Het effect van periodisering op leerprestaties: een dieper inzicht

Geplaatst op 14 augustus 2024

Periodisering is een gestructureerde benadering van onderwijs waarbij de leerstof wordt verdeeld over verschillende perioden of fasen in plaats van te worden behandeld in een continue stroom. Dit concept, dat vaak wordt toegepast in sport en fitness om trainingscycli te optimaliseren, vindt ook zijn weg naar het onderwijs. De vraag is hoe periodisering de leerprestaties beïnvloedt en welke voordelen en uitdagingen deze aanpak met zich meebrengt. Dit artikel verkent de impact van periodisering op leerprestaties, biedt een overzicht van de belangrijkste concepten en deelt strategieën voor een effectieve implementatie.

Wat is Periodisering?

Periodisering in het onderwijs verwijst naar het plannen en organiseren van de leerstof in specifieke blokken of perioden gedurende het schooljaar. In plaats van alle onderwerpen tegelijkertijd te behandelen, worden ze verdeeld over vooraf bepaalde tijdsintervallen. Deze aanpak maakt het mogelijk om de leerstof gestructureerd aan te bieden en de leerervaring te optimaliseren.

Principes van Periodisering

1. Cyclische Structuur: Leerstof wordt verdeeld in cycli of fasen, waarbij elke fase een specifiek aspect van de leerstof behandelt. Deze cycli kunnen variëren in lengte en intensiteit, afhankelijk van de leerdoelen en de aard van de inhoud.

2. Herhaling en Versterking: Periodisering omvat vaak herhaling en versterking van eerder behandelde onderwerpen. Dit helpt bij het consolideren van kennis en het bevorderen van diepere begrip.

3. Differentiatie en Flexibiliteit: De aanpak biedt ruimte voor differentiatie en aanpassing op basis van de voortgang en behoeften van leerlingen. Dit zorgt voor een meer gepersonaliseerde leerervaring.

Voordelen van Periodisering

1. Verbeterde Leerprestaties: Door de leerstof te verdelen in overzichtelijke perioden kunnen leerlingen zich beter concentreren op specifieke onderwerpen. Dit leidt vaak tot een dieper begrip en verbeterde prestaties op toetsen en assessments.

2. Diepere Inprenting: Het cyclische karakter van periodisering helpt bij het bevorderen van langdurig geheugen. Herhaling en versterking van onderwerpen zorgen ervoor dat leerlingen de informatie beter onthouden en toepassen.

3. Efficiënter Leerproces: Periodisering maakt het mogelijk om de leerstof op een gestructureerde manier aan te bieden. Dit helpt leerkrachten om hun tijd en middelen effectiever te benutten en de voortgang van leerlingen beter te monitoren.

4. Geleidelijke Opbouw: Leerlingen kunnen zich geleidelijk aan de complexiteit van de leerstof aanpassen. Dit voorkomt overbelasting en maakt het leerproces meer beheersbaar.

5. Motivatie en Betrokkenheid: Het variëren van de leerstof en het werken met duidelijke doelen en fasen kan de motivatie en betrokkenheid van leerlingen verhogen. Ze zien de voortgang en begrijpen beter hoe de verschillende onderdelen van de leerstof samenhangen.

Uitdagingen van Periodisering

1. Planningscomplexiteit: Het implementeren van periodisering vereist zorgvuldige planning en coördinatie. Leerkrachten moeten de leerstof effectief indelen en ervoor zorgen dat de cycli goed op elkaar aansluiten.

2. Flexibiliteit en Aanpassing: Periodisering kan beperkend zijn als leerlingen zich in een bepaald tempo ontwikkelen. Het kan moeilijk zijn om de leerstof aan te passen aan de individuele voortgang van elke leerling zonder de algehele structuur te verstoren.

3. Vereiste Training: Leerkrachten moeten goed worden getraind in het toepassen van periodisering. Zonder de juiste kennis en vaardigheden kan de aanpak minder effectief zijn en zelfs contraproductief.

4. Tijdsinvestering: De voorbereiding en implementatie van een periodiseringsschema kunnen veel tijd kosten. Dit kan een uitdaging zijn voor leerkrachten die al een druk schema hebben.

Strategieën voor Effectieve Implementatie

Om periodisering effectief toe te passen en de voordelen te maximaliseren, kunnen scholen en leerkrachten de volgende strategieën overwegen:

1. Duidelijke Planning en Structurering

Een gedetailleerd plan is cruciaal voor een succesvolle implementatie van periodisering. Dit omvat het bepalen van de duur van elke periode, het vaststellen van leerdoelen en het organiseren van de leerstof in logische fasen.

• Planning: Stel een overzichtelijk schema op voor de leerperiodes en zorg ervoor dat de leerstof op een logische en gestructureerde manier wordt aangeboden.

• Leerdoelen: Definieer duidelijke leerdoelen voor elke periode en zorg ervoor dat deze aansluiten bij de algehele onderwijsdoelen en -standaarden.

2. Differentiatie en Flexibiliteit

Hoewel periodisering een gestructureerde aanpak biedt, is het belangrijk om ruimte te laten voor differentiatie en aanpassing. Dit zorgt ervoor dat de aanpak aansluit bij de diverse behoeften van leerlingen.

• Differentiatie: Bied verschillende leermiddelen en -activiteiten aan die aansluiten bij de verschillende niveaus en leerstijlen van leerlingen.

• Flexibiliteit: Wees bereid om het schema en de inhoud aan te passen op basis van de voortgang en feedback van leerlingen.

3. Herhaling en Versterking

Incorporeren van herhaling en versterking in de periodisering kan helpen bij het consolideren van kennis en vaardigheden.

• Herhalingssessies: Plan regelmatige herhalingssessies waarin eerder behandelde onderwerpen opnieuw worden besproken en toegepast.

• Integratie: Zorg ervoor dat nieuwe leerstof wordt geïntegreerd met eerder behandelde onderwerpen om een samenhangend leerproces te bevorderen.

4. Professionele Ontwikkeling

Investeer in de professionele ontwikkeling van leerkrachten om hen te helpen bij het effectief toepassen van periodisering.

• Training: Bied training en ondersteuning aan leerkrachten over het plannen en implementeren van periodisering in hun lesprogramma’s.

• Samenwerking: Moedig samenwerking tussen leerkrachten aan om ervaringen en best practices te delen en gezamenlijke oplossingen te vinden voor eventuele uitdagingen.

5. Evaluatie en Feedback

Regelmatige evaluatie en feedback zijn essentieel om de effectiviteit van periodisering te beoordelen en verbeteringen aan te brengen.

• Evaluatie: Verzamel gegevens over de voortgang en prestaties van leerlingen om te bepalen of periodisering de beoogde resultaten oplevert.

• Feedback: Vraag feedback van leerlingen en leerkrachten over hun ervaringen met periodisering en gebruik deze informatie om het proces te optimaliseren.

Conclusie

Periodisering biedt een gestructureerde benadering van onderwijs die kan bijdragen aan verbeterde leerprestaties en een dieper begrip van de leerstof. Door de leerstof te verdelen in overzichtelijke perioden en door herhaling en versterking toe te passen, kunnen scholen en leerkrachten de effectiviteit van hun onderwijs maximaliseren. Ondanks de voordelen kunnen er ook uitdagingen zijn, zoals planningscomplexiteit en de noodzaak voor flexibiliteit. Door strategisch te plannen, differentiatie toe te passen en regelmatig te evalueren, kunnen scholen de voordelen van periodisering optimaal benutten en een leeromgeving creëren die bijdraagt aan het succes van alle leerlingen.

Geraadpleegde bronnen 

• Bahrick, H. P. (1979). Maintenance of knowledge: Questions about memory we forgot to ask. Journal of Experimental Psychology: General, 108, 296–308.
• Küpper-Tetzel, C.E. (2014). Strong Effects on Weak Theoretical Grounds: Understanding the Distributed Practice Effect, Zeitschrift für Psychologie, 222, 71-81
• Dunlosky, J., Rawson, K.A, Marsh, E.J., Nathan, M.J.& Willingham, D.T. (2013). Improving Students’ Learning With Effective Learning Techniques: Promising Directions From Cognitive and  Educational Psychology, Psychological Science in the  Public Interest 14, 4–58
• Rohrer, D., Dedrick, R.F. & Stershic, S. (2015) Interleaved Practice Improves Mathematics Learning, Journal of Educational Psychology, 107, 900-908