Begrijpend lezen vervangen door Close Reading?
Paul Filipiak
Taalleesdeskundige bij Filipiak Educatie en Multimedia
Geraadpleegd op 06-12-2024,
van https://wij-leren.nl/close-reading-begrijpend-studerend-lezen.php
Close Reading, ontwikkeld door D. Fisher en N. Frey (2012), is een nieuwe loot aan de oude stam van het begrijpend lezen. Gaat het om begrijpend of over studerend lezen?
Kenmerken
Close Reading of nauwkeurig lezen bevat de volgende didactische aspecten:
- Lees de tekst eerst zelf en kies een fragment dat complex genoeg is om je leerlingen uit te dagen.
- Bepaal verschillende tekstafhankelijke vragen die je zou kunnen stellen, afhankelijk van de gesprekken tussen je leerlingen onderling en met jou. Geef niet te veel voorkennis vooraf, tenzij dit nodig is om verwarring te voorkomen.
- Nodig je leerlingen uit, de tekst te lezen en te herlezen eventueel verdeeld over verschillende lessen, waarbij ze aantekeningen maken, zichzelf vragen stellen en dieper in de tekst duiken.
- Maak ruimte voor een uitgebreide reflectie over de tekst, in een discussie tussen leerlingen en met jou. Hoe reageerden je leerlingen? Wat was hun begripsniveau? Hoe verbeter je bij je leerlingen de houding om moeite te doen, de tekst nauwkeurig te lezen om er iets van te leren?
Herlezen, aantekeningen maken, samenvatten, monitoren, samenwerken, redeneren, discussiëren, en reflecteren zijn belangrijke studievaardigheden die in Close Reading centraal staan. Op onderwijstechnieken.nl lees je varianten van de aanpak met een voorbeeld van ‘Nauwkeurig Lezen’ in drie stappen verdeeld over drie dagen. Heidi Morgan geeft op coolcatteacher.com/close-reading-activities ‘10 tips voor Close Reading Activities’. In Amerika zijn er kennelijk goede resultaten bij scholen die werken volgens de aanpak van Close Reading. Welke resultaten: de toename van zaakvakkennis bij de leerlingen?
Resultaten
Bij Close Reading gaat het om nauwkeurig lezen. Of om zoiets als: kinderen herlezen een tekst als ze iets niet begrijpen. Of misschien: ze kunnen vragen na een tekst beantwoorden. Andere opbrengsten zouden kunnen zijn:
- Eerst 'iets' van leesvaardigheid kunnen bij korte teksten of stukjes uit een langere tekst.
- Kunnen lezen met eigen vragen en werken met aantekeningen bij zakelijke teksten.
- Discussiërend lezen of pratend lezen bij de tekst tussen leerkracht en leerlingen en leerlingen onderling.
- Maken van aantekeningen bij het studerend lezen van een zaakvaktekst.
- Leesgedachten noteren op post-it briefjes, om er later over na te kunnen denken of om er over na te kunnen praten.
- Vinden van informatie die bij het hoofdthema van een tekst hoort.
Literaire kritiek?
Close Reading is in feite studerend lezen met als doel kennisverwerving uit (zakelijke) teksten. Soms beweren adepten van deze aanpak dat je het ook in een literaire context kan inzetten. Maar dat lijkt dan meer op het lezen voor een recensie. Close Reading was immers een vorm van literaire kritiek die zich toelegde op een minutieuze lezing van de tekst zelf, zonder gebruik te maken van biografische of andere extra-literaire informatie. Bij Close Reading werd ervan uitgegaan dat geen enkel element in een literaire tekst er 'zomaar' staat: alles heeft zijn functie en de tekst vertoont een hechte samenhang in al zijn lagen.
Aanbevelingen
Close Reading staat naast de vele al bestaande aanpakken voor studerend lezen. Bijvoorbeeld ‘Lezen = Weten’ (Bazalt, HCO), met hierbij hardop denkend voordoen van denken bij het lezen en met inzet van coöperatieve leerstrategieën. Let bij deze varianten van studerend lezen op het volgende:
- Pas het niet toe bij het lezen als een literair, creatief en persoonlijk denkproces. Dat is niet bevorderlijk voorde leesmotivatie. Pas het dus alleen toe bij studerend lezen. Maak een onderscheid tussen lezen om te leren en lezen voor het plezier.
- Soms lijkt het doel van de betreffende leesonderwijs te zijn: vragen in Cito-toetsen kunnen beantwoorden. Dat leidt waarschijnlijk tot ‘teaching to the test’, wat we alleen doen omdat het moet. Het resulterend leesonderwijs is meestal niet echt lees-bevorderend.
- Er wordt in dit leesonderwijs vaak gewerkt met onderwijsstappen: kies een korte tekst, kies een gerichte focus bij het lezen, markeer in de tekst, enzovoorts. Het gaat dan niet om het zelf leren denken terwijl je leest, maar om het uitvoeren van een protocol. Waardoor de persoonlijke ‘denkende nauwkeurigheid’ tijdens het lezen in het gedrang kan komen omdat het kortetermijngeheugen van de lezende leerlingen bezet wordt gehouden door allerlei gefixeerde stapjes. Leerlingen zijn dan welhaast gedwongen om herhaald te lezen, omdat ze niet nauwkeurig kunnen lezen.
- Kan een leerling pas een tekst nauwkeurig lezen en er van leren na een paar keer herlezing? Dan wordt het maken van huiswerk in het voortgezet onderwijs wel erg tijdrovend. Leer kinderen daarentegen een vlotte en nauwkeurige leesvaardigheid die meteen doel treft: vlot, vloeiend en nauwkeurig lezen met begrip vanaf AVI-E4 en hoger. Leerlingen hebben daardoor denkruimte voor enkele denkstrategieën tijdens het lezen die ze altijd en flexibel kunnen inzetten bij hun persoonlijk getint lezen.
- Het herhaald nauwkeurig lezen lijkt een beetje op de vroegere verkeerde feedback: lees nog maar een keer wat er staat. Dat betekent eigenlijk dat een leerling misschien een te laag leestempo heeft, met een te lage voorkennis en woordenschat. Daar moet dan aan worden gewerkt.
Tot slot
Door steeds te komen met nieuwe varianten wordt een fundamentele discussie over het bestaansrecht van het aparte vak begrijpend lezen ontweken. Meestal gaat het echter niet om begrijpend lezen maar om studievaardigheid, dat onterecht al het begrijpend lezen zou moeten bepalen.
Met andere woorden: moet je een aanpak voor studerend lezen ook gebruiken bij verhalende teksten ter bevordering van leesmotivatie? Close Reading is een van de vele varianten voor informatie verwerken of studievaardigheid. Als je de resultaten ervan meet, zal je kunnen vinden wat leerlingen doen als ze een tekst ‘recenseren’. Is dat wat we willen met ‘begrijpend lezen?’
Literatuur
- Expertis, Close Reading http://expertis.nl/dienst/close-reading/
- Fisher, D. Freij. N. Close Reading in Elementaire Schools, The Reading Teacher, IRA, 2012.
- https://www.americanreading.com/documents/close-reading-in-elementary-schools.pdf
- Oosten, L. van. Nederland is het enige land in Europa waar begrijpend lezen een apart vak is. Dat is achterhaald; Trouw, 06/12/16, 15:35 http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/article/detail/4428779/2016/12/06/Begrijpend-lezen-is-een-achterhaald-vak.dhtml
- Oskam, J. Begrijpend lezen aangepakt; JSW, december 2016.