Sociaal emotionele vaardigheden - uitgebreid overzicht
Machiel Karels
Directeur Wij-leren.nl | onderwijsadviseur bij Wij-leren.nl
Karels, M. (2014). Sociaal emotionele vaardigheden - uitgebreid overzicht.
Geraadpleegd op 18-09-2024,
van https://wij-leren.nl/sociaal-emotionele-vaardigheden.php
Geraadpleegd op 18-09-2024,
van https://wij-leren.nl/sociaal-emotionele-vaardigheden.php
Geplaatst op 1 juni 2014
De sociaal emotionele vaardigheden laten zich onderverdelen in:
1. Persoonlijke vaardigheden
2. Sociale vaardigheden.
De persoonlijke vaardigheden betreffen het inzicht in de eigen gevoelens en het omgaan daarmee.
De sociale vaardigheden betreffen het inzicht in de ander en de gevoelens van anderen en het beïnvloeden daarvan.
Kort samengevat: Omgaan met jezelf en de ander. Hieronder volgt een uitgebreid overzicht van deze sociaal-emotionele vaardigheden.
1. Persoonlijke vaardigheden
A. Zelfinzicht
Emotioneel bewustzijn
Het herkennen van je emoties en hun effecten
Mensen met deze vaardigheid:
• Weten welke emoties ze voelen en waarom
• Realiseren zich de verbindingen tussen hun gevoelens en wat ze denken, doen en zeggen
• Erkennen hoe hun gevoelens hun prestaties beïnvloeden
• Hebben een leidend bewustzijn van hun eigen waarden en doelen
• Weten welke emoties ze voelen en waarom
• Realiseren zich de verbindingen tussen hun gevoelens en wat ze denken, doen en zeggen
• Erkennen hoe hun gevoelens hun prestaties beïnvloeden
• Hebben een leidend bewustzijn van hun eigen waarden en doelen
Gedegen zelfbeoordeling
Ken je innerlijke bronnen, kwaliteiten en beperkingen
Mensen met deze vaardigheid zijn:
• Zich bewust van hun sterke en zwakke punten
• Reflectief, leren van ervaringen
• Vatbaar voor oprecht commentaar, nieuwe perspectieven, permanente educatie en zelfontwikkeling
• In staat gevoel voor humor en perspectief over zichzelf te tonen
• Zich bewust van hun sterke en zwakke punten
• Reflectief, leren van ervaringen
• Vatbaar voor oprecht commentaar, nieuwe perspectieven, permanente educatie en zelfontwikkeling
• In staat gevoel voor humor en perspectief over zichzelf te tonen
Zelfvertrouwen
Een sterk besef van de eigenwaarde en capaciteiten
Mensen met deze vaardigheid:
• Presenteren zichzelf met zelfbewustzijn, zijn aanwezig
• Kunnen impopulaire standpunten verwoorden en vechten zonder medestanders voor wat goed is
• Zijn besluitvaardig, in staat om het juiste besluit te nemen ondanks onzekerheden en druk van binnen en buiten
• Presenteren zichzelf met zelfbewustzijn, zijn aanwezig
• Kunnen impopulaire standpunten verwoorden en vechten zonder medestanders voor wat goed is
• Zijn besluitvaardig, in staat om het juiste besluit te nemen ondanks onzekerheden en druk van binnen en buiten
B. Zelfregulering
Betrouwbaarheid en scrupuleusheid. Integriteit uitstralen en verantwoordelijk zijn in het zelfmanagement
Mensen met deze vaardigheid:
• Op het gebied van betrouwbaarheid:
• Handelen ethisch en zijn onberispelijk
• Wekken vertrouwen op doordat ze betrouwbaar en oprecht zijn
• Geven hun eigen fouten toe en stellen onethische handelingen van anderen aan de kaak
• Nemen een principieel standpunt in, ook als dat niet populair is
• Op het gebied van betrouwbaarheid:
• Handelen ethisch en zijn onberispelijk
• Wekken vertrouwen op doordat ze betrouwbaar en oprecht zijn
• Geven hun eigen fouten toe en stellen onethische handelingen van anderen aan de kaak
• Nemen een principieel standpunt in, ook als dat niet populair is
Op het gebied van scrupuleusheid
• Vervullen hun verplichtingen en houden hun beloften
• Achten zichzelf verantwoordelijk voor het bereiken van hun doelstellingen
• Verrichten hun werk ordelijk en zorgvuldig
• Vervullen hun verplichtingen en houden hun beloften
• Achten zichzelf verantwoordelijk voor het bereiken van hun doelstellingen
• Verrichten hun werk ordelijk en zorgvuldig
Innovatie en aanpassingsvermogen
Openheid voor vernieuwende ideeën en benaderingen, en flexibiliteit bij het reageren op verandering
Mensen met het vermogen:
Om te innoveren
• Zoeken naar nieuwe ideeën in een breed scala aan bronnen
• Hebben originele oplossingen voor problemen
• Komen met nieuwe plannen
• Denken vanuit onverwachte standpunten en durven daarin risico’s te lopen
Om zich aan te passen
• Gaan soepel om met veelsoortige eisen, verschuivende prioriteiten en snelle veranderingen
• Zorgen dat hun respons en tactieken aangepast zijn aan veranderlijke omstandigheden
• Zijn flexibel in hun kijk op gebeurtenissen
Om te innoveren
• Zoeken naar nieuwe ideeën in een breed scala aan bronnen
• Hebben originele oplossingen voor problemen
• Komen met nieuwe plannen
• Denken vanuit onverwachte standpunten en durven daarin risico’s te lopen
Om zich aan te passen
• Gaan soepel om met veelsoortige eisen, verschuivende prioriteiten en snelle veranderingen
• Zorgen dat hun respons en tactieken aangepast zijn aan veranderlijke omstandigheden
• Zijn flexibel in hun kijk op gebeurtenissen
C. Motivering
Prestatiedrang
De leidende drang om te verbeteren of aan een bepaalde norm voor excellence te voldoen
Mensen met deze eigenschap
• Zijn resultaatgericht, met een sterke drang om hun doelstellingen en normen te realiseren
• Stellen zich ambitieuze doelen en nemen ingecalculeerde risico’s
• Maken jacht op informatie om onzekerheid te verminderen en bedenken verbeteringsstrategieën
• Leren hoe ze hun prestaties kunnen verbeteren
• Zijn resultaatgericht, met een sterke drang om hun doelstellingen en normen te realiseren
• Stellen zich ambitieuze doelen en nemen ingecalculeerde risico’s
• Maken jacht op informatie om onzekerheid te verminderen en bedenken verbeteringsstrategieën
• Leren hoe ze hun prestaties kunnen verbeteren
Betrokkenheid
Zich aansluiten bij de doelen van een groep of organisatie
Mensen met deze vaardigheid:
• Brengen gemakkelijk offers om een groter doel voor de organisatie te bereiken.
• Ervaren de grote opgave zelf als zinvol
• Hanteren de uitgangspunten van de groep bij het nemen van besluiten en het verduidelijken van keuzes
• Zoeken actief naar mogelijkheden om de opgave van de groep te vervullen
• Brengen gemakkelijk offers om een groter doel voor de organisatie te bereiken.
• Ervaren de grote opgave zelf als zinvol
• Hanteren de uitgangspunten van de groep bij het nemen van besluiten en het verduidelijken van keuzes
• Zoeken actief naar mogelijkheden om de opgave van de groep te vervullen
Initiatief en optimisme
Proactiviteit en doorzettingsvermogen aan de dag leggen
Mensen met deze vaardigheid:
Voor initiatief
• Zijn bereid om kansen te grijpen
• Jagen doelen na die verder gaan dan van ze geëist of verwacht wordt
• Doorbreken de bureaucratie en veranderen de regels als dat nodig is om het werk gedaan te krijgen
• Mobiliseren anderen met ongebruikelijke, ondernemende acties
Voor optimisme
• Stevenen vastberaden op hun doelen af ondanks obstakels en tegenslagen
• Opereren vanuit hoop op succes en niet vanuit faalangst
• Beschouwen tegenslagen als het gevolg van hanteerbare omstandigheden en niet als een persoonlijke tekortkoming
• Stevenen vastberaden op hun doelen af ondanks obstakels en tegenslagen
• Opereren vanuit hoop op succes en niet vanuit faalangst
• Beschouwen tegenslagen als het gevolg van hanteerbare omstandigheden en niet als een persoonlijke tekortkoming
2. Sociale vaardigheden
A. Inzicht in de ander
Andere mensen begrijpen
Begrip voor de gevoelens en gezichtspunten van anderen en een actieve belangstelling voor wat hen bezig houdt
Mensen die beschikken over deze vaardigheid
• Zijn alert op emotionele aanwijzingen en kunnen goed luisteren
• Geven blijk van gevoeligheid en begrip voor het gezichtspunt van de ander
• Bieden hulp die gebaseerd is op hun inzicht in de behoeften en gevoelens van de ander
• Zijn alert op emotionele aanwijzingen en kunnen goed luisteren
• Geven blijk van gevoeligheid en begrip voor het gezichtspunt van de ander
• Bieden hulp die gebaseerd is op hun inzicht in de behoeften en gevoelens van de ander
Het ontwikkelen van andere mensen
Inzicht in de hiaten op het gebied van ervaring en kennis en versterking van bestaande capaciteiten
Mensen die beschikken over deze vaardigheid
• Erkennen en belonen de sterke eigenschappen, capaciteiten en het leerproces van anderen
• Geven zinvolle feedback en onderkennen de behoefte van anderen om iets bij te leren
• Begeleiden anderen, geven op het juiste moment advies en dragen hen taken op die tegelijkertijd een uitdaging en een aanmoediging zijn
• Erkennen en belonen de sterke eigenschappen, capaciteiten en het leerproces van anderen
• Geven zinvolle feedback en onderkennen de behoefte van anderen om iets bij te leren
• Begeleiden anderen, geven op het juiste moment advies en dragen hen taken op die tegelijkertijd een uitdaging en een aanmoediging zijn
Dienstbetoon
Vooruitlopen op de behoeften van de klant, ze herkennen en eraan voldoen
Mensen die beschikken over deze vaardigheid
• Begrijpen de behoeften van de klanten en stemmen hun producten en diensten daarop af
• Proberen de tevredenheid en loyaliteit van de klanten te bevorderen
• Staan open voor de ideeën van de klant en stellen zich op als een vertrouwde adviseur
• Begrijpen de behoeften van de klanten en stemmen hun producten en diensten daarop af
• Proberen de tevredenheid en loyaliteit van de klanten te bevorderen
• Staan open voor de ideeën van de klant en stellen zich op als een vertrouwde adviseur
Jongleren met diversiteit
Het creëren van kansen met behulp van uiteenlopende mensen
Mensen die beschikken over deze vaardigheid
• Accepteren en waarderen mensen met verschillende achtergronden
• Hebben begrip voor een ander wereldbeeld en zijn zich bewust van groepsverschillen
• Zien diversiteit als een kans en creëren een omgeving waarin uiteenlopende mensen kunnen gedijen
• Verzetten zich tegen vooringenomenheid en onverdraagzaamheid
• Accepteren en waarderen mensen met verschillende achtergronden
• Hebben begrip voor een ander wereldbeeld en zijn zich bewust van groepsverschillen
• Zien diversiteit als een kans en creëren een omgeving waarin uiteenlopende mensen kunnen gedijen
• Verzetten zich tegen vooringenomenheid en onverdraagzaamheid
Politiek besef
Het doorzien van maatschappelijke en politieke stromingen
Mensen die beschikken over deze vaardigheid:
• Kennen de belangrijkste machtsrelaties
• Doorzien essentiële sociale netwerken
• Weten van hun klanten, afnemers en concurrenten wat een doorslaggevende rol speelt bij het vormen van een standpunt
• Hebben een goed oog voor de realiteit binnen de organisatie en daarbuiten
• Kennen de belangrijkste machtsrelaties
• Doorzien essentiële sociale netwerken
• Weten van hun klanten, afnemers en concurrenten wat een doorslaggevende rol speelt bij het vormen van een standpunt
• Hebben een goed oog voor de realiteit binnen de organisatie en daarbuiten
B. Omgang met de ander
Invloed
Een effectief gebruik van het instrument van de overreding
Mensen die beschikken over deze vaardigheid
• Bezitten het vermogen om andere mensen te overreden
• Stemmen hun presentatie af op wat aantrekkelijk is voor degenen die luisteren
• Gebruiken complexe strategieën zoals indirecte invloed om steun en instemming te krijgen
• Regisseren dramatische momenten om hun bedoeling beter over te brengen
• Bezitten het vermogen om andere mensen te overreden
• Stemmen hun presentatie af op wat aantrekkelijk is voor degenen die luisteren
• Gebruiken complexe strategieën zoals indirecte invloed om steun en instemming te krijgen
• Regisseren dramatische momenten om hun bedoeling beter over te brengen
Communicatie
Oprecht luisteren en overtuigende informatie geven
Mensen die beschikken over deze vaardigheid
• Zijn goed in geven en nemen en gebruiken emotionele signalen om hun boodschap beter af te stemmen
• Pakken lastige situaties direct aan
• Kunnen goed luisteren, streven naar wederzijds begrip en verwelkomen een volledige uitwisseling van informatie
• Bevorderen een vrije communicatie en staan niet alleen open voor goed nieuws, maar ook voor slecht nieuws
• Zijn goed in geven en nemen en gebruiken emotionele signalen om hun boodschap beter af te stemmen
• Pakken lastige situaties direct aan
• Kunnen goed luisteren, streven naar wederzijds begrip en verwelkomen een volledige uitwisseling van informatie
• Bevorderen een vrije communicatie en staan niet alleen open voor goed nieuws, maar ook voor slecht nieuws
Conflictbeheersing
Onderhandelen over en een oplossing vinden voor meningsverschillen
Mensen die beschikken over deze vaardigheid
• Gaan tactvol en diplomatiek om met moeilijke mensen en gespannen situaties
• Voelen potentiële conflicten aan, brengen meningsverschillen naar de oppervlakte en dragen bij tot de deëscalatie ervan
• Moedigen openhartige gesprekken en discussies aan
• Zorgen voor een oplossing waarbij beide partijen zich winnaar voelen
• Gaan tactvol en diplomatiek om met moeilijke mensen en gespannen situaties
• Voelen potentiële conflicten aan, brengen meningsverschillen naar de oppervlakte en dragen bij tot de deëscalatie ervan
• Moedigen openhartige gesprekken en discussies aan
• Zorgen voor een oplossing waarbij beide partijen zich winnaar voelen
Leiderschap
Het inspireren en begeleiden van individuen en groepen
Mensen die beschikken over deze vaardigheid
• Formuleren een gemeenschappelijke visie en taak en weten anderen daarvoor warm te krijgen
• Treden naar voren om leiding te geven als dat nodig is, ongeacht hun positie
• Begeleiden de prestaties van anderen zonder hen hun verantwoordelijkheid te ontnemen
• Geven leiding door zelf het voorbeeld te geven
• Formuleren een gemeenschappelijke visie en taak en weten anderen daarvoor warm te krijgen
• Treden naar voren om leiding te geven als dat nodig is, ongeacht hun positie
• Begeleiden de prestaties van anderen zonder hen hun verantwoordelijkheid te ontnemen
• Geven leiding door zelf het voorbeeld te geven
Het op gang brengen van veranderingen
Het initiatief nemen tot en leiding geven aan veranderingen
Mensen die beschikken over deze vaardigheid
• Onderkennen de noodzaak van veranderingen en nemen hindernissen weg
• Weten de gevestigde kaders duidelijk te maken dat veranderingen noodzakelijk zijn
• Bepleiten veranderingen en weten anderen achter zich te krijgen
• Geven aan welke veranderingen van andere mensen verwacht worden
• Onderkennen de noodzaak van veranderingen en nemen hindernissen weg
• Weten de gevestigde kaders duidelijk te maken dat veranderingen noodzakelijk zijn
• Bepleiten veranderingen en weten anderen achter zich te krijgen
• Geven aan welke veranderingen van andere mensen verwacht worden
Het aangaan van verbintenissen
Het scheppen en instandhouden van nuttige relaties
Mensen die beschikken over deze vaardigheid
• Bouwen uitgebreide informele netwerken op en onderhouden ze
• Streven naar relaties die voor beide partijen voordelig zijn
• Bouwen contacten op en verliezen andere mensen niet uit het oog
• Sluiten met de mensen die ze via hun werk ontmoeten persoonlijke vriendschappen
• Bouwen uitgebreide informele netwerken op en onderhouden ze
• Streven naar relaties die voor beide partijen voordelig zijn
• Bouwen contacten op en verliezen andere mensen niet uit het oog
• Sluiten met de mensen die ze via hun werk ontmoeten persoonlijke vriendschappen
Samenwerking
Samen met anderen werken aan een gemeenschappelijk doel
Mensen die beschikken over deze vaardigheid
• Weten het evenwicht te bewaren tussen concentratie op de uit te voeren taak en aandacht voor de onderlinge relaties
• Werken samen met andere mensen en plegen overleg over plannen, informatie en hulpmiddelen
• Stimuleren een vriendelijke en behulpzame sfeer
• Zoeken en stimuleren mogelijkheden tot samenwerking
• Weten het evenwicht te bewaren tussen concentratie op de uit te voeren taak en aandacht voor de onderlinge relaties
• Werken samen met andere mensen en plegen overleg over plannen, informatie en hulpmiddelen
• Stimuleren een vriendelijke en behulpzame sfeer
• Zoeken en stimuleren mogelijkheden tot samenwerking
Teamvaardigheden
Het opbouwen van een synergetische sfeer waarin de groep gezamenlijk naar het gestelde doel toe werkt
Mensen die beschikken over deze vaardigheid
• Geven het voorbeeld van teamkwaliteiten zoals respect, behulpzaamheid en samenwerking
• Weten alle teamleden te bewegen tot een actieve en enthousiaste participatie
• Werken aan de identiteit van het team, aan een geest van kameraadschap en betrokkenheid
• Beschermen de groep en zijn reputatie, en laten uitkomen dat successen de verdienste van het hele team zijn
• Geven het voorbeeld van teamkwaliteiten zoals respect, behulpzaamheid en samenwerking
• Weten alle teamleden te bewegen tot een actieve en enthousiaste participatie
• Werken aan de identiteit van het team, aan een geest van kameraadschap en betrokkenheid
• Beschermen de groep en zijn reputatie, en laten uitkomen dat successen de verdienste van het hele team zijn
Dit overzicht van sociaal emotionele vaardigheden is opgesteld door Daniel Goleman en staat in zijn boek "Emotionele intelligentie in de praktijk". Te bestellen via:
Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!