Waardengedreven onderwijs
Arja Kerpel
Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl
Kerpel, A. (2014). Waardengedreven onderwijs.
Geraadpleegd op 19-09-2024,
van https://wij-leren.nl/waardengedreven-onderwijs.php
Geraadpleegd op 19-09-2024,
van https://wij-leren.nl/waardengedreven-onderwijs.php
Geplaatst op 24 januari 2023
Waardenprobleem
Alle crises om ons heen zijn tekenen van een veel groter probleem: een cultuurprobleem. We leven in een tijd van individualisme en nadruk op economische winst. Men haalt de schouders op over de onrechtvaardige verdeling van de welvaart en de milieuproblemen als gevolg van onze levensstijl. De waarden die nu gangbaar zijn, zijn niet duurzaam en niet rechtvaardig. Ze zijn zelfs een gevaar voor de mensheid. Maar als we niet opletten, dan geven we onze waarden zo door aan ons nageslacht. Dan verandert er niets. Er moet dus een nieuwe cultuur komen met andere waarden.
Terug naar de universele waarden
Iedereen heeft in zijn binnenste een gevoel van universele waarden, ons geweten. Als je aan een kind vraagt hoe een rechtvaardige wereld eruit moet zien, dan zegt hij waarschijnlijk: zorg en respect voor elkaar, armen en zwakken helpen. Volwassenen weten dit ook, alleen ze handelen er vaak niet naar. Maar diep verstopt weet iedereen dat geld niet gelukkig maakt, maar dat het gaat om een waardevol leven. Dit beseffen en daarnaar leven, dat zijn pijlers voor de nieuwe cultuur. In deze nieuwe cultuur draait het om een ander soort leiderschap: rolmodellen. Leiders, die hun intrinsieke motivatie en hun passie volgen. Als cultuurdragers hebben we een enorme verantwoordelijkheid. Dit gaat alle opvoeders aan, en dus ook de leerkrachten.
Onderwijs
Die nieuwe wereld is onmogelijk met ons huidige onderwijssysteem. Want dat levert hetzelfde soort burgers af als de mensen die de wereld van dit moment hebben vormgegeven. Het gaat niet om een cognitieve ontwikkeling, uitsluitend gericht op economisch voordeel en productiviteit. Tex Gunning, topman bij Akzonobel, docent en schrijver over leiderschap, zegt hierover: ‘We leiden onze kinderen op om succesvol te worden in de wereld van gisteren. Ik wil dat mijn kinderen opgeleid worden om gelukkig te worden in de wereld van morgen.’ Om dat te bereiken, moet het onderwijs een andere koers uitzetten.
Misvattingen
Tex Gunning signaleert vier misvattingen in het bestaande onderwijssysteem:
- Ten eerste ligt de focus te veel op taal en rekenen.
- Ten tweede is het onderwijs te veel gericht op de scores, en dan vooral de Cito-score. Kinderen worden opgeleid voor de Cito-toets en dus bepaald de Cito-toets het onderwijs. En dat terwijl de belangrijkste dingen niet te vatten zijn in toetsen.
- Ten derde zorgt het huidige onderwijssysteem ervoor dat kinderen zich gaan conformeren en in een stramien gaan denken. Dat dooft originele en innovatieve ideeën.
- Ten vierde is het een misvatting dat de kerntaak van het onderwijs kennisoverdracht is. Kennis is niet succesbepalend voor de toekomst. In onze huidige maatschappij is kennis overal verkrijgbaar. Daarnaast veroudert het snel. De focus moet liggen op het ontwikkelen van zelfvertrouwen om samen ingewikkelde problemen op te lossen.
- Ten eerste ligt de focus te veel op taal en rekenen.
- Ten tweede is het onderwijs te veel gericht op de scores, en dan vooral de Cito-score. Kinderen worden opgeleid voor de Cito-toets en dus bepaald de Cito-toets het onderwijs. En dat terwijl de belangrijkste dingen niet te vatten zijn in toetsen.
- Ten derde zorgt het huidige onderwijssysteem ervoor dat kinderen zich gaan conformeren en in een stramien gaan denken. Dat dooft originele en innovatieve ideeën.
- Ten vierde is het een misvatting dat de kerntaak van het onderwijs kennisoverdracht is. Kennis is niet succesbepalend voor de toekomst. In onze huidige maatschappij is kennis overal verkrijgbaar. Daarnaast veroudert het snel. De focus moet liggen op het ontwikkelen van zelfvertrouwen om samen ingewikkelde problemen op te lossen.
Wat moet het onderwijs wel doen?
Het onderwijs moet veel meer uitgaan van de mogelijkheden en interesses van de kinderen. Dan vinden ze het leuk om te leren en te onderzoeken. Onderwijs moet de kinderen voorbereiden op het leven door ervoor te zorgen dat kinderen zichzelf leren kennen en zelfvertrouwen krijgen. Ook toerusting voor een sociaal evenwichtig leven draagt bij aan de voorbereiding op het leven.
Uiteindelijk zal dat ertoe leiden dat kinderen vreedzaam willen samenleven met anderen en de natuur. En dat ze in staat zijn om een waardevolle inbreng te hebben in de wereld om hen heen.
Uiteindelijk zal dat ertoe leiden dat kinderen vreedzaam willen samenleven met anderen en de natuur. En dat ze in staat zijn om een waardevolle inbreng te hebben in de wereld om hen heen.
Het is de taak van het onderwijs om kinderen in de gelegenheid te stellen om zichzelf volledig te ontwikkelen. Daarbij hoort ook het bijbrengen van universele waarden, zodat zij hun geluk niet zoeken in geld. De kinderen moeten beseffen dat individueel geluk niet bestaat, maar dat geluk gevonden wordt als anderen ook gelukkig zijn. Daarom moet er waardecreatie komen in het onderwijs.
Waardencreatie
Het creëren van waarden kan binnen diverse onderwijsconcepten. Maar het cruciale verschil zit hem in de vraag: welke waarden wil de school zijn leerlingen bijbrengen? Het gaat om waarden die een bijdrage leveren aan persoonlijk leiderschap, die de kinderen leren om op hun interne kompas te varen. Zodat kinderen keuzes maken in overeenstemming met hun innerlijk en ook de verantwoordelijkheid van die keuzes op zich nemen.
Kinderen bezitten van nature de talenten, de creativiteit en het inlevingsvermogen die van belang zijn in het leven, maar deze talenten moeten nog wel ontwikkeld worden. Het is de taak van de school om een klimaat te creëren waarin dat tot ontwikkeling komt. Dan zorgt de waardecreatie ervoor dat jongeren hun talenten willen inzetten om bij te dragen aan de maatschappij. En dat kunnen ze ook, omdat ze geleerd hebben om creatief te denken.
De rol van de leerkracht
Daarbij is de rol van de leerkracht enorm belangrijk. Een voorwaarde voor waardengedreven onderwijs is een goede interactie tussen de leerkracht en de leerlingen. Om dit te verbeteren, is het van belang dat de leerkracht inzicht heeft in wat er gebeurt in interactie. Hij moet beseffen welke rol zijn eigen opvattingen en waarden daarin hebben. En hij moet nadenken hoe hij door interactie een beroep kan doen op de waarden van de leerlingen.
Bezwaren
Tex Gunning noemt twee bezwaren die tegenstanders van waardengedreven onderwijs hebben.
Ten eerste vinden sommigen dat het meegeven van waarden thuis moet gebeuren. Maar het is onmogelijk om thuis en school helemaal van elkaar te scheiden. Ouders en leraren moeten samenwerken en zorgen voor een doorgaande lijn in de opvoeding. Daarnaast is het zo dat niet alle ouders in staat zijn om hun kinderen de waarden mee te geven die nodig zijn voor een gezonde persoonlijkheid.
Ten tweede dragen tegenstanders aan dat het onderwijscurriculum al zo vol is. Dat is een terechte opmerking. Maar het is wel de vraag: Is het curriculum wel gevuld met de juiste vakken? Er is een verschil tussen druk bezig zijn en goed bezig zijn. Waardengedreven onderwijs wil niet zeggen dat er perse andere vakken onderwezen moeten worden, maar het gaat erom hoe de vakken ingevuld worden.
Ten eerste vinden sommigen dat het meegeven van waarden thuis moet gebeuren. Maar het is onmogelijk om thuis en school helemaal van elkaar te scheiden. Ouders en leraren moeten samenwerken en zorgen voor een doorgaande lijn in de opvoeding. Daarnaast is het zo dat niet alle ouders in staat zijn om hun kinderen de waarden mee te geven die nodig zijn voor een gezonde persoonlijkheid.
Ten tweede dragen tegenstanders aan dat het onderwijscurriculum al zo vol is. Dat is een terechte opmerking. Maar het is wel de vraag: Is het curriculum wel gevuld met de juiste vakken? Er is een verschil tussen druk bezig zijn en goed bezig zijn. Waardengedreven onderwijs wil niet zeggen dat er perse andere vakken onderwezen moeten worden, maar het gaat erom hoe de vakken ingevuld worden.
In de praktijk
Veel van de Nederlandse scholen doen in zekere mate aan waardengedreven onderwijs. Er zijn verschillende manieren om waardengedreven onderwijs vorm te geven, maar er zijn wel een paar basiskenmerken. Tex Gunning noemt de volgende kenmerken:
- De school is een open ruimte en kinderen kunnen daar vrij rondlopen.
- Elk kind leert in zijn eigen tempo.
- De gebruikte materialen bieden mogelijkheden voor creativiteit
- Alle dingen gebeuren in overleg met de kinderen
- De school is een open ruimte en kinderen kunnen daar vrij rondlopen.
- Elk kind leert in zijn eigen tempo.
- De gebruikte materialen bieden mogelijkheden voor creativiteit
- Alle dingen gebeuren in overleg met de kinderen
Daarnaast zijn er natuurlijk ook scholen die andere vakken in hun curriculum hebben opgenomen, zoals tuinieren, judo of filosofie. Of samen koken en eten van de zelf verbouwde groenten.
Waardengedreven onderwijs biedt veel vrijheid, maar de kinderen kunnen daar goed mee omgaan. Dat komt omdat zij dingen doen waar ze zelf voor gekozen hebben.
Waardengedreven onderwijs biedt veel vrijheid, maar de kinderen kunnen daar goed mee omgaan. Dat komt omdat zij dingen doen waar ze zelf voor gekozen hebben.
Samengevat: We moeten inzien wat ons echt gelukkig maakt en daarnaar handelen. Dat moeten we overdragen op de kinderen. Scholen staan voor de uitdaging om de switch te maken van leerfabriek naar onderwijs vol zingeving.
Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!