De rol van groepscohesie bij schoolverlaten in het mbo

Geplaatst op 22 augustus 2024

Groepscohesie speelt een belangrijke rol in het onderwijs en kan een significante invloed hebben op het schoolverlatingspercentage in het middelbaar beroepsonderwijs (MBO). Groepscohesie verwijst naar de mate van samenhang en samenwerking binnen een groep studenten. Het bevorderen van een sterke groepscohesie kan bijdragen aan het verminderen van schoolverlaten en het verbeteren van de algehele leerervaring. Dit artikel onderzoekt de impact van groepscohesie op schoolverlaten in het MBO en biedt strategieën voor onderwijsinstellingen om de cohesie binnen groepen te versterken en zo het schoolverlatingspercentage te verlagen.

Wat is Groepscohesie?

Groepscohesie verwijst naar de mate van verbondenheid en samenhang binnen een groep. In een onderwijscontext betekent dit dat studenten zich ondersteund en gewaardeerd voelen door hun medestudenten en leraren. Een sterke groepscohesie bevordert een positieve leeromgeving, waarin studenten zich veilig voelen om te leren en te groeien.

Kenmerken van Groepscohesie:

1. Samenwerking: Studenten werken goed samen en ondersteunen elkaar in hun leerproces.
2. Vertrouwen: Er is een hoge mate van vertrouwen tussen de leden van de groep.
3. Zorg en Ondersteuning: Studenten geven om elkaar en bieden emotionele en academische steun.
4. Gemeenschappelijke Doelen: De groep heeft gezamenlijke doelen en werkt samen om deze te bereiken.

De Invloed van Groepscohesie op Schoolverlaten

Een sterke groepscohesie kan invloed hebben op het schoolverlatingspercentage in het MBO. Wanneer studenten zich goed geïntegreerd voelen in hun groep en een positieve relatie hebben met hun medestudenten en docenten, zijn ze vaak meer gemotiveerd om hun opleiding af te ronden. Hier zijn enkele manieren waarop groepscohesie schoolverlaten kan beïnvloeden:

1. Verhoogde Betrokkenheid

Wanneer studenten zich verbonden voelen met hun groep, zijn ze doorgaans meer betrokken bij hun opleiding. Ze zijn gemotiveerd om deel te nemen aan lessen en activiteiten en hebben een grotere kans om door te zetten bij moeilijkheden. Deze verhoogde betrokkenheid kan leiden tot een lagere kans op schoolverlaten.

2. Emotionele Steun

Groepscohesie zorgt voor een netwerk van emotionele steun. Studenten die zich ondersteund voelen door hun medestudenten en docenten hebben een grotere kans om uitdagingen te overwinnen en gemotiveerd te blijven. Dit kan bijdragen aan een vermindering van schoolverlaten, omdat studenten zich minder snel geneigd voelen om hun opleiding te beëindigen bij problemen.

3. Versterkte Sociale Verbondenheid

Een sterke groepscohesie bevordert de sociale verbondenheid. Studenten die zich sociaal verbonden voelen met hun klasgenoten ervaren minder eenzaamheid en isolatie. Deze sociale verbondenheid kan bijdragen aan een positieve leerervaring en vermindert de kans dat studenten schoolverlaten vanwege sociale problemen.

4. Verbeterde Academische Prestaties

Studenten die goed samenwerken en elkaar ondersteunen, hebben vaak betere academische prestaties. Dit kan de motivatie verhogen om door te zetten met hun opleiding, wat op zijn beurt het schoolverlatingspercentage verlaagt. Groepscohesie kan dus een indirecte invloed hebben op schoolverlaten door te zorgen voor betere prestaties.

Strategieën voor Het Versterken van Groepscohesie

Om de impact van groepscohesie op schoolverlaten te maximaliseren, kunnen onderwijsinstellingen verschillende strategieën implementeren:

1. Teamgerichte Activiteiten

Organiseer activiteiten die teamwork bevorderen, zoals groepsprojecten en team-building oefeningen. Dit helpt studenten om elkaar beter te leren kennen en samen te werken aan gemeenschappelijke doelen. Het versterken van teamwork kan bijdragen aan een sterkere groepscohesie.

2. Mentorschapsprogramma’s

Introduceer mentorschapsprogramma’s waarbij ervaren studenten of docenten fungeren als mentoren voor nieuwe of minder ervaren studenten. Dit biedt een extra laag van ondersteuning en helpt studenten om zich sneller aan te passen aan hun leeromgeving. Mentoren kunnen ook bijdragen aan het bevorderen van groepscohesie door studenten met elkaar te verbinden.

3. Regelmatige Groepsvergaderingen

Plan regelmatig groepsvergaderingen waarin studenten kunnen bespreken wat goed gaat en waar verbetering nodig is. Deze vergaderingen bevorderen open communicatie en zorgen ervoor dat problemen snel worden aangepakt. Dit draagt bij aan een gevoel van betrokkenheid en samenhang binnen de groep.

4. Inclusieve Leeromgeving

Creëer een inclusieve leeromgeving waarin alle studenten zich welkom en gewaardeerd voelen. Dit kan worden bereikt door diversiteit en inclusie te bevorderen en door aandacht te besteden aan de behoeften en zorgen van alle studenten. Een inclusieve omgeving ondersteunt een sterke groepscohesie en vermindert de kans op schoolverlaten.

5. Positieve Feedback en Erkenning

Geef positieve feedback en erkenning aan studenten voor hun inspanningen en bijdragen aan de groep. Dit versterkt de motivatie en bevordert een positieve groepsdynamiek. Erkenning van prestaties en inzet kan bijdragen aan een sterker gevoel van verbondenheid en betrokkenheid.

Conclusie

Groepscohesie speelt een cruciale rol in het verminderen van schoolverlaten in het MBO. Door een sterke groepscohesie te bevorderen, kunnen onderwijsinstellingen een positieve leeromgeving creëren die studenten ondersteunt en motiveert om hun opleiding af te ronden. Het implementeren van strategieën zoals teamgerichte activiteiten, mentorschapsprogramma’s, en inclusieve leeromgevingen kan bijdragen aan het versterken van groepscohesie en het verlagen van het schoolverlatingspercentage. Door aandacht te besteden aan de groepsdynamiek en het bevorderen van een ondersteunende en samenwerkende sfeer, kunnen scholen ervoor zorgen dat hun studenten gemotiveerd blijven en succesvol hun opleiding afronden.

Geraadpleegde bronnen

• Alivernini, F., & Manganelli, S. (2015). First evidence on the validity of the students’ relatedness scale (SRS) and of the school well-being scale (SWS). Procedia-Social and Behavioral Sciences, 205, 287-291.
• Baat, M. de, Messing, C. & Prins, D. (2014). Wat werkt bij schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten? Utrecht: Nederlands Jeugd Instituut.
• Bogt, T. ter, Lieshout, M. van, Doornwaard, S. & Eijkemans, Y. (2009). Middelengebruik en voortijdig schoolverlaten. Twee onderzoeken naar de actuele en gepercipieerde rol van alcohol en cannabis in relatie tot spijbelen, schoolprestaties, motivatie en uitval. Utrecht: Universiteit Utrecht en Trimbos-instituut.
• Brawley, L. R., Carron, A.V., & Widmeyer, W.N. (1987). Assessing the cohesion of teams: Validity of the Group Environment Questionnaire. Journal of Sport Psychology, 9: 275-294.
• Bronkhorts, A. (2015). De invloed van (school)sport op schoolbinding en schoolprestaties. Zwolle: Windesheim, Lectoraat school, bewegen en sport.
• Bussemaker, J. (2017, 21 februari). Bijlage met cijfers voortijdig schoolverlaten [Bijlage Kamerbrief]. Geraadpleegd van https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/vsv/documenten/
• publicaties/2017/02/21/bijlage-met-cijfers-voortijdig-schoolverlaten.
• Carron, A.V., Widmeyer, W.N. & Brawley, L.R. (1985) The Development of an Instrument to Assess Cohesion in Sport Teams: The Group Environment Questionnaire, Journal of Sport Psychology, 7: 244-266.
• Castelijns, J. & Verhoeven, S. (2012). Dialoog in de klas. Literatuurstudie. ‘s-Hertogenbosch: KPC Groep in opdracht van het ministerie van OCW.
• Elffers, L. (2011). The transition to post-secondary vocational education: students’ entrance, experiences, and attainment. [Proefschrift]. Enschede: Ipskamp Drukkers B.V.
• Eys, M.A., Loughead, T., Bray, S.R. & Carron, A.V. (2009). Development of a Cohesion Questionnaire for Youth: The Youth Sport Environment Questionnaire. Journal of Sport and Exercise Psychology, 31: 390-408.
• Finn, J. D. (1989). Withdrawing from school. Review of Educational Research, 59, 117-142.
• Furrer, C., Skinner, E. A., & Pitzer, J. R. (2014). The influence of teacher and peer relationships on students’ classroom engagement and everyday motivational resilience. National Society for the Study of Education, 113, 101-123.
• Glass, J.S. & Benshoff, J.M. (2002). Development of group cohesion through challenge course experiences. Journal of Experiential Education, 25: 268-278
• Garciá Calvo, T., Cervelló, E., Jiménez, R., Iglesias, D. Moreno Murcia, J.A. (2010) Using Self-Determination Theory to Explain Sport Persistence and Dropout in Adolescent Athletes. The Spanish Journal of Psychology, 13(2): 677-684.
• Goodenow, C. (1993a). Classroom belonging among early adolescent students: Relationships to motivation and achievement. Journal of Early Adolescence, 13: 21-43.
• Goodenow, C. (1993b). The psychological sense of school membership among adolescents: Scale development and educational correlates. Psychology in the Schools, 30: 70-90.
• Kennisrotonde (juni 2016). Wat is er bekend over de didactische strategieën waarmee docenten de motivatie en leergierigheid bij mbo studenten positief kunnen beïnvloeden? Geraadpleegd van: https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/beinvloeding-motivatie-en-leergierigheid-mbo-studenten/
• Mullen, B. & Copper, C. (1995). The relation between group cohesiveness and performance: an integration. New York: Syracuse University.
• Oberon (2008). De belevingswereld van Voortijdig Schoolverlaters. Een onderzoeksrapportage. Utrecht: Oberon.
• Osterman, K. F. (2000). Students’ need for belonging in the school community. Review of Educational Research, 70, 323-367.
• Rijksoverheid. (2017). Voortijdig schoolverlaten [webpagina]. Geraadpleegd van www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/vsv.
• Rijksoverheid. (2017, 21 februari). Opnieuw minder jongeren voortijdig van school. [nieuwsbericht]. Geraadpleegd van https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/vsv/nieuws/2017/02/21/
• opnieuw-minder-jongeren-voortijdig-van-school.
• Shaps, E. (2005). The Role of Supportive School Environments in Promoting Academic Success. In: Getting results: developing safe and healthy kids, Update 5. California Department of Education. Verkregen van https://www.collaborativeclassroom.org/research-articles-and-papers-the-role-of-supportive-school-environments-in-promoting-academic-success.
• Traag, T. (2012). Early school-leaving in the Netherlands. A multidisciplinary study of risk and protective factors explaining early school-leaving. Den Haag: Statistics Netherlands.
• Wijk, B. van & Kan, C. van (2013). Vroegtijdig signaleren van onderwijsuitval. Inzichten van en voor de praktijk. ’s-Hertogenbosch: Expertisecentrum Beroepsonderwijs.
• Witte, K. de, Cabus, S., Thyssen, G., Groot, W., Maassen van den Brink, H. (2013). A Critical Review of the Literature on School Dropout. TIER working paper series.
• WRR (2009). Vertrouwen in de school. Over de uitval over ‘overbelaste’ jongeren. Amsterdam: Amsterdam University Press.