Kennisplatform
Nieuw: Let op! Wij-leren.nl lanceert nieuwe website

Spiritualiteit in bestuur en management

Harm Klifman
Senior adviseur bij Van Beekveld en Terpstra   

Klifman, H. (2016) Spiritualiteit in bestuur en management.
Geraadpleegd op 07-12-2024,
van https://wij-leren.nl/spiritualiteit-bestuur-management.php
Geplaatst op 1 juni 2016
Spiritualiteit

Leerlingen wensen wij toe dat ze leraren hebben die inspireren. En het is met onderwijs als met alle opvoeding: je zaait maar je weet niet of, wanneer en wat je oogst. De leraar die inspireert zegt dat niet van zichzelf - het is vaak een constatering achteraf van een ander, van een volwassene die terugblikt op zijn schooltijd en onderscheid maakt, of van collega’s die iets in de ander herkennen als een tekort in zichzelf.

Bestuurders zullen oog hebben voor het belang van docenten, medewerkers die op hun beurt  qua identiteit oog willen hebben voor hun eigen spiritualiteit.

Inspiratie

Zoals de leerlingen inspirerende docenten toewensen, zo wensen we leraren toe dat zij inspirerende leidinggevenden hebben, een afdelingsleider, een conrector, een locatiedirecteur. Managers van wie leraren, niet zoals leerlingen achteraf, maar nu al, zeggen dat ze hen stimuleren, inspireren en hen misschien wel aanzetten tot daden die ze voor zichzelf tevoren niet voor mogelijk hielden.

We wensen leidinggevenden toe dat zij bestuurderen treffen die hen niet primair noch secundair kil afrekenen op basis van een management- of prestatiecontract maar die allereerst vertrouwen geven en onzekerheid reduceren. En dan.

"Waar halen bestuurders en topmanagers zelf hun inspiratie vandaan?" 

Waar start de beweging? Doordenkend op deze vraag belandde ik bij de betekenis van spiritualiteit voor managerial handelen. Het betreft hier een precaire combinatie van begrippen immers, hun lading lijkt soms als de noord- en zuidpool tegen over elkaar, zo diametraal.

Ruimte scheppen voor ontvangen

Bij spiritualiteit denk ik aan openstaan voor God en Geest, voor bevlogenheid die tegelijk nederig maakt, voor ingetogenheid en vaste momenten van terugtreden om open te staan en ontvankelijkheid mogelijk te maken, voor de erkenning dat er zaken zijn die werkelijk groter zijn dan onszelf. Spiritualiteit veronderstelt allereerst afstand doen van eigen doenerigheid en ruimte scheppen voor ontvangen.

Bij spiritualiteit denk ik minder aan charisma en aan de neiging van charismatische leiders tot overkill, tot een te veel van het goede – het gaat  veeleer om de bescheiden en oprechte verbinding van godsdienstige of levensbeschouwelijke overtuiging en praktisch handelen.

Modern management

Mondern management  is gemakkelijk te associeren met:

  • daadkracht;
  • doenerigheid;
  • visie-ontwikkeling;
  • toekomstontwerp;
  • met op enige afstand voor de troepen uitlopen;
  • met ontspannen beheersing;
  • met slagvaardigheid;
  • met beslissingen durven nemen.

"Goeroes maken graag onderscheid tussen managers en leiders."

Met als onderscheidend criterium: de aan- of afwezigheid van visie en inspiratie.

Van managers, van direct-leidinggevenden wordt, blijkens vele advertenties, veel verwacht – vaak zelfs apert tegenstrijdige of competitieve kwaliteiten.

  • Zo wordt verwacht dat ze de organisatie op een hoger plan brengen en tegelijkertijd aansluiten bij de mogelijkheden van mensen;
  • dat ze oog hebben voor peoplemanagement en tegelijkertijd resultaatgericht zijn;
  • dat ze de ontwikkeling van hun mensen centraal stellen en tegelijkertijd afrekenbaar zijn op prestaties;
  • dat ze boegbeeld naar buiten zijn en tegelijkertijd intern de kar trekken. En zo nog het een en ander.

Lenette Schuyt heeft deze zaken in haar Met ziel en Zakelijkheid prima op een rij gezet.

Spiritualiteit

Spiritualiteit als thema van bezinning voor bestuur en management is vaak iets van de marge en dat is jammer. Het zou mij niet verbazen als er onder de lezers van deze column zijn die, neen als elke lezer beschikt over een eigen vorm van spiritualiteit en het zou mooi zijn als we dat eens konden wisselen.

Goed management staat of valt met goed inzicht in jezelf. Dit geldt ook voor spiritualiteit. Ook inzicht in de eigen spiritualiteit valt samen met inzicht in jezelf, in het verhaal dat je vanzelf vertelt en in de verwijzingen in dat verhaal naar anderen, naar mensen om je heen die je aanzetten tot ruimte, opening en anders denken dan de tijdgeest dicteert.

Voor mijzelf sprekend, ik heb ervaren dat mijn spiritualiteit gevoed wordt:

  • door taal;
  • door teksten;
  • door fragmenten van romans;
  • door regels uit een gedicht;
  • door een metafoor in een verhaal;
  • door een wending in het leven van een romanpersonage;
  • door regels uit de bijbelse wijsheidsliteratuur;
  • door gedragingen van anderen in mijn omgeving die ik adopteer en internaliseer als wenselijke gedragingen voor en van mijzelf.

"Spiritualiteit is vaak klein en daarmee essentieel."

Spiritualiteit is geen zaak van grote woorden, weidse begrippen, welluidende abstracties, het is vaak klein en daarmee essentieel.

Opbrengst van spiritualiteit

Ik moet in dit verband denken aan de vrucht van spiritualiteit – een opbrengst die zich laat samenvatten in de begrippen relativering en ironie.  En de laatste in de betekenis die de Amerikaanse filosoof Richard Rorty daaraan geeft: ironie als een levenshouding die  bereid is om waarheden te contextualiseren om daarmee over het eigen gelijk heen te kunnen kijken naar het mogelijke gelijk van de ander.

Open staan voor de mogelijkheid dat dingen anders zijn of anders kunnen dan we in onze eigen stelligheid meenden. Open staan voor de dialoog – en dan doel ik niet op de Socratische dialoog die langs methodisch wijze op zoek is naar de onveranderlijke waarheid voorbij de schijn, maar voor een dialoog die op zoek is naar  humaniteit en vreedzaam samenleven.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Dossiers

Uw onderwijskundige kennis blijft op peil door 3500+ artikelen.