Verbeteren van tekstbegrip bij vmbo-leerlingen: strategieën en invloed op leerprestaties

Geplaatst op 15 augustus 2024

Tekstbegrip speelt een cruciale rol in het academische succes van leerlingen, vooral op het vmbo-niveau waar lezen en begrijpen van teksten essentieel zijn voor het behalen van goede leerprestaties. Het vermogen om teksten effectief te begrijpen beïnvloedt niet alleen de academische prestaties, maar ook de algehele leerervaring van studenten. Dit artikel onderzoekt de invloed van tekstbegrip op de prestaties van vmbo-leerlingen en bespreekt strategieën en benaderingen om het tekstbegrip te verbeteren. We verkennen de factoren die bijdragen aan succesvol tekstbegrip en bieden praktische aanbevelingen voor leraren en onderwijsinstellingen.

Het Belang van Tekstbegrip

Tekstbegrip is de vaardigheid om teksten te lezen, te interpreteren en de informatie effectief te gebruiken. Dit omvat het begrijpen van de inhoud, de structuur en de bedoeling van een tekst. Voor vmbo-leerlingen, die vaak geconfronteerd worden met complexe en diverse teksten in hun studie, is deze vaardigheid van groot belang.

1. Academische Prestaties

Goed tekstbegrip is een belangrijke factor in de academische prestaties van leerlingen. Leerlingen die in staat zijn om teksten goed te begrijpen, kunnen informatie beter verwerken, analyseren en toepassen. Dit vertaalt zich direct naar betere prestaties op toetsen en examens, waarin tekstbegrip vaak een essentieel onderdeel is.

• Informatie Verwerken: Leerlingen met sterk tekstbegrip kunnen informatie sneller en effectiever verwerken, wat hen helpt om beter te presteren bij schriftelijke opdrachten en toetsen.

• Probleemoplossend Vermogen: Tekstbegrip draagt bij aan het probleemoplossend vermogen van leerlingen. Ze kunnen de informatie uit teksten gebruiken om vragen te beantwoorden en problemen op te lossen die tijdens hun studie optreden.

2. Algemene Leerervaring

Naast academische prestaties beïnvloedt tekstbegrip ook de algehele leerervaring van leerlingen. Wanneer leerlingen goed kunnen lezen en begrijpen, ervaren ze minder frustratie en hebben ze meer zelfvertrouwen in hun studie.

• Zelfvertrouwen: Leerlingen die teksten goed begrijpen, voelen zich zekerder in hun leerproces en zijn gemotiveerder om verder te leren. Dit verhoogt hun betrokkenheid en interesse in de studie.

• Frustratievermindering: Effectief tekstbegrip helpt om frustratie te verminderen die kan ontstaan door het niet begrijpen van lesmateriaal. Dit zorgt voor een positievere leerervaring en vermindert de kans op uitval.

Factoren die Tekstbegrip Beïnvloeden

Verschillende factoren kunnen invloed hebben op het tekstbegrip van vmbo-leerlingen. Door deze factoren te begrijpen, kunnen leraren gerichte strategieën ontwikkelen om het begrip te verbeteren.

1. Leesvaardigheden

De basisvaardigheden van lezen, zoals vloeiendheid en woordenschat, hebben een directe invloed op tekstbegrip. Leerlingen moeten in staat zijn om teksten soepel en nauwkeurig te lezen om de inhoud effectief te begrijpen.

• Vloeiend Lezen: Leerlingen die vloeiend kunnen lezen, hebben minder moeite met het begrijpen van teksten omdat ze minder energie hoeven te besteden aan het decoderen van woorden. Dit stelt hen in staat om zich te concentreren op de betekenis en de inhoud van de tekst.

• Woordenschat: Een uitgebreide woordenschat stelt leerlingen in staat om complexe woorden en zinnen te begrijpen. Het is essentieel om voortdurend de woordenschat van leerlingen uit te breiden om hun tekstbegrip te verbeteren.

2. Voorkennis en Context

Voorkennis en contextuele informatie spelen een belangrijke rol bij het begrijpen van teksten. Leerlingen die beschikken over achtergrondinformatie over een onderwerp hebben vaak een beter begrip van de tekst.

• Achtergrondkennis: Leerlingen met relevante voorkennis kunnen nieuwe informatie beter plaatsen en begrijpen. Dit helpt hen om de tekst in een breder perspectief te zien en de inhoud beter te interpreteren.

• Contextuele Informatie: Het begrijpen van de context waarin een tekst is geschreven, helpt leerlingen om de bedoeling en de boodschap van de auteur beter te begrijpen. Dit omvat culturele, historische en situatieve context.

3. Strategieën voor Tekstbegrip

Het toepassen van specifieke strategieën kan leerlingen helpen om hun tekstbegrip te verbeteren. Deze strategieën omvatten technieken voor actief lezen en effectieve verwerking van tekstinhoud.

• Actief Lezen: Moedig leerlingen aan om actief te lezen door vragen te stellen, aantekeningen te maken en belangrijke informatie te markeren. Actief lezen helpt om de inhoud beter te verwerken en te onthouden.

• Samenvatten en Herhalen: Leerlingen kunnen hun begrip verbeteren door teksten samen te vatten en informatie herhaaldelijk te oefenen. Dit versterkt hun geheugen en helpt om de kernpunten van de tekst te onthouden.

Strategieën voor Verbetering van Tekstbegrip

Leraren kunnen verschillende benaderingen en strategieën toepassen om het tekstbegrip van vmbo-leerlingen te verbeteren. Deze strategieën zijn gericht op het versterken van leesvaardigheden, het vergroten van de betrokkenheid en het bieden van gerichte ondersteuning.

1. Differentiatie in Onderwijs

Differentiatie is cruciaal bij het tegemoetkomen aan de diverse behoeften van leerlingen. Door instructies en opdrachten aan te passen, kunnen leraren beter inspelen op de verschillende niveaus en leerstijlen van leerlingen.

• Aanpassing van Materiaal: Pas teksten en opdrachten aan op basis van het niveau en de interesse van leerlingen. Dit zorgt ervoor dat leerlingen met verschillende vaardigheden en voorkennis op hun eigen niveau worden uitgedaagd.

• Individuele Ondersteuning: Bied individuele begeleiding en ondersteuning aan leerlingen die moeite hebben met tekstbegrip. Dit kan door middel van extra uitleg, herhalingslessen of één-op-één sessies.

2. Instructie in Leesstrategieën

Leerlingen kunnen profiteren van expliciete instructie in leesstrategieën die hen helpen om teksten effectiever te begrijpen en te verwerken.

• Modeleren van Strategieën: Demonstreer hoe je verschillende leesstrategieën toepast, zoals het maken van aantekeningen, het stellen van vragen en het identificeren van kernpunten. Laat leerlingen deze strategieën vervolgens zelf toepassen.

• Oefenen met Strategieën: Geef leerlingen regelmatig de kans om leesstrategieën te oefenen en feedback te ontvangen over hun toepassing. Dit helpt hen om hun vaardigheden te verfijnen en effectiever toe te passen.

3. Gebruik van Technologie

Technologie kan een waardevol hulpmiddel zijn bij het verbeteren van tekstbegrip. Digitale tools en middelen kunnen leerlingen ondersteunen bij het lezen en begrijpen van teksten.

• Interactieve Teksttools: Maak gebruik van interactieve tools zoals tekstmarkeerders en annotatie-apps die leerlingen helpen om belangrijke informatie te identificeren en te organiseren.

• Digitale Leermiddelen: Gebruik digitale leermiddelen en apps die zijn ontworpen om lees- en begrijpend leesvaardigheden te versterken. Deze middelen kunnen extra oefeningen en feedback bieden op maat van de leerling.

4. Inzet van Differentiatie in Beoordeling

Differentiatie in beoordeling zorgt ervoor dat leerlingen op hun eigen niveau worden geëvalueerd en ondersteund. Dit helpt om een eerlijke en nauwkeurige beoordeling van hun tekstbegrip te waarborgen.

• Variëren van Beoordelingsmethoden: Gebruik verschillende beoordelingsmethoden om tekstbegrip te evalueren, zoals mondelinge presentaties, schriftelijke samenvattingen en discussies. Dit biedt een breder perspectief op het begrip van de leerling.

• Formative Evaluatie: Pas formatieve evaluaties toe om het voortschrijdend begrip van leerlingen te monitoren en tijdig feedback te geven. Dit stelt leerlingen in staat om hun vaardigheden te verbeteren voordat ze worden beoordeeld op hun eindprestaties.

Conclusie

Tekstbegrip is een essentiële vaardigheid die een directe impact heeft op de academische prestaties en de leerervaring van vmbo-leerlingen. Door te begrijpen hoe tekstbegrip de leerprestaties beïnvloedt en door effectieve strategieën en benaderingen toe te passen, kunnen leraren leerlingen beter ondersteunen en hun leesvaardigheden versterken.

Het verbeteren van tekstbegrip vereist een combinatie van gerichte instructie, ondersteuning op maat en het gebruik van technologie. Differentiatie in onderwijs en beoordeling, evenals het inzetten van effectieve leesstrategieën, zijn cruciaal voor het ontwikkelen van sterke tekstbegripvaardigheden bij vmbo-leerlingen. Door deze benaderingen te integreren in het onderwijs, kunnen we leerlingen helpen om beter te presteren en een positievere leerervaring te hebben.

Door continu te investeren in strategieën en technieken die tekstbegrip bevorderen, dragen we bij aan een succesvolle academische loopbaan voor vmbo-leerlingen en bereiden we hen voor op een succesvolle toekomst.

Geraadpleegde bronnen 

• Abedi, J. (2006). Language issues in item development. In S. M. Downing & T. M. Haladyna (Eds.), Handbook of test development (pp. 377â€Â398). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
• Bonset, H., De Boer, M. & Ekens, T., (2010).  Nederlands in de onderbouw. Een praktische didactiek. Bussum: Uitgeverij Coutinho.
• Broekhof, K. (2014). Meer lezen, beter in taal. Effecten van lezen op de taalontwikkeling. Geraadpleegd op 15 juli 2017 op: http://bibliotheek.debibliotheekopschool.nl/content/dam/landelijk/bibliotheekopschool/bestanden/20121206---brochure-werken-aan-netwerken---versie2.pdf.
• Evers-Vermeul, J. (2015). Toetsing in context vraagt doordenking van de rol van taal. De Cascade, Tijdschrift voor onderwijs, onderzoek & ontwikkeling, 12 (4), (pp. 17-19).
• Eversâ€ÂVermeul, J. & Land, J. (2012a). Slecht gelezen of slecht geleerd? – 1: Persoonlijktaalgebruik en woordkeuze in vmboâ€Âexamens. Examens – tijdschrift voor de toetspraktijk 9(1), 22â€Â25.
• Eversâ€ÂVermeul, J. & Land, J. (2012b). Slecht gelezen of slecht geleerd? – 2: Situatieschetsen en informatieopbouw in vmboâ€Âexamens. Examens – tijdschrift voor de toetspraktijk, 9(2), 25â€Â29.
• Eversâ€ÂVermeul, J. & Pardoel, M. (2014). Contexten in digitale examens: brug of barrière? Een onderzoek naar de leesbaarheid van vmboâ€ÂBBâ€Âexamens Wiskunde en Maatschappijleer 2. Ongepubliceerd onderzoeksverslag in opdracht van College voor Examens.
• Haladyna. T.M. & Downing, S.M. (2004). Constructâ€Âirrelevant variance in highâ€Âstakes testing. Educational Measurement: Issues and Practice 23(1), 17â€Â27, doi: 10.1111/j.1745â€Â3992.2004.tb00149.x.
• Kress, G. & Leeuwen, T. van (2006). Reading images: The grammar of visual design. 2e ed. London & New York: Routledge.
• Land, J.F.H. (2009). Zwakke lezers, sterke teksten? Effecten van tekstâ€Â en lezerskenmerken op het tekstbegrip en de tekstwaardering van vmboâ€Âleerlingen. Delft: Eburon. https://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/32240/land.pdf?sequence=1
• Mikk, J. (2008). Sentence length for revealing the cognitive load reversal effect in text comprehension. Educational Studies 34, 119â€Â127.
• Prenger, J. (2005). Taal telt! Een onderzoek naar taalvaardigheid en tekstbegrip in het realistisch wiskundeonderwijs. Ph. D. Dissertatie Rijksuniversiteit Groningen. Online beschikbaar: http://dissertations.ub.rug.nl/faculties/arts/2005/j.prenger/.
• Silfhout, G. van, Eversâ€ÂVermeul, J. & Sanders, T.J.M. (2013). Omdat leerlingen moeite hebben met die teksten. Daarom! Tekstbegrip verbeteren in het voortgezet onderwijs. In D. Schram (Ed.), De aarzelende lezer over de streep: Recente wetenschappelijke inzichten (pp. 85â€Â104). Stichting Lezen Reeks 22. Delft: Eburon Academic Publishers.
• Sweller, J. (1988). Cognitive load during problem solving: Effects on learning. Cognitive Science 12(1), 257–285.
• Sweller, J., Merriënboer. J. van & Paas, F. (1998). Cognitive architecture and instructional design. Educational Psychology Review 10, 251â€Â296.
• Verhoeven, L., J. van Leeuwe & A. Vermeer (2011). Vocabulary growth and reading development across the elementary school years. In: Scientific Studies of Reading, 15 (1), p. 8-25.