De onderzoekende houding van leraren: sleutel tot professionele groei en onderwijsverbetering

Geplaatst op 17 augustus 2024

In de dynamische wereld van het onderwijs is het ontwikkelen van een onderzoekende houding onder leraren essentieel voor het bevorderen van effectieve leeromgevingen en voortdurende professionele groei. Een onderzoekende houding betekent dat leraren zich actief bezighouden met het verkennen, analyseren en verbeteren van hun onderwijspraktijken door middel van reflectie en onderzoek. Dit artikel onderzoekt wat een onderzoekende houding inhoudt, waarom het belangrijk is, en hoe leraren deze houding kunnen ontwikkelen en integreren in hun dagelijkse werk.

Wat is een Onderzoekende Houding?

Een onderzoekende houding kan worden omschreven als een benadering van lesgeven waarbij leraren voortdurend op zoek zijn naar manieren om hun onderwijspraktijken te verbeteren door middel van systematische observatie, reflectie, en onderzoek. Dit omvat:

1. Curiositeit en Vragen Stellen

• Vraagstelling: Leraren met een onderzoekende houding stellen kritische vragen over hun eigen lesmethoden en de effectiviteit ervan. Ze zijn nieuwsgierig naar wat werkt, wat niet werkt, en waarom.
• Exploratie: Deze nieuwsgierigheid leidt tot het verkennen van nieuwe onderwijsmethoden, technieken en strategieën. Leraren zijn bereid om verschillende benaderingen uit te proberen om te zien wat het beste werkt voor hun studenten.

2. Reflectie en Analyse

• Reflectieve Praktijk: Reflectie is een kerncomponent van een onderzoekende houding. Leraren nemen de tijd om hun eigen leservaringen te evalueren, te overdenken wat goed ging en wat verbeterd kan worden.
• Gegevensanalyse: Het analyseren van gegevens over studentprestaties en feedback helpt leraren om geïnformeerde beslissingen te nemen over aanpassingen in hun onderwijspraktijken.

3. Experimenteren en Innovatie

• Proberen en Fouten: Een onderzoekende houding moedigt leraren aan om nieuwe benaderingen en technieken uit te proberen, zelfs als dit betekent dat ze risico’s nemen en fouten maken.
• Innovatie: Leraren zoeken naar innovatieve oplossingen voor problemen in het onderwijs en proberen creatieve methoden om de leerervaring te verbeteren.

Waarom is een Onderzoekende Houding Belangrijk?

Een onderzoekende houding is cruciaal om verschillende redenen:

1. Verbetering van Onderwijspraktijken

• Effectiviteit: Door kritisch naar hun eigen praktijk te kijken, kunnen leraren hun lesmethoden verbeteren en beter inspelen op de behoeften van hun studenten. Dit leidt tot meer effectieve en op maat gemaakte onderwijsstrategieën.
• Adaptatie: Onderwijs is een voortdurend veranderend veld. Een onderzoekende houding helpt leraren om zich aan te passen aan nieuwe uitdagingen, technologieën en pedagogische inzichten.

2. Professionele Groei

• Ontwikkeling van Vaardigheden: Leraren ontwikkelen vaardigheden in kritisch denken, probleemoplossing en onderzoeksanalyse door een onderzoekende houding aan te nemen. Deze vaardigheden dragen bij aan hun professionele groei en carrièreontwikkeling.
• Zelfvertrouwen: Door te experimenteren en nieuwe methoden uit te proberen, kunnen leraren meer zelfvertrouwen krijgen in hun eigen onderwijspraktijken en besluitvormingsprocessen.

3. Studentenbetrokkenheid en -prestaties

• Gepersonaliseerd Onderwijs: Leraren die een onderzoekende houding aannemen, kunnen hun onderwijsaanpak afstemmen op de behoeften en voorkeuren van hun studenten, wat kan leiden tot hogere betrokkenheid en betere leerresultaten.
• Motivatie: Studenten merken vaak de inzet en innovatie van hun leraren, wat kan bijdragen aan een meer motiverende en stimulerende leeromgeving.

Hoe Ontwikkel je een Onderzoekende Houding?

Het ontwikkelen van een onderzoekende houding vereist een bewuste en actieve benadering. Hier zijn enkele strategieën die leraren kunnen gebruiken:

1. Systematische Reflectie

• Dagelijkse Reflectie: Reserveer tijd voor dagelijkse of wekelijkse reflectie over leservaringen. Dit kan worden gedaan door middel van een lesdagboek, zelfevaluaties, of gestructureerde reflectieve gesprekken met collega’s.
• Feedback Verzamelen: Verzamel feedback van studenten en collega’s over je onderwijspraktijken. Dit kan waardevolle inzichten opleveren over wat goed werkt en waar verbetering mogelijk is.

2. Onderwijsonderzoek en Literatuur

• Lezen en Onderzoeken: Lees vakliteratuur en onderzoek naar onderwijsmethoden en -strategieën. Dit kan helpen om nieuwe ideeën en best practices te ontdekken die je kunt toepassen in je eigen onderwijs.
• Deelnemen aan Onderzoek: Overweeg om deel te nemen aan of zelf onderwijsonderzoek te doen. Dit kan variëren van kleine actieonderzoeken tot deelname aan grotere onderzoekprojecten.

3. Professionele Ontwikkeling

• Training en Workshops: Neem deel aan professionele ontwikkelingsprogramma’s, trainingen en workshops die gericht zijn op het verbeteren van je onderzoeks- en reflectievaardigheden.
• Netwerken: Netwerk met andere onderwijsprofessionals om ervaringen en ideeën uit te wisselen. Dit kan leiden tot nieuwe perspectieven en benaderingen voor je eigen onderwijspraktijk.

4. Samenwerking en Mentoring

• Samenwerkingsverbanden: Werk samen met collega’s om onderwijsstrategieën te onderzoeken en te verbeteren. Samenwerken kan leiden tot nieuwe inzichten en oplossingen die je misschien niet alleen had ontdekt.
• Mentoring: Zoek een mentor of bied mentoring aan om ervaringen en kennis te delen. Dit kan helpen om een cultuur van leren en verbeteren te bevorderen binnen het team.

Voorbeelden van Onderzoekende Houding in Actie

Voorbeeld 1: Actieonderzoek

Een leraar in een basisschool begon een actieonderzoek naar de effectiviteit van een nieuwe leesmethodiek. Door systematisch gegevens te verzamelen over studentprestaties en feedback te analyseren, kon de leraar de methode aanpassen en verbeteren op basis van de bevindingen. Dit leidde tot verbeterde leesvaardigheden en grotere betrokkenheid van studenten.

Voorbeeld 2: Reflectie en Innovatie

Een docent in het voortgezet onderwijs merkte dat studenten moeite hadden met het begrijpen van complexe wiskundige concepten. Door reflectie en onderzoek ontdekte de docent nieuwe visuele hulpmiddelen en interactieve software die de concepten verduidelijkten. De implementatie van deze hulpmiddelen resulteerde in een significante verbetering van de studentprestaties.

Conclusie

Een onderzoekende houding onder leraren is essentieel voor het verbeteren van onderwijspraktijken en het bevorderen van professionele groei. Door nieuwsgierigheid, reflectie, en innovatie te omarmen, kunnen leraren hun onderwijs voortdurend aanpassen en verbeteren om beter in te spelen op de behoeften van hun studenten. Het ontwikkelen van deze houding vereist systematische reflectie, deelname aan professioneel onderzoek, en samenwerking met collega’s. Door deze benaderingen te integreren in hun dagelijkse werk, kunnen leraren niet alleen hun eigen vaardigheden en kennis uitbreiden, maar ook bijdragen aan een meer effectieve en stimulerende leeromgeving voor hun studenten. In een tijd van voortdurende verandering en groei in het onderwijs is een onderzoekende houding een krachtig hulpmiddel voor zowel persoonlijke als professionele ontwikkeling.

Geraadpleegde bronnen

• Aarsen, M., & Van der Valk, T. (2008) Onderzoekende houding, een leerlijn. NVOX 33(8) 354 - 356. Verkrijgbaar via: http://www.ecent.nl/servlet/supportBinaryFiles?referenceId=3&supportId=1808
• Jones, M. T., & Eick, C. J. (2007). Implementing inquiry kit curriculum: Obstacles, adaptations, and practical knowledge development in two middle school science teachers. Science Education 91 (3): 492-513.
• Keogh, B., & Naylor, S. (1999). Concept cartoons, teaching and learning in science: an evaluation. International Journal of Science Education, 21(4), 431-446.
• Lazonder, A. W., & Harmsen, R. (2016). Meta-Analysis of Inquiry-Based Learning Effects of Guidance. Review of Educational Research, 86(3), 681-718.
• Litman, J. (2005). Curiosity and the pleasures of learning: Wanting and liking new information. Cognition & Emotion, 19(6), 793-814.
• Mulnix, J. W. (2012). Thinking critically about critical thinking. Educational Philosophy and Theory, 44(5), 464-479.
• Scriven, M., & Paul, R. (2008). Defining Critical Thinking, Foundation for Critical Thinking. Verkrijgbaar via: http://www.criticalthinking.org/aboutCT/definingCT.cfm
• Uiterwijk-Luijk, L. (2017). Inquiry-based leading and learning in primary education. Inquiry-based working by school boards, school leaders and teachers and students’ inquiry habit of mind (Proefschrift). Universiteit van Amsterdam, Amsterdam.
• Van der Rijst, R.M. (2009). The research‐teaching nexus in the sciences: Scientific research dispositions and teaching practice (Proefschrift). Leiden: ICLON.

Meer weten?

Over conceptcartoons:

• Goossens, L., Dekker, S. & Peeters, M. (2016). Conceptcartoons en denksleutels. JSW, 2, 40-43. Verkrijgbaar via: http://www.ru.nl/publish/pages/728402/14_goossens_dekker_peeters_conceptcartoons_en_denksleutels.pdf
• Kruit, P., Wu, F., & Van den Berg, E. (2013). Kinderen aan het experimenteren zetten via concept cartoons. Tijdschrift voor Didactiek der β-wetenschappen, 30(1), 27-48. Verkrijgbaar via: http://www.fisme.uu.nl/tdb/article.php?record=561
• Van den Berg, E., Kruit, P. & Van Veen, A. (2015). Conceptcartoons als opstap naar onderzoek. Oefeningen in bedenken van onderzoek. NVOX, 40 (2), 94-95. Verkrijgbaar via: http://denkenkunjeleren.nl/CCBergKruitNVOXfeb2015.pdf

Over de onderzoekende houding van leraren:

• Ros, A. (2016). Leraren in gesprek: dialoog door onderzoek. Steunpunt Opleidingsscholen. Verkrijgbaar via: https://www.steunpuntopleidingsscholen.nl/wp-content/uploads/2015/05/051315_RCO_VOR-POR_LerarenInGesprekDialoogDoorOnderzoek_LR1.pdf

Over de onderzoekende houding van lerarenopleiders:

• Tack, H. & Vanderlinde, R. (2014). Teacher Educators’ Professional Development: Towards a Typology of Teacher Educators’ Researcherly Disposition. British Journal of Educational Studies, 62(3), 297-315.
• Cochran-Smith, M. (2003). Learning and unlearning: The education of teacher educators. Teaching and teacher education, 19(1), 5-28.

Diverse artikelen over de didactiek van onderzoekend leren voor het PO en VO: http://www.ru.nl/wetenschapsknooppunt/materialen/artikelen/

Over onderzoeksmatig werken:

• Dobber, M., & van Oers, B. (2015). The role of the teacher in promoting dialogue and polylogue during inquiry activities in primary education. Mind, Culture, and Activity, 22(4), 326-341.
• Jirout, J., & Klahr, D. (2012). Children’s scientific curiosity: In search of an operational definition of an elusive concept. Developmental Review, 32(2), 125-160.
• Levy, B. L., Thomas, E. E., Drago, K., & Rex, L. A. (2013). Examining Studies of Inquiry-Based Learning in Three Fields of Education Sparking Generative Conversation. Journal of Teacher Education, 64(5), 387-408.
• Zion, M. & Sadeh, I. (2007) Curiosity and open inquiry learning. Journal of Biological Education, 41:4, 162-169.