bewegen op basis van lettergrepen. Dit maakt het leren leuk en dynamisch.
• Klinkerboekjes: Maak boekjes met woorden die open lettergrepen bevatten, en laat leerlingen deze samen lezen en oefenen.
• Woordpuzzels: Ontwerp puzzels waarin leerlingen woorden moeten vormen door open lettergrepen te combineren.

Evaluatie en Aanpassing

Regelmatige evaluatie is belangrijk om te beoordelen hoe goed leerlingen open lettergrepen begrijpen en toepassen:

• Toetsen en Tests: Gebruik toetsen en tests om de voortgang van leerlingen te meten en te identificeren waar extra ondersteuning nodig is.
• Observatie: Observeer het lees- en schrijfgedrag van leerlingen om te zien hoe goed ze de concepten van open lettergrepen toepassen.

Conclusie

Open lettergrepen spelen een cruciale rol in de spellingontwikkeling van leerlingen in groep drie. Door gericht onderwijs over open lettergrepen kunnen leerlingen hun technische leesvaardigheid verbeteren, wat hen helpt bij zowel lezen als schrijven. Het effectief onderwijzen van open lettergrepen vereist een combinatie van visuele, fonologische, en praktische strategieën. Door het integreren van deze strategieën in het onderwijs kunnen leraren de lees- en schrijfvaardigheden van hun leerlingen aanzienlijk verbeteren en een stevige basis leggen voor verdere taalontwikkeling.

Geraadpleegde bronnen 

• Aarnoutse, C. & Verhoeven, L. (2002). Tussendoelen gevorderde geletterdheid. Leerlijnen voor groep 4 tot en met 8. Expertisecentrum Nederlands.
• Bonset, H., & M. Hoogeveen (2009). Spelling in het basisonderwijs. Een inventarisatie van empirisch onderzoek. SLO.
• Cordewener, K. A. H. (2014). Variation in spelling ability in children: precursors, acquisition, and instruction (proefschrift). Radboud Universiteit.
• De Bree, E., Geelhoed, J., & Van den Boer, M. (2018). Overruled!: Implicit cues rather than an orthographic rule determine Dutch children's vowel spelling. Learning and Instruction, 56, 30-41.
• De Graaff, S., Bosman, A. M. T., Hasselman, F., & Verhoeven, L. (2009). Benefits of systematic phonics instruction. Scientific Studies of Reading, 13, 318-333.
• De Jong, P. F. & Share, D. L. (2007) Orthographic Learning During Oral and Silent Reading. Scientific Studies of Reading, 11, 55-71.
• Graham, S. (2000). Should the Natural Learning Approach Replace Spelling Instruction? Journal of Educational Psychology, 92, 235-247.
• Graham, S., Liu, X., Bartlett, B., Ng, C., Harris, K. R., Aitken, A., ... & Talukdar, J. (2018). Reading for writing: A meta-analysis of the impact of reading interventions on writing. Review of Educational Research, 88, 243-284.
• Graham, S., & Santangelo, T. (2014). Does spelling instruction make students better spellers, readers, and writers? A meta-analytic review. Reading and Writing, 27, 1703-1743.
• Hilte, M., & Reitsma, P. (2008). What type of computer-assisted exercise supports young less skilled spellers in resolving problems in open and closed syllable words? Annals of dyslexia, 58(2), 97-114.
• Kemper, M. J., Verhoeven, L., & Bosman, A. M. (2012). Implicit and explicit instruction of spelling rules. Learning and Individual Differences, 22, 639-649.
• Kennisrotonde. (2017). Is er een relatie tussen technische leesvaardigheid en spelling voor leerlingen in groep 3? (KR.213). Den Haag: Kennisrotonde.
• Landerl, K., & Reitsma, P. (2005). Phonological and morphological consistency in the acquisition of vowel duration spelling in Dutch and German. Journal of Experimental Child Psychology, 92, 322-344.
• Schaars, M. M., Segers, E., & Verhoeven, L. (2017). Predicting the integrated development of word reading and spelling in the early primary grades. Learning and Individual Differences, 59, 127-140.
• Share, D. L. (1999). Phonological recoding and orthographic learning: A direct test of the self-teaching hypothesis. Journal of experimental child psychology, 72, 95-129.
• Share, D. L. (2004). Orthographic learning at a glance: On the time course and developmental onset of self-teaching. Journal of Experimental Child Psychology, 87, 267–298.
• Treiman, R. (2018). Teaching and learning spelling. Child Development Perspectives, 12, 235-239.
• Vaessen, A. & Blomert, L. (2013). The cognitive linkage and divergence of spelling and reading development. Studies in Reading, 17, 89-107.
• Van Bon, W. H. J. (1993). Spellingproblemen. Theorie en praktijk. Lemniscaat.
• Verhoeven, L. & Aarnoutse, C. (1999). Tussendoelen beginnende geletterdheid. Een leerlijn voor groep 1 tot en met 3. Expertisecentrum Nederlands.