Preventie van schoolproblemen via optimaliserende onderwijspraktijk (4) - Leestips en referenties

Dit artikel is samen geschreven met Henk Boonstra. 

Deze pagina bevat leestips en referenties bij de serie Preventie van schoolproblemen via optimaliserende onderwijspraktijk. Deze serie bestaat uit 3 delen:

1. Reguliere onderwijsorganisatie en schoolproblemen
2. Criteria en kenmerken van 'Optimaliserend Onderwijs'
3. Praktijkvoorbeelden.

Leestips

• De Heer, W. (2021). Alle leerlingen bij de les. Tielt: Lannoo.
• Desain, C. (2019). Meten is geen weten. Grote verschillen tussen uitslagen van intelligentietests. Talent, 6, 6-11.
• Idenburg, P.J. (1962). Het ideaal van de optimale ontwikkeling der talenten en de pedagogische structuur van het school­wezen. Pedagogische Studiën, 39, 434-453.
• Meijnen, G.W. (2013). Opstaan tegen zittenblijven: om moe van te worden. Pedagogische Studiën, 90, 89-95.
• Van Gelder, L. (1966). Problemen bij systeemveranderingen in het onderwijs. Paedagogische Studiën, 43, 337-346.

Referenties

• Algemene Rekenkamer (2001). Bestrijding van onderwijsachterstanden. Den Haag: Auteur.
• Algemene Rekenkamer (2005). Weer samen naar school. Zorgleerlingen in het basisonderwijs. Den Haag: Sdu.
• Algemene Rekenkamer (2013). Kunnen basisscholen passend onderwijs aan? Den Haag: Auteur.
• Balans (2020). Thuiszitters tellen. 1 oktober 2020. Zie https://balansdigitaal.nl/wp-content/uploads/2020/09/Thuiszitters-Tellen.pdf
• Bloom, B.S. (1976). Human characteristics and school learning. New York: McGraw-Hill.
• Boonstra, H. (1978). Voordelen van alternatief beoordelen. Nijkerk: Intro.
• Boonstra, H. (1979). De essentie is preventie. Nijkerk: Intro.
• Boonstra, H. (1988). Denkfouten en vergissingen. Haren: Sassenheim.
• Boonstra, H. (1991). Preventie van leesproblemen, schrijfproblemen, rekenproblemen. De Lier: Academisch Boeken Centrum.
• Boonstra, H. (1995). Zicht op leersnelheden in BaO en SO. Nijmegen: Berkhout.
• Boonstra, H. (1996). De essentie is preventief. Prikkels tot preventief onderwijskundig handelen. De Lier: Academisch Boeken Centrum.
• Boonstra, H. (1997). Over de rug van de leraar. WSNS en de rugzak: hoe hen te helpen. De Lier: Academisch Boeken Centrum.
• Boonstra, H. (2002). Het team maakt ernst met de ononderbroken ontwikkeling. Flexibele leersnelheidsgroepen. Harderwijk: Gopher.
• Boonstra, H. (2017). Mastery Learning en ‘leertijd’. Zie  https://henkboonstra.blogspot.com/2017/12/364-mastery-learning-en-leertijd.html
• Bosker, R., Durgut, F., Edzes, H., Jol, M., Van Tuijl, C., & Van der Vegt, A.L. (2021). Leidraad differentiatie als sleutel voor gelijke kansen. Effectieve interventies tegen onderwijsachterstanden in het primair onderwijs ~ weten wat werkt en waarom. ’s-Gravenhage: Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO).  https://www.onderwijskennis.nl/artikelen/leidraad-differentiatie-als-sleutel-voor-gelijke-kansen
• Brouwers, G.W. (2003). Zogenaamde classificerende diagnostiek als opmaat naar bureaucratie en gesjoemel. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 42, 396-398.
• Burger-Veltmeijer, A. (2020). Onderkenning en diagnostiek bij vermoedelijk hoogbegaafde en/of dubbel bijzondere leerlingen. S&Z-Heuristiek helpt misdiagnostiek te reduceren. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 5, 49-57.
• Caplan, G. (1964). Principles of preventive psychiatry. New York: Basic Books.
• Cito (2021a). Checklist keuze LVS | Wat vind jij belangrijk? https://www.cito.nl/-/media/files/po/cito-checklist-keuzehulp-lvs-vergelijk-leerlingvolgsystemen.pdf?la=nl-NL
• Cito (2021b). Toetsscore, vaardigheidsscore… en dan? https://www.cito.nl/-/media/files/ve-en-po/cito-flyer-toetsscore-vaardigheidsscore-en-dan.pdf?la=nl-NL
• Cito (2021c). Cito en DLE, hoe zit het daarmee? https://www.cito.nl/-/media/files/ve-en-po/cito_dle_flyer.pdf?la=nl-nl
• Colangelo, N., Assouline, S.G., & Gross, M.U.M. (2004). A nation deceived. How schools hold back America’s brightest students (Volumes I and II). Iowa City, IA: The University of Iowa, International Center for Gifted Education and Talent Development.
• Courtier, P., Gardes, M. L., Van der Henst, J. B., Noveck, I.A., Croset, M. C., Epinat-Duclos, J., Léone, J., & Prado, J. (2021). Effects of Montessori education on the academic, cognitive, and social development of disadvantaged preschoolers: A randomized controlled study in the French public-school system. Child Development, 92(5), 2069–2088. https://doi.org/10.1111/cdev.13575
• De Groot, A.D. (1966). Vijven en zessen. Groningen: Wolters-Noordhoff.
• De Haan, A., Dibi, S., Steinweg, M., Charki, F.Z., Verspoor, E., Deen, C., & Bakker, H. (2021). Praktijkkaart: Welbevinden en gelijke kansen. Utrecht: Trimbos Instituut. https://www.trimbos.nl/docs/c612cab2-f232-4a20-aced-cc2b9dee94a3.pdf
• Deci, E.L., & Ryan, R.M. (2011). Self-determination theory. In: P.A.M.V. Lange, A.W. Kruglanski, & E.T. Higgins (eds.), Handbook of Theories of Social Psychology, Vol. 1, (416–433). London: Sage.
• Denervaud, S., Fornari, E., Yang, X.-F., Hagmann, P., Immordino-Yang, M.H., & Sander, D. (2020). An fMRI study of error monitoring in Montessori and traditionally-schooled children. Science of Learning, 5(11). https://doi.org/10.1038/s41539-020-0069-6
• Denervaud, S., Knebel, J.-F., Immordino-Yang, M.H., & Hagmann, P. (2020). Effects of traditional versus Montessorischooling on 4 to 15 year old children’s performance monitoring. Mind, Brain, and Education, 14(2), 167-175.
• Doornbos, K., & Stevens, L.M. (1988). De groei van het speciaal onderwijs. Beeldvorming over beleid en praktijk. ’s-Gravenhage: Staatsuitgeverij.
• Doornbos, K., & Stevens, L.M. (red.) (1987). De groei van het speciaal onderwijs. Analyse van historie en onderzoek. ’s-Gravenhage: Staatsuitgeverij.
• Driessen, G. (2020). The evidence for the effectiveness of family- and center-based early childhood education programs. International Journal of Pedagogy Innovation and New Technologies, 7(1), 106-115.
• Faber, S.E.K., & Steensma, H.Y. (1995). Wat doen we eraan? Baarn: Intro.
• Geerligs, T., & Van der Veen, T. (1980). Lesgeven. Interne differentiatie in de praktijk. Assen: Van Gorcum.
• Heckhausen, H. (1980). Motivation und Handeln: Lehrbuch der Motivationspsycho­lo­gie. Berlin: Springer.
• Hermanns, J., Öry, F., & Schrijvers, G. (2005). Helpen bij opgroeien en opvoeden: eerder, sneller en beter. Een advies over vroegtijdige signalering en interventies bij opvoed- en opgroeiproblemen. Utrecht: Julius Centrum.
• Hopster-den Otter, D. (2019). Formative assessment design: A balancing act. Enschede: University of Twente.
• Inspectie der Rijksfinanciën (2020). Fundament op orde: Kwalitatief goed onderwijs met kansen voor iedereen. ’s-Gravenhage: Inspectie der Rijksfinanciën. https://www.rijksfinancien.nl/bmh/bmh-1-kwalitatief-goed-onderwijs-met-kansen-voor-iedereen.pdf
• Inspectie van het Onderwijs (2019). De staat van het onderwijs 2019. ’s-Gravenhage: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. 
• Inspectie van het Onderwijs (2020). De staat van het onderwijs 2020. ’s-Gravenhage: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. 
• Inspectie van het Onderwijs (2021). De staat van het onderwijs 2021. ’s-Gravenhage: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. 
• Inspectie van het Onderwijs (2022). De staat van het onderwijs 2022. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
• Kalyuga, S., Ayres, P., Chandler, P., & Sweller, J. (2003). The expertise reversal shift. Educational Psychologist, 38(1), 23-31.
• Kemp, J.E. (2000). An interactive guidebook for designing education in the 21st century. Bloomington, Indiana: Technos press of the Agency for Instructional Technology (AIT) / Association for Educational Communications and Technology (AECT).
• Kertai, J., Maes-Van Buiten, G., Vriezen, W., Buist-Veurink, C., Heek-Veldhuizen, M. (2020). De WISC-V-NL bij hoogbegaafde kinderen. Kijk naar indexscores in plaats van het TIQ. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 59(5), 22-26.
• Kohnstamm, P. (1963). Persoonlijkheid in wording (4e druk). Haarlem: Tjeenk Willink.
• Lillard, A., & Else-Quest, N. (2006). The early years. Evaluating Montessori education. Science, 313(5795), 1893–1894.
• Lillard, A.S. (2012). Preschool children’s development in classic Montessori, supplemented Montessori, and conventional programs. Journal of School Psychology, 50(3), 379–401.
• Lillard, A.S., Heise, M.J., Richey, E.M., Tong, X., Hart, A., & Bray, P.M. (2017). Montessori preschool elevates and equalizes child outcomes: A longitudinal study. Frontiers in Psychology, (8), 1783.
• Magnusson, D., & Allen, V.L. (eds.) (1983). Human development. An interactional perspective. New York: Academic Press.
• Mönks, F.J., & Lehwald, G. (Eds.) (1991). Neugier, Erkundung und Bega­bung bei Kleinkindern. München: Ernst Reinhardt Verlag.
• Mönks, F.J., & Span, P. (red.) (1985). Hoogbegaafden in de samenle­ving. Nijmegen: Dekker & Van de Vegt.
• Mooij, T. (1979). Probleemanalyse van het voortijdig schoolverlaten in het lbo, mavo, havo en vwo. Nijmegen: Katholieke Universiteit, ITS.
• Mooij, T. (1987). Interactional multi‑level investigation into pupil behavi­our, achieve­ment, competence, and orientation in educational situati­ons. ‘s‑Gra­venhage: Instituut voor Onderzoek van het Onderwijs.
• Mooij, T. (1991). Schoolproblemen van hoogbegaafde kinderen. Richtlijnen voor passend onderwijs. Muiderberg: Coutinho. 
• Mooij, T. (1994). Begaafd in groep 1/2. Omgaan met (hoog)begaafde kinderen (1). Het Jonge Kind, 22, 102-106.
• Mooij, T. (2009). Beginkenmerken en Pedagogisch-Didactische Kern Structuur^®: Handleiding voor scholen en leerkrachten in het Primair Onderwijs. Nijmegen/Heerlen: Radboud Universiteit, ITS/Open Universiteit, Celstec.
• Mooij, T. (2013). Cognitief hoogbegaafde leerlingen en ‘Optimaliserend Onderwijs’. In: H. Brouwers (red.), Het recht van het kind te zijn zoals het is (pp. 111-134). Gorinchem: Narratio.
• Mooij, T. (2016a). Onderwijsdifferentiatie en leerlingproblemen in Nederland, 1916-2015. Review van probleemanalyses, onderzoeken en effecten van beleidsmaatregelen. Mens en Maatschappij, 91(3), 235-269.
• Mooij, T. (2016b). ‘Optimaliserend Onderwijs’ voor elke leerling. Multiniveau theoretisch ontwerp en praktijkontwikkeling. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 55, 459-483.
• Mooij, T. (2021a). Valkuilen van het leerstofjaarsysteem. Minst en meest gevorderde leerlingen de dupe. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 60(3), 37-43. https://www.tijdschriftvoororthopedagogiek.nl/kennisbank/author/2036   
• Mooij, T. (2021b). Multiniveau praktijkontwerp van preventief ‘Optimaliserend Onderwijs’. Gelijkere onderwijskansen en minder schoolproblemen voor risicoleerlingen. Leiden/Bunnik: Stichting Kenniscentrum voor Makkelijk Lerenden (KML) / Vereniging Balans. https://www.academia.edu/62869055
• Mooij, T. (2021c). Schoolontwikkeling ‘Optimaliserend Onderwijs’ voor elke leerling. Handleiding voor leerkrachten/docenten, begeleiders en ouders. Leiden: Stichting Kenniscentrum voor Makkelijk Lerenden (KML). https://www.academia.edu/48867705
• Mooij, T. (2022a). Gelijke onderwijskansen realiseren. https://wij-leren.nl/gelijke-onderwijskansen-realiseren.php
• Mooij, T. (2022b). Bepaling beginkenmerken basisschool van leerlingen door ouders én leerkrachten. Handleiding. Leiden / Bunnik: Stichting Kenniscentrum voor Makkelijk Lerenden (KML) / Vereniging Balans. https://kenniscentrumvoormakkelijklerenden.nl/wp-content/uploads/2022/05/20220527-Bepaling-beginkenmerken-basisschool-van-leerlingen-door-ouders-en-leerkrachten.-Handleiding.pdf
• Mooij, T. (2022c). Optimaliserend Onderwijs (1). Beperkt landelijk kerncurriculum en vrij schoolcurriculum. https://wij-leren.nl/landelijk-kerncurriculum-vrij-schoolcurriculum.php
• Mooij, T. (2022d). Optimaliserend Onderwijs (2). Doorlopende leerprocessen en verantwoorde zelfregulatie. https://wij-leren.nl/doorlopende-leerprocessen-verantwoorde-zelfregulatie.php
• Mooij, T., & Berens, P. (2011). Informatietechnologisch ontwerp van een PDKS^®: begrippen, structuur, werkwijzen en gebruik in de praktijk. Radboud Universiteit, Instituut voor Toegepaste Sociale wetenschappen (ITS) & Open Universiteit Nederland (Celstec).
• Mooij, T., & Smeets, E. (1997). Beginkenmerken van leerlingen in de basisschool. Nijmegen: Katholieke Universiteit, Instituut voor Toegepaste Sociale Wetenschappen.
• Mooij, T., & Terpstra, F.M. (2021). Cognitieve hoogbegaafdheid als handicap in het reguliere onderwijs. Analyse van een oordeel van het ‘College voor de Rechten van de Mens’. Maarn: Terpstra Legal. https://www.academia.edu/56961490
• Nijhof, W.J. (1981). Interne differentiatie als een innovatie. ’s-Gravenhage: Staatsuitgeve­rij.
• Parkhurst, H. (1922). Education on the Dalton Plan. New York: Dutton.
• Raschke, E. (2022). Mijn autistische zoon kan meer dan jullie denken. Nrc.next, 3-4 december 2022, pag. O10-O11.
• Remie, M. (2020a). Evaluatie. Het passend onderwijs is na zes jaar nog geen succesverhaal. NRC.next, 11 november 2020, 10-11.
• Remie, M. (2020b). Passend onderwijs. Kamer weet ook niet hoe het beter moet. NRC-next, 17 november 2020, 8.
• Rispens,  (1974). Auditieve aspecten van leesmoeilijkheden . Utrecht: Universiteit Utrecht, UMC. https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/397912
• Schouwstra, S., & Vloedgraven, J. (2020). Wetenschappelijke verantwoording Kleuter in beeld – Taal. Arnhem: Cito.
• Sluijsmans, D. (2020). Toetsing als kans voor leren. Een thematisch overzicht naar het waarom, wat, wanneer en hoe van formatief evalueren. ’s-Gravenhage: Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). https://www.nro.nl/sites/nro/files/media-files/Toetsing-als-kans-voor-leren-formatief-toetsen-en-evalueren.pdf
• Smeets, E., Ledoux, G., Van Loon-Dikkers, L. (2019). Passend onderwijs in de klas.  Nijmegen / Amsterdam: KBA Nijmegen / Kohnstamm Instituut.
• Smeets, E.F.L., & Rispens, J. (2008). Op zoek naar passend onderwijs. Overzichtsstudie van de samenhang tussen regulier en speciaal (basis)onderwijs. Nijmegen: Radboud Universiteit, ITS.
• Snyder, A.L., Tong, X., & Lillard, A.S. (2021). Standardized test proficiency in public Montessori schools. Journal of School Choice. DOI: 10.1080/15582159.2021.1958058
• Van den Berg, D. (2020). De toekomst van ons onderwijsstelsel. Essay. Oud-Turnhout/’s-Hertogenbosch: Gompel & Svacina.
• Van den Bergh, L., Van Amerongen, M., Gunsch, R., Timmermans, M., & Timmermans, A. (2021). Leidraad onderwijs vanuit hoge verwachtingen. Effectieve interventies tegen onderwijsachterstanden in het primair onderwijs ~ weten wat werkt en waarom. ’s-Gravenhage: Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). https://www.onderwijskennis.nl/artikelen/leidraad-onderwijs-vanuit-hoge-verwachtingen
• Van Oudenhoven, J.P.L.M. (1983). Onderwijsongelijkheid en evaluatieve feedback.  Apeldoorn: Van Walraven.
• Van Vuuren, D., & Van der Wiel, K. (2015). Zittenblijven in het primair en voortgezet onderwijs. Den Haag: Centraal Planbureau.
• Vasterman, J. (2016). Taalles voor jonge kinderen blijkt dus wel degelijk te werken. Interview met Paul Leseman. NRC Handelsblad, 7 juni, p. 7.
• Veldhuis, P. (2020). De praktijk. Dankzij juf Daisy kan Nuhaila nu al beter lezen. Nrc.next, 12 november 2020, 8-9.