De invloed van taalvaardigheid op de doorstroom van mbo naar hbo: een verkenning

Geplaatst op 22 augustus 2024

De overgang van het middelbaar beroepsonderwijs (MBO) naar het hoger beroepsonderwijs (HBO) is een belangrijke stap voor veel studenten. Voor een succesvolle doorstroom zijn verschillende factoren van belang, waarbij taalvaardigheid een cruciale rol speelt. Dit artikel onderzoekt hoe taalvaardigheid van MBO-studenten van invloed is op hun overgang naar het HBO en biedt inzichten in hoe onderwijsinstellingen de taalcompetentie van studenten kunnen verbeteren om hun kansen op een succesvolle doorstroom te vergroten.

Het Belang van Taalvaardigheid voor de Doorstroom

Taalvaardigheid is essentieel voor academisch succes in het HBO. Studenten moeten in staat zijn om complexe teksten te begrijpen, kritisch te lezen en helder te schrijven. Deze vaardigheden zijn cruciaal voor het volgen van HBO-cursussen en het uitvoeren van academisch werk, zoals essays en onderzoeksprojecten. Studies tonen aan dat studenten met een sterke taalvaardigheid vaak beter presteren en sneller integreren in het HBO-onderwijs.

1. Academische Teksten Begrijpen

In het HBO komen studenten in aanraking met een breed scala aan academische teksten en vakliteratuur. Een goede taalvaardigheid is noodzakelijk om deze teksten te begrijpen en te kunnen analyseren. Studenten moeten in staat zijn om informatie uit verschillende bronnen te halen en deze effectief toe te passen in hun studie.

2. Kritisch Lezen en Schrijven

Kritisch denken en schrijven zijn vaardigheden die studenten nodig hebben om succesvol te zijn in het HBO. Dit omvat het evalueren van argumenten, het ontwikkelen van eigen standpunten en het schrijven van goed gestructureerde essays. Zonder voldoende taalvaardigheid kunnen studenten moeite hebben met het ontwikkelen van deze vaardigheden, wat hun academische prestaties kan beïnvloeden.

3. Communicatievaardigheden

Naast lezen en schrijven zijn communicatievaardigheden belangrijk in het HBO. Studenten moeten effectief kunnen deelnemen aan groepsdiscussies, presentaties geven en samenwerken aan projecten. Sterke taalvaardigheden bevorderen de interactie en samenwerking, wat bijdraagt aan een positieve leerervaring.

Factoren die Taalvaardigheid Beïnvloeden

1. Vooropleiding en Taalachtergrond

De taalvaardigheid van MBO-studenten kan variëren op basis van hun vooropleiding en taalachtergrond. Studenten die minder exposure hebben gehad aan complexe taalstructuren en academische taal kunnen meer moeite hebben met de overgang naar het HBO. Het is belangrijk om deze achtergrondfactoren in overweging te nemen bij het beoordelen van de taalvaardigheid van studenten.

2. Onderwijs in Taalvaardigheid

De kwaliteit van het taalonderwijs op het MBO speelt een cruciale rol in de taalvaardigheid van studenten. Scholen die aandacht besteden aan academisch schrijven, leesstrategieën en mondelinge communicatie bereiden studenten beter voor op het HBO. Het integreren van taalvaardigheidstrainingen in het curriculum kan helpen om de taalvaardigheid van studenten te verbeteren.

3. Individuele Verschillen

Naast het onderwijs kunnen individuele verschillen, zoals motivatie, zelfdiscipline en persoonlijke leerstijlen, van invloed zijn op de taalvaardigheid. Studenten met een sterke motivatie en een proactieve leerhouding kunnen sneller vooruitgang boeken in hun taalvaardigheid, wat hun kansen op een succesvolle doorstroom naar het HBO vergroot.

Ondersteuning en Interventies

1. Taaltoetsen en Assessments

Onderwijsinstellingen kunnen taaltoetsen en assessments gebruiken om de taalvaardigheid van MBO-studenten te evalueren. Deze evaluaties kunnen helpen om zwakke plekken in de taalvaardigheid te identificeren en gerichte ondersteuning te bieden. Door regelmatig taalvaardigheidstoetsen af te nemen, kunnen scholen beter inspelen op de behoeften van hun studenten.

2. Taalgerichte Interventies

Op basis van de resultaten van taaltoetsen kunnen scholen specifieke interventies ontwikkelen. Dit kan variëren van extra taalcursussen en workshops tot individueel begeleidingsprogramma’s. Het aanbieden van extra ondersteuning kan studenten helpen om hun taalvaardigheid te verbeteren en zich beter voor te bereiden op het HBO.

3. Samenwerking met HBO-instellingen

Samenwerking tussen MBO- en HBO-instellingen kan bijdragen aan een betere afstemming van verwachtingen en het ontwikkelen van effectieve overbruggingsprogramma’s. Door gezamenlijke initiatieven kunnen MBO-scholen en HBO-instellingen werken aan de voorbereiding van studenten op de overgang naar het hoger onderwijs.

Voorbereiding op de Overgang naar het HBO

1. Voorlichting en Advies

Het geven van goede voorlichting over de eisen en verwachtingen van het HBO kan MBO-studenten helpen om zich beter voor te bereiden. Dit omvat informatie over de taalvaardigheden die nodig zijn voor succes in het HBO en tips over hoe studenten zich kunnen voorbereiden.

2. Academische Vaardigheden

Het integreren van academische vaardigheden, zoals onderzoeksvaardigheden en kritisch denken, in het MBO-curriculum kan studenten helpen om beter voorbereid te zijn op de eisen van het HBO. Dit kan door middel van praktijkgerichte projecten, presentaties en andere academische activiteiten die de taalvaardigheid versterken.

3. Mentoring en Coaching

Mentoring en coaching kunnen waardevolle ondersteuning bieden aan studenten die zich voorbereiden op de overgang naar het HBO. Door persoonlijke begeleiding kunnen studenten gerichte feedback ontvangen en hun taalvaardigheden verder ontwikkelen.

Conclusie

Taalvaardigheid speelt een cruciale rol in de succesvolle overgang van MBO naar HBO. Studenten met sterke taalvaardigheden hebben een groter voordeel bij het begrijpen van academische teksten, kritisch lezen en schrijven, en effectieve communicatie. Onderwijsinstellingen kunnen de taalvaardigheid van studenten verbeteren door gerichte ondersteuning en interventies, samenwerking met HBO-instellingen, en door hen goed voor te bereiden op de overgang. Door deze strategieën te implementeren, kunnen MBO-scholen de kans op een succesvolle doorstroom naar het HBO aanzienlijk vergroten en studenten helpen om hun volledige potentieel te benutten.

Geraadpleegde bronnen

• Broek, A. van den, Wartenbergh, F., Bendig-Jacobs, J., Tholen, R., Duysak, S., & Nooij, J. (2017). Monitor Beleidsmaatregelen 2016-2017. Nijmegen: Research Ned. Geraadpleegd op 7 juni 2017, van: http://www.scienceguide.nl/media/1937056/monitor_beleidsmaatregelen_2016-2017.pdf.
• Crul, M., Pasztor, A. & Lelie, F. (2008). De tweede generatie. Kansen en uitdagingen voor de stad. Den Haag: Nicis Institute. Geraadpleegd op 23 juni 2017, van: http://www.academia.edu/5337243/De_tweede_generatie_Uitdagingen_en_kansen_voor_de_stad.
• Elbers, E. (2012). Iedere les een taalles? Taalvaardigheid en vakonderwijs in het (v)mbo. De stand van zaken in theorie en onderzoek. Utrecht en Den Haag: Universiteit Utrecht en PROO. Geraadpleegd op: 23 juni 2017, van: https://www.nwo.nl/documents/magw/proo/programmaraad-voor-onderwijsonderzoek---iedere-les-een-taalles.
• Elffers, L. (2016). Kansrijke schoolloopbanen in en op weg naar het hbo. Lectorale rede Hogeschool van Amsterdam. Geraadpleegd op 7 juni 2017, van: www.hva.nl/binaries/content/assets/.../boekje-lectorale-rede-louise-elffers_klein.pdf.
• Hakkarainen, A., Holopainen, L., & Savolainen, H. (2013). Mathematical and Reading Difficulties as Predictors of School Achievement and Transition to Secondary Education, Scandinavian Journal of Educational Research, 57(5), p. 488-506.
• Heppt, B., Haag, N. & Henschel, S. (2016). Everyday and academic language comprehension: Investigating their relationships with school success and challenges for language minority learners, Learning and Individual Differences, 47, p.244-251. Geraadpleegd op 16 augustus 2017, van: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1041608016300048. 
• Herelixka, C. & Verhulst, S. (2014). Nederlands in het hoger onderwijs. Een verkennende literatuurstudie naar taalvaardigheid en taalbeleid. Den Haag: Nederlandse Taalunie. Geraadpleegd op 1 juni 2017, van: http://over.taalunie.org/organisatie/raad-der-nederlandse-letteren/adviezen/rapport-nederlands-hoger-onderwijs.
• Kennisrotonde (2017). Waaraan moet een succesvol traject gericht op de doorstroom mbo – hbo voldoen? Geraadpleegd op 7 juli 2017, van: https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/voorwaarden-succesvol-traject-doorstroom-mbo-hbo/.
• MBO-raad (2016). De rol van Nederlands in de voorbereiding op doorstroom naar het hbo. Een advies expertgroep Taal in MBO. Geraadpleegd op 1 juni 2017. 
• Nijland, R. (2014). Goed voorbereid op het hbo? Onderzoek naar de aansluiting van mbo op hbo om uitval onder eerstejaars studenten bij Saxion te reduceren. Utrecht: Universiteit Utrecht.
• Ooijevaar, J. (2010). Allochtonen en autochtonen in het hoger onderwijs. Geraadpleegd op 10 juni 2017, van: https://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/5A8A1336-CECC-4849-A429-34D0162A4669 /0/2010k1v4p37art.pdf.
• Polidano, C., Hanel, B., & Buddelmeyer, H. (2013). Explaining the socio-economic status school completion gap, Education Economics, 21(3), p. 230-247.
• Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren (2015). Vaart met taalvaardigheid. Nederlands in het hoger onderwijs. Den Haag: Nederlandse Taalunie. Geraadpleegd op 1 juni 2017, van: http://taalunieversum.org/publicaties/vaart-met-taalvaardigheid. 
• Schuth, E., Köhne, J. & Weinert, S. (2017). The influence of academic vocabulary knowledge on school performance, Learning and Instruction, 49, p.157-165. Geraadpleegd op 16 augustus 2017, van: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S095947521730052X#!.
• SCP (2016). Wikken en wegen in het hoger onderwijs. Over studieloopbanen en instellingsbeleid. Den Haag. Geraadpleegd op 1 juni 2017, van: https://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2016/Wikken_en_wegen_in_het_hoger_onderwijs.
• Spencer, C., Clegg, J., Stackhouse, J. & Rush, R. (2017). Contribution of spoken language and socio-economic background to adolescents’ educational achievement at age 16 years, International Journal of Language & Communication Disorders, 52(2), p. 184-196. Geraadpleegd op 16 augustus 2017, van: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1460-6984.12264/full.    
• Vereniging Hogescholen (2016). Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs April 2016. Geraadpleegd op 1 juni 2017, van: http://www.vereniginghogescholen.nl/system/knowledge_base/attachments/files/000/000/538/original/Factsheet_Uitval_en_Rendement_2016_def.pdf?1461314326
• Vogels, R. (2013). Achterblijvend studiesucces van migranten in het hoger onderwijs. In: Tijdschrift voor Hoger Onderwijs, 31(3), p.152-164.
• Wachter, de L., Heeren, J., Marx, S. & Huyghe, S. (2013). Taal: noodzakelijke maar niet enige voorwaarde tot studiesucces. Levende Talen Tijdschrift, 14(4), p28-36. Geraadpleegd op 1 juni 2017, van: http://lt-tijdschriften.nl/ojs/index.php/ltt/article/viewFile/549/541.
• Wolff, R. (2013). Presteren op vreemde bodem. Een onderzoek naar sociale hulpbronnen en de leeromgeving als studiesuccesfactoren voor niet-westerse allochtone studenten in het Nederlandse hoger onderwijs (1997-2010). Amsterdam: Universiteit van Amsterdam/Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen. Geraadpleegd op 23 juni 2017, van: https://pure.uva.nl/ws/files/1547083/129112_thesis.pdf.

Meer weten?

• Heij, K., Haitjema, T., & Lam, J. F. (2008). Taalniveau in het MBO. Lienden: Bureau Ice. Geraadpleegd op 8 juni 2017, van: https://www.bvekennis.nl/Bibliotheek/09-0857_rapport_taalniveau_in_het_mbo_januari_2008.pdf.
• Neuvel, J., T. Bersee, Exter, H. den, & M. Tijssen (2004). Nederlands in het middelbaar beroepsonderwijs: een verkennend onderzoek naar het onderwijsaanbod Nederlands en de taalvaardigheid van de leerlingen. ’s-Hertogenbosch: CINOP. Geraadpleegd op 8 juni 2017, van: https://www.bvekennis.nl/Bibliotheek/06-1330_ECR%20Ned%20in%20het%20mbo .pdf.
• Raaphorst, E., & Steehouder, P. (2011). Taal terug op het mbo. Beleid en praktijk van (nieuw) taalonderwijs in het middelbaar beroepsonderwijs. Expertisecentrum Beroepsonderwijs. Geraadpleegd op 10 juni 2017, van: http://ecbo.nl/25102016/wp-content/uploads/ 2016/ 12/A00592-Taal-terug-op-het-mbo.pdf.
• Scharten, R., Netten, A., Gerritsen, S., & Kuijpers, S. (2015). Mbo taalexperiment. CPB achtergronddocument. Geraadpleegd op 14 juni 2017, van: https://www.cpb.nl/sites/default/files/publicaties/download/cpb-achtergronddocument-juni2015-mbo-taalexperiment.pdf.