Effectieve interventies bij gedragsproblemen: de rol van SWPBS

Geplaatst op 21 augustus 2024

Gedragsproblemen in het onderwijs kunnen een aanzienlijke impact hebben op het leerklimaat en de ontwikkeling van leerlingen. Het is van essentieel belang dat scholen effectieve strategieën ontwikkelen om deze problemen aan te pakken. Eén van de bewezen benaderingen is het School-Wide Positive Behavior Support (SWPBS) model. Dit artikel onderzoekt hoe SWPBS-interventies effectief kunnen bijdragen aan het verbeteren van gedrag en het creëren van een positieve leeromgeving.

Wat is SWPBS?

School-Wide Positive Behavior Support (SWPBS) is een systematische benadering die gericht is op het bevorderen van positief gedrag en het verminderen van gedragsproblemen door middel van een gestructureerde en schoolbrede aanpak. SWPBS is gebaseerd op drie kerncomponenten:

1. Preventie: Het creëren van een ondersteunende omgeving die positieve gedragingen bevordert.
2. Ondersteuning: Het bieden van gerichte hulp en interventies voor leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben.
3. Data-gestuurde Besluitvorming: Het gebruik van gegevens om interventies te evalueren en bij te sturen.

Kernprincipes van SWPBS

De effectiviteit van SWPBS berust op enkele fundamentele principes:

1. Duidelijke Gedragsverwachtingen

Het is belangrijk om duidelijke gedragsverwachtingen te definiëren en deze consequent te communiceren naar alle leerlingen. Dit omvat het opstellen van gedragsregels die begrijpelijk en haalbaar zijn voor alle leerlingen.

• Gedragsmatrix: Ontwikkel een gedragsmatrix die de gewenste gedragingen in verschillende situaties en omgevingen schetst. Dit helpt leerlingen te begrijpen wat er van hen wordt verwacht.

2. Positieve Bekrachtiging

Het belonen van gewenst gedrag in plaats van alleen het bestraffen van ongewenst gedrag is een kerncomponent van SWPBS. Dit bevordert een positieve sfeer en motiveert leerlingen om zich aan de regels te houden.

• Beloningssystemen: Implementeer systemen om leerlingen te belonen voor positief gedrag, zoals een puntensysteem, stickers of extra privileges. Zorg ervoor dat de beloningen betekenisvol zijn voor de leerlingen.

3. Consistente Handhaving

Het handhaven van gedragsregels moet consistent en eerlijk zijn. Inconsistentie kan leiden tot verwarring en wantrouwen bij leerlingen.

• Gedragsmatrix en Consequenties: Zorg ervoor dat de consequenties voor ongewenst gedrag duidelijk zijn en consistent worden toegepast. Dit helpt leerlingen om te begrijpen welke gedragingen acceptabel zijn en welke niet.

4. Gegevensgestuurde Evaluatie

Het gebruik van gegevens is cruciaal voor het monitoren van de effectiviteit van SWPBS-interventies en het aanpassen van strategieën op basis van de bevindingen.

• Gedragsdata Verzamelen: Verzamel gegevens over gedragsincidenten, frequentie en types van gedragsproblemen. Analyseer deze gegevens om trends te identificeren en interventies aan te passen.

Implementatie van SWPBS: Stappen en Strategieën

Om SWPBS succesvol te implementeren, moeten scholen verschillende stappen volgen en strategieën toepassen:

1. Voorbereiding en Training

Een succesvolle implementatie begint met voorbereiding en training:

• Professionele Ontwikkeling: Zorg voor training voor alle medewerkers over de principes en praktijken van SWPBS. Dit helpt bij het opbouwen van een gemeenschappelijk begrip en zorgt ervoor dat iedereen op één lijn zit.
• Ondersteuning en Leiderschap: Zorg voor betrokkenheid en ondersteuning van schoolleiders. Hun betrokkenheid is essentieel voor het succes van SWPBS en voor het creëren van een cultuur die positief gedrag bevordert.

2. Ontwikkeling van Gedragsverwachtingen

Het ontwikkelen en communiceren van gedragsverwachtingen is een cruciaal onderdeel van SWPBS:

• Gedragsmatrix Ontwikkelen: Werk samen met docenten, ouders en leerlingen om een gedragsmatrix op te stellen. Deze matrix moet duidelijk de verwachtingen voor gedrag in verschillende situaties beschrijven.
• Communicatie: Communiceer de gedragsverwachtingen regelmatig naar leerlingen en ouders. Gebruik visuele hulpmiddelen, zoals posters en handleidingen, om de regels zichtbaar te maken.

3. Implementatie van Positieve Bekrachtiging

Het opzetten van een beloningssysteem helpt bij het bevorderen van positief gedrag:

• Beloningsstrategieën: Ontwikkel en implementeer beloningsstrategieën die aansluiten bij de interesses van leerlingen. Dit kan variëren van individuele beloningen tot groepsbeloningen en speciale evenementen.
• Consistentie in Beloningen: Zorg ervoor dat beloningen consistent worden gegeven en eerlijk worden verdeeld. Dit versterkt de motivatie van leerlingen om positief gedrag te vertonen.

4. Monitoring en Evaluatie

Het monitoren en evalueren van SWPBS-interventies helpt bij het identificeren van succes en verbeterpunten:

• Gegevensverzameling: Verzamel gegevens over gedragsincidenten en de effectiviteit van interventies. Dit kan onder andere door middel van gedragsregistratiesystemen en feedback van leerlingen en personeel.
• Evaluatie en Aanpassing: Evalueer regelmatig de verzamelde gegevens en pas interventies aan indien nodig. Gebruik deze informatie om gerichte verbeteringen aan te brengen in het beleid en de praktijk.

5. Betrekken van de Gemeenschap

Een succesvolle implementatie van SWPBS omvat ook de betrokkenheid van de bredere schoolgemeenschap:

• Ouderbetrokkenheid: Betrek ouders bij het proces door hen te informeren over de gedragsverwachtingen en hen te betrekken bij het beloningssysteem.
• Leerlingbetrokkenheid: Moedig leerlingen aan om betrokken te zijn bij het ontwikkelen en naleven van gedragsregels. Dit kan helpen bij het vergroten van hun verantwoordelijkheid en motivatie.

Succesverhalen en Best Practices

Veel scholen hebben positieve resultaten geboekt door SWPBS effectief te implementeren:

• Verbetering van Gedragsresultaten: Scholen die SWPBS toepassen rapporteren vaak een afname van gedragsproblemen en een verbeterde schoolcultuur.
• Toegenomen Leerlingbetrokkenheid: SWPBS helpt bij het bevorderen van een positieve leeromgeving, wat kan leiden tot verhoogde betrokkenheid en motivatie van leerlingen.

Conclusie

SWPBS biedt een gestructureerde en effectieve aanpak voor het bevorderen van positief gedrag en het verminderen van gedragsproblemen op scholen. Door duidelijke gedragsverwachtingen te stellen, positief gedrag te belonen, consistentie te handhaven en gegevensgestuurd te werken, kunnen scholen een ondersteunende en positieve leeromgeving creëren.

De succesvolle implementatie van SWPBS vereist een doordachte voorbereiding, training, en voortdurende evaluatie. Het betrekken van alle belanghebbenden, waaronder schoolpersoneel, ouders en leerlingen, is essentieel voor het succes van het programma. Door deze benaderingen te integreren in hun beleid en praktijk, kunnen scholen een omgeving creëren waarin leerlingen zich gesteund voelen en zich optimaal kunnen ontwikkelen.

Geraadpleegde bronnen

• Bradshaw, C.P., Koth, C., Thornton, L., & Leaf, P.J. (2009). Altering School Climate through School-Wide Positieve behavioral Interventions and Supports. Findings from a Group-Randomized Effectiveness Trial. Prevention Science, 10(2), 100-115. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2Fs11121-008-0114-9.pdf
• Bradshaw, C.P., Mitchell, M.M., & Leaf, P.J. (2010) Examining the Effects of Schoolwide Positive Behavioral Interventions and Supports on Student Outcomes : Results From a Randomized Controlled Effectiveness Trial in Elementary Schools. Journal of Positive Behavior Interventions, 12(3), 133-148. http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/1098300709334798
• Elburg, P. van (2015). SWPBS in het voortgezet onderwijs. Beter begeleiden digitaal, maart 2015.
• Flannery, K.B., Fenning, P., McGrath Kato, & McIntosh, K. (2013). Effects of School-Wide Positive Behavioral Interventions and Supports and Fidelity of Implementation on Problem Behavior in High Schools. School Psychology Quarterly, 29(2), 111-124. DOI: 10.1037/spq0000039, http://psycnet.apa.org/record/2013-38203-001?doi=1
• Horner, R., Sugai, G., Smolkowski, K., Eber, L., Kakasato, J., Todd, A.W., & Esperanza, J. (2009). A Randomized Wait-List Controlled Effectiviness Trail Assessing School-Wide Positive Behavior Support in Elementary Schools. Journal of Positive Behavior Interventions, 11(3), 133-144. http://nevadapbis.org/wp-content/uploads/2015/05/Horner-et-al-2009-copy.pdf
• Kuijk, J. van, & Rens, C. van (2013). Positief met en over PBS. Op weg van een aparte aanpak naar integratie. Nijmegen: ITS Radboud Universiteit. http://www.kortlopendonderzoek.nl/organisatie_pdf/PO111_Positief%20met%20en%20o ver%20PBS.pdf
• Leeuwen, E. van (2014). Databank effectieve jeugdinterventies: beschrijving 'School- Wide Positive Behavior Support'. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. Gedownload van www.nji.nl/jeugdinterventies. https://www.nji.nl/nl/Databank/Databank-Effectieve- Jeugdinterventies/School-Wide-Positive-Behavior-Support
• Luiselli, J.K., Putnam, R.F., Handler, M.W., & Feinberg, A.B. (2005). Whole-School Positive Behaviour Support: Effects on student discipline problems and academic performance. Educational Psychology, 25(2-3), 183-198. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/0144341042000301265?needAccess=true
• Nelen, M., Oudheusden, M. van, & & Sui Lin Goei, S.L. (2017). De kleur van SWPBS in Nederland. Culturele aanpassing van het SWPBS-model aan de Nederlandse onderwijscontext volgens experts. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 56, 484-495 https://www.researchgate.net/publication/321919600_Nelen_M_Van_Oudheusden_MA_Goei_SL_2017_De_kleur_van_SWPBS_in_Nederland_Culturele_aanpassingen_van_het_SWPBS-model_aan_de_Nederlandse_onderwijscontext_volgens_experts_Tijdschrift_voor_Orthop edagogiek_5
• Ogden, T., Sørlie, M., & Amlund Hagen, K. (2007). Building strength through enhancing social competence in immigrant students in primary school. A pilot study. Emotional and Behavioral Difficulties, 12(2), 105-117. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/13632750701315508?needAccess=true
• Orobio de Castro, B., et al. (2018). Wat Werkt Tegen Pesten? Effectiviteit van kansrijke programma’s tegen pesten in de Nederlandse onderwijspraktijk. Den Haag: NRO. https://www.nro.nl/wp-content/uploads/2018/05/wat-werkt-tegen-pesten- eindrapport.pdf
• Oswald, K., Safran, S., & Johanson, G. (2005). Preventing Trouble: Making Schools Safer Places using Positive Behavior Supports. Education & Treatment of Children, 28(3), 265- 278. https://www.researchgate.net/profile/Stephen_Safran/publication/269985694_Preventin g_Trouble_Making_Schools_Safer_Places_Using_Positive_Behavior_Supports/links/549ae 6bd0cf2d6581ab2de6e/Preventing-Trouble-Making-Schools-Safer-Places-Using-Positive- Behavior-Supports.pdf
• Sailor, W., Dunlap, G., Sugai, G., & Horner, R. (Eds.) (2010). Handbook of Positive Behavior Support. Springer: New York.
• Sørlie, M., & Ogden, T. (2007). Immediate Impacts of PALS: a school-wide multi-level programme targeting behavior problems in elementary school. Scandinavian Journal of Educational Research, 51 (5), 471-492. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/00313830701576581?needAccess=true
• Sørlie, M., Idsoe, T, Ogden, T., & Olseth, A,R., & Torsheim, T.(2018). Behavioral Trajectories During Middle Childhood: Differential Effects of the School-Wide Positive Behavior Support Model. Prevention Science, https://doi.org/10.1007/s11121-018-0938-x