Leerlingen betrekken bij schoolbeleid: een positieve impuls voor motivatie en betrokkenheid

Geplaatst op 21 augustus 2024

In het onderwijs is het van essentieel belang om leerlingen te betrekken bij het vormgeven van schoolbeleid. Deze betrokkenheid kan niet alleen de motivatie van leerlingen verhogen, maar ook bijdragen aan een positievere schoolcultuur en betere leerresultaten. Door leerlingen actief te betrekken bij beslissingen die hen aangaan, kunnen scholen een omgeving creëren waarin leerlingen zich gewaardeerd en gehoord voelen. Dit artikel onderzoekt hoe betrokkenheid bij schoolbeleid de motivatie van leerlingen kan bevorderen en biedt praktische strategieën om deze betrokkenheid te vergroten.

Het Belang van Leerlingenbetrokkenheid

Leerlingenbetrokkenheid bij schoolbeleid houdt in dat leerlingen worden uitgenodigd om deel te nemen aan het besluitvormingsproces over kwesties die hen direct beïnvloeden. Dit kan variëren van schoolregels en curriculumontwikkeling tot schoolactiviteiten en -faciliteiten. Betrokkenheid van leerlingen biedt verschillende voordelen:

Verhoogde Motivatie: Wanneer leerlingen betrokken worden bij beslissingen die hen aangaan, voelen ze zich meer verantwoordelijk en gemotiveerd om bij te dragen aan de uitvoering en naleving van het beleid.
Betere Leerresultaten: Actieve betrokkenheid kan leiden tot een dieper begrip en een grotere betrokkenheid bij het leerproces, wat kan bijdragen aan betere academische prestaties.
Positieve Schoolcultuur: Door leerlingen een stem te geven, wordt een cultuur van respect en samenwerking bevorderd. Dit kan leiden tot een positievere schoolomgeving en een sterkere gemeenschap.

Hoe Leerlingen Betrekken bij Schoolbeleid

Er zijn verschillende manieren waarop scholen leerlingen effectief kunnen betrekken bij het beleid en de besluitvorming:

1. Oprichten van Leerlingenraden

Leerlingenraden zijn formele structuren waarin leerlingen vertegenwoordigers kiezen om hen te vertegenwoordigen in overleg met het schoolmanagement:

Structuur en Doelstellingen: Leerlingenraden kunnen worden opgericht met duidelijke doelstellingen en verantwoordelijkheden. Ze kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van schoolbeleid, organiseren van evenementen en het verbeteren van de schoolomgeving.
Vertegenwoordiging: Door een vertegenwoordiger te kiezen, krijgen leerlingen een directe stem in beslissingen die hen aangaan. Dit bevordert een gevoel van eigenaarschap en betrokkenheid.

2. Feedback en Enquêtes

Het regelmatig verzamelen van feedback van leerlingen door middel van enquêtes en gesprekken biedt waardevolle inzichten:

Enquêtes: Periodieke enquêtes kunnen worden gebruikt om de mening van leerlingen te peilen over verschillende aspecten van schoolbeleid, zoals lesmethoden, schoolregels, en faciliteiten.
Feedbacksessies: Organiseer regelmatig feedbacksessies waar leerlingen hun ideeën en zorgen kunnen delen. Dit kan in de vorm van klasgesprekken, focusgroepen of individuele gesprekken.

3. Betrekken bij Curriculumontwikkeling

Leerlingen kunnen worden betrokken bij het ontwikkelen van lesplannen en curriculum om ervoor te zorgen dat het onderwijs relevant en boeiend is:

Input Geven: Vraag leerlingen om feedback op bestaande lesplannen en stel hen in staat om suggesties te doen voor nieuwe onderwerpen of projecten.
Projecten en Keuzes: Bied leerlingen de mogelijkheid om keuzes te maken binnen het curriculum, zoals het kiezen van projectonderwerpen of specialisaties.

4. Betrokkenheid bij Schoolactiviteiten

Leerlingen kunnen ook worden betrokken bij het organiseren en uitvoeren van schoolactiviteiten, zoals evenementen, clubs en sportactiviteiten:

Organisatie: Laat leerlingen deelnemen aan de planning en uitvoering van schoolactiviteiten. Dit kan hun leiderschapsvaardigheden bevorderen en hen een gevoel van verantwoordelijkheid geven.
Initiatieven: Moedig leerlingen aan om eigen initiatieven te nemen en ideeën aan te dragen voor nieuwe activiteiten of verbeteringen op school.

Voordelen van Leerlingenbetrokkenheid

Het betrekken van leerlingen bij schoolbeleid biedt diverse voordelen:

1. Verhoogde Betrokkenheid en Motivatie

Wanneer leerlingen zich betrokken voelen bij het besluitvormingsproces, zijn ze vaak meer gemotiveerd om zich in te zetten voor schoolactiviteiten en beleid:

Verantwoordelijkheid: Betrokkenheid creëert een gevoel van verantwoordelijkheid en eigenaarschap, wat leidt tot een grotere inzet en participatie.
Motivatie: Leerlingen die een actieve rol spelen in hun leeromgeving zijn vaak meer gemotiveerd om goede prestaties te leveren en zich in te zetten voor hun eigen ontwikkeling.

2. Verbeterde Schoolklimaat en Cultuur

Leerlingenbetrokkenheid bevordert een positieve schoolcultuur door het creëren van een omgeving van respect en samenwerking:

Samenwerking: Actieve deelname van leerlingen bevordert samenwerking tussen leerlingen en personeel, wat bijdraagt aan een positieve en inclusieve schoolomgeving.
Respect: Door leerlingen te betrekken, voelen zij zich gehoord en gewaardeerd, wat het onderlinge respect en de betrokkenheid vergroot.

3. Relevantie van Onderwijs

Betrokkenheid bij curriculumontwikkeling zorgt ervoor dat het onderwijs aansluit bij de interesses en behoeften van leerlingen:

Relevantie: Leerlingen kunnen bijdragen aan het maken van een curriculum dat relevanter is voor hun eigen ervaringen en interesses, wat het leerproces kan verrijken.
Engagement: Door leerlingen te betrekken bij curriculumontwikkeling, wordt het onderwijs vaak boeiender en meer betrokken, wat de leerresultaten ten goede komt.

Strategieën voor Effectieve Betrokkenheid

Voor een effectieve betrokkenheid van leerlingen bij schoolbeleid kunnen de volgende strategieën worden toegepast:

1. Transparantie en Communicatie

Zorg voor open en transparante communicatie over het beleid en de besluitvormingsprocessen:

Duidelijkheid: Wees duidelijk over de rol en invloed die leerlingen hebben bij het besluitvormingsproces.
Dialoog: Faciliteer open dialoog en bespreek regelmatig hoe leerlinginput wordt gebruikt bij beleidsbeslissingen.

2. Opleiding en Ondersteuning

Bied leerlingen training en ondersteuning aan om hen te helpen bij hun rol in het beleid:

Training: Voorzie leerlingen van training over hoe ze effectief kunnen deelnemen aan besluitvormingsprocessen en hoe ze hun ideeën kunnen presenteren.
Ondersteuning: Bied begeleiding en ondersteuning aan leerlingen die betrokken zijn bij schoolbeleid om hen te helpen hun verantwoordelijkheden te vervullen.

3. Vier Succesverhalen

Erken en vier de successen van leerlingbetrokkenheid om de motivatie en betrokkenheid te versterken:

Erkenning: Geef erkenning aan leerlingen voor hun bijdragen en prestaties, zowel binnen het schoolbeleid als in andere schoolactiviteiten.
Vieringen: Organiseer vieringen of evenementen om de successen van leerlinginitiatieven en betrokkenheid te vieren.

Conclusie

Leerlingen betrekken bij schoolbeleid is een krachtige manier om motivatie, betrokkenheid en een positieve schoolcultuur te bevorderen. Door leerlingen actief te betrekken bij besluitvorming, curriculumontwikkeling en schoolactiviteiten, kunnen scholen een leeromgeving creëren waarin leerlingen zich gewaardeerd en betrokken voelen.

Het implementeren van effectieve strategieën voor betrokkenheid, zoals het oprichten van leerlingenraden, het verzamelen van feedback en het bieden van ondersteuning, kan helpen om deze betrokkenheid te versterken en de voordelen ervan te maximaliseren. Uiteindelijk leidt een grotere betrokkenheid van leerlingen tot een dynamische en inclusieve leeromgeving die zowel de academische prestaties als het welzijn van leerlingen bevordert.

Geraadpleegde bronnen

Albone, S. J. (2017). Student Voice (masterthesis). Wageningen: Aeres Hogeschool Wageningen.
Bollen, I., & Verbeek, F. (2015). Leerlingenraden in het voortgezet onderwijs. Onderzoeksrapport LAKS. Amsterdam: Kohnstamm Instituut.
De Groof, S., Elchardus, M. & Stevens, F. (2001). Leerlingenparticipatie in het secundair onderwijs, Tussen theorie en praktijk. Samenvatting van het eindrapport. (TOR 2001/15). Brussel: VU, Vakgroep Sociologie, Onderzoeksgroep TOR.
Harper, D. (2000). Students as Change Agents: The Generation Y Model. Olympia, WA: Generation Y. Aangehaald op https://soundout.org/definitions-of-student-voice-2/
Karsten, S., Jong, U. de, Ledoux, G. & Sligte, H. (2006). De positie van ouders en leerlingen in het governancebeleid. SCO-Kohnstamm Instituut: Amsterdam.
Kennisrotonde. (2017a). Hoe kom je tot verticaal alignment in het onderwijs? (KR. 145). Den Haag: Kennisrotonde.
Kennisrotonde. (2017b). Leidt betrokkenheid van leerlingen bij onderwijsinterventies tot meer motivatie en betere leerresultaten? (KR. 254). Den Haag: Kennisrotonde.
Könings, K.D., Brand-Gruwel, S. & Merriënboer, J. van. (2010). ‘An approach to participatory instructional design in secondary education: an exploratory study’. Educational Research, 52(1), 45-59.
Könings, K.D., Seidel, T. & Merriënboer, J. G. van (2014). Participatory design of learning environments: integrating perspectives of students, teachers, and designers. Instructional Science, 42(1), 1-9.
Mager, U. & Nowak, P. (2012). Effects of student participation in decision making at school. A systematic review and synthesis of empirical research. Educational Research Review, 7(2012), 38–61.
Rudduck, J., & Fielding, M. (2006). Student Voice and the perils of popularity. Educational Review, 58(2) 219-231.
Smit, F., Vrieze, G., & Kuijk, J. van (2005). Leerlingenparticipatie in het voortgezet onderwijs. Onderzoek naar ervaringen met nieuwe vormen van leren. Nijmegen: ITS.
Vijlder, F. de, Kan, C. van, & Brouwer, P. (2017). Medezeggenschap onder het vergrootglas. Een themaonderzoek in het kader van de governance VO. Nijmegen: HAN, Kenniscentrum Publieke Zaak.

Meer weten?

Over verbeteren van leerresultaten en motivatie

De Kennisrotonde is in diverse antwoorden op vragen ingegaan op manieren om eigenaarschap, motivatie en leerresultaten van leerlingen te versterken:

Over leerlingparticipatie in het primair proces

In een antwoord op een eerdere vraag aan de Kennisrotonde is nagegaan of het betrekken van leerlingen bij onderwijsinterventies kan bijdragen aan hun motivatie en leerresultaten (Kennisrotonde, 2017b). Daarbij is ingezoomd op het afstemmen van onderwijsinterventies tussen docenten en leerlingen. Naar voren kwam dat door die afstemming het eigenaarschap van leerlingen wordt aangesproken, waardoor ook een beroep gedaan wordt op hun intrinsieke motivatie, wat een gunstig effect heeft op studiegedrag en daarmee waarschijnlijk op leerresultaten. Er zijn echter ook allerlei andere factoren van invloed; daarom gaat bij interventies het afstemmen tussen docenten en leerlingen niet altijd gepaard met meer motivatie en betere leerresultaten.
Ook bij leerlingparticipatie in het onderwijsontwerpproces lijken er vooral positieve effecten te zijn voor de participerende leerlingen en niet voor de anderen (Könings e.a., 2014). Volgens Könings en collega’s (2014) kan leerlingparticipatie zorgen voor een betere kwaliteit van de instructie en grotere tevredenheid met het onderwijs bij zowel leerlingen als docenten. Door leerlingen te betrekken kan de leraar toetsen of de beoogde les ook overkomt zoals bedoeld. “A mismatch between designers’ intentions and students’ interpretations can cause ignorance of (parts of) the learning environment or use in a different way than intended” (Elen & Lowyck, 1999, aangehaald in Könings e.a., 2014, p. 2).

Over vertical alignment

Leerlingen betrekken bij onderwijsinterventies (waaronder de net genoemde afstemming tussen docenten en leerlingen, maar ook het betrekken van leerlingen bij schoolbeleid, dus meer op organisatieniveau) sluit onder meer aan bij het principe van verticaal alignment: het streven naar verbinding en afstemming tussen verschillende lagen in het onderwijssysteem. Ook hierover heeft de Kennisrotonde eerder een vraag beantwoord (Kennisrotonde, 2017a). Die vraag en daarmee het antwoord gaan vooral over het hoe van alignment bereikt kan worden en minder over de effecten op leerlingen.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!