Versterken van eigenaarschap bij leerlingen in het primair onderwijs

Geplaatst op 11 juli 2024

Het versterken van eigenaarschap bij leerlingen in het primair onderwijs is een cruciale factor voor hun ontwikkeling en succes. Eigenaarschap impliceert dat leerlingen actief verantwoordelijkheid nemen voor hun leerproces en -resultaten, wat hen niet alleen motiveert maar ook hun leerprestaties verbetert. Dit proces begint al op jonge leeftijd en vereist ondersteuning en begeleiding van leerkrachten en ouders.

Om eigenaarschap effectief te bevorderen, moeten leerkrachten strategieën hanteren die aansluiten bij de ontwikkelingsfase en individuele behoeften van leerlingen. Allereerst is het essentieel om gezamenlijk met leerlingen haalbare en uitdagende doelen te stellen. Dit proces betrekt leerlingen actief bij het formuleren van hun eigen leerdoelen, wat hen motiveert en betrokkenheid bij het leerproces vergroot.

Instructie in leerstrategieën speelt een cruciale rol. Leerkrachten dienen leerlingen niet alleen te voorzien van de benodigde strategieën, maar ook te demonstreren hoe deze toegepast kunnen worden. Door middel van expliciete instructie en het bieden van modellen (zoals hardop denken), leren leerlingen zelfstandig keuzes te maken in hun leerproces en deze strategieën effectief toe te passen.

Een belangrijk aspect van het bevorderen van eigenaarschap is het bieden van procesgerichte feedback. Door niet alleen te focussen op de resultaten, maar ook op het proces zelf, leren leerlingen reflecteren op hun werk en sturen ze hun eigen leerproces bij. Dit draagt bij aan hun vermogen om zelfstandig te leren en verantwoordelijkheid te nemen voor hun leertraject.

Verschillende werkwijzen en instrumenten kunnen leerkrachten ondersteunen bij het bevorderen van eigenaarschap. Leerlijnen en weektaken bieden structuur en geven leerlingen de mogelijkheid om zelfstandig te plannen en prioriteiten te stellen. Portfolio's spelen een belangrijke rol bij het stellen van doelen, reflecteren op het leerproces en het ontvangen van feedback, wat bijdraagt aan gepersonaliseerd leren.

Een voorbeeld van een effectieve aanpak is iSelf, een wetenschappelijk gefundeerde methode die leraren helpt bij het bevorderen van zelfsturend leren. Door strategieën direct te integreren in de lesstof en rekening te houden met individuele verschillen tussen leerlingen, stimuleert iSelf actief eigenaarschap en zelfregulatie.

Het is belangrijk op te merken dat het louter verlenen van autonomie niet voldoende is voor het versterken van zelfregulerend leren en eigenaarschap. Onderzoek benadrukt het belang van begeleiding en ondersteuning door leerkrachten en ouders gedurende dit proces. Door effectieve instructie, strategieën en feedback te bieden, kunnen leerkrachten de zelfstandigheid en verantwoordelijkheid van leerlingen in hun eigen leerproces significant vergroten.

In conclusie, het bevorderen van eigenaarschap bij leerlingen vereist een doordachte benadering waarbij leerkrachten actief betrokken zijn bij het ondersteunen en stimuleren van zelfsturend leren. Door gezamenlijk doelen te stellen, effectieve instructie te bieden en diverse werkwijzen toe te passen, kunnen leerkrachten een omgeving creëren waarin leerlingen actief de verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leertraject en toekomstige succes.

Dit is een samenvatting van het oorspronkelijke artikel, uitgebreid en herschreven om de verschillende aspecten van het bevorderen van eigenaarschap in het primair onderwijs te benadrukken en te verduidelijken.

Overige geraadpleegde bronnen

Naast de hierboven vermelde KR-antwoorden en –teksten, hebben we gebruik gemaakt van de volgende bronnen:

• Aarssen, J., Bolt. L., Leseman. P. Davidse, N.J., Jong, M.T. de, Bus, A.G., Mesman, J. (2010). Zelfsturing als basis voor de ontwikkeling van het kind. Speciale editie. No. 9. Utrecht: Sardes.
• Baas, D. (2016). Reviewstudie naar de effectiviteit van het gebruik van e-portfolio’s in het basisonderwijs.
• Bakker, J., Denessen, E., Dennissen, M. & Oolbekkink-Marchand, H. (2013). Leraren en ouderbetrokkenheid. Een reviewstudie naar de effectiviteit van ouderbetrokkenheid en de rol die leraren daarbij kunnen vervullen. Nijmegen: Radboud Universiteit.
• Boekaerts, M., & P.R.-J. Simons. Leren in instructie. Psychologie van de leerling en het leerproces. Assen: Van Gorcum.
• Deci, E.L., & Ryan, R.M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Plenum.
• Conley, D. T., & French, E. M. (2014). Student ownership of learning as a key component of college readiness. American Behavioral Scientist, 58(8), 1018–1034. Verkregen van
• Dignath, C., Buettner, G., & Langfeldt, H.-P. (2008). How can primary school students learn self- regulated learning strategies most effectively? Educational Research Review, 3(2), 101–129.
• Hattie, J. (2014). De impact van Leren zichtbaar maken. Het bewijs in kaart gebracht. Rotterdam: Bazalt.
• Hattie J. & Timperley H. (2007). The Power of Feedback. Review of Educational Research, 77, (1), 81– 112. DOI: 10.3102/003465430298487.
• Kirscher, P.A., Sweller, J., &m Clark, R.E. (2006). Why minimal guidancem during instruction does not work: an analysis of the failure of constructivist, discovery, problem-based, experiental and inquiry-based teaching. Educational Psychologist, 41(2), 75-86).
• Marquenie, E., Opsteen, J., Ten Brummelhuis, A., & Van der Waals, J. (2014). Elk talent een kans. Verkenning van gepersonaliseerd leren met ICT. Onderzoeksnotitie voor de VO-raad. Utrecht: VO-raad.
• Marino, J. & Polderman, J. (2011). Leading continuous improvement. Amersfoort: Magistrum.
• Netland, T., 2015. Lean in the primary school? Better operations: thoughts on continuous improvement, 8 Octobre
• Lectoraat Vernieuwingsonderwijs (n.d.). iSELF. Geraadpleegd op 28 juni 2019
• Reed, H., Kirschner, P., & Jolles, J. (2015). Wanneer leerlingen slagen op de basisschool, maar falen in het voortgezet onderwijs. Didactief, 44–45.
• Senders, C. (2018). De invloed van de iSELF aanpak op leerkrachtvaardigheden ter bevordering van zelfsturend leren van basisschoolleerlingen (Master's thesis). Open Universiteit, Heerlen.
• Sins, P.H.M. (ed, 2019). iSELF - Aanpak voor het bevorderen van zelfsturend leren door leraren. Deventer: Saxion Progressive Education University Press.
• Sins, P.H.M., Vrieling, E.M. Van Dijk, A.M. & Tolkamp, J. (in voorbereiding). Effecten van de iSELF aanpak op het bevorderen van zelfsturing in het basisonderwijs.
• Tuinstra, C. & Hiatt-Michael, D. (2004). Student-Led Parent Conferences in Middle Schools. School Community Journal, 14, 1, pp. 59-80.
• Van den Bergh, L., & Ros, A. (2015). Begeleiden van actief leren. Theorie en praktijk van zelfsturing en samenwerking. Bussum: Coutinho.
• Vrieling, E., Sins, P.H.M., & Besselink, E. (2019). Zelfgestuurd leren en het opleiden van leraren: Waarom, hoe en wat? In Geerdink, G., & Pauw, I. (eds.). Kennisbasis Lerarenopleiders - Katern 7: Opleidingsdidactiek: Hoe leiden we leraren op? (pp. 113-128). VELON.
• Zimmerman, B. J., Bandura, A., & Martinez-Pons, M. (1992). Self-motivation for academic attainment: The role of self-efficacy beliefs and personal goal setting. American Educational Research Journal, 29, 663-676.
• Zimmerman, B. J., & Schunk, D. H (2001). Self-regulated learning and academic achievement: Theoretical perspectives. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.