Ontwikkelingsgericht onderwijs en technisch lezen: een lesmethode voor succes

Geplaatst op 13 augustus 2024

Technisch lezen is een fundament van de leesvaardigheid, essentieel voor het succes van leerlingen in zowel hun academische als dagelijkse leven. Het proces van technisch lezen omvat vaardigheden zoals het herkennen van woorden, het begrijpen van klanken, en het vloeiend lezen van teksten. In ontwikkelingsgericht onderwijs speelt de lesmethode een cruciale rol in het effectief aanleren van deze vaardigheden. Dit artikel onderzoekt hoe een ontwikkelingsgerichte benadering kan bijdragen aan de verbetering van technisch lezen en biedt praktische richtlijnen voor het implementeren van een effectieve lesmethode.

Wat is Ontwikkelingsgericht Onderwijs?

Ontwikkelingsgericht onderwijs richt zich op het ondersteunen van de leer- en ontwikkelingsprocessen van leerlingen op een manier die hun groei en nieuwsgierigheid bevordert. Het is een benadering die de nadruk legt op:

• Individuele Groei: Erkenning van het unieke leerpad van elk kind, met aandacht voor hun persoonlijke sterke punten en uitdagingen.
• Actief Leerproces: Leerlingen worden aangemoedigd om actief deel te nemen aan hun eigen leerproces, waarbij ze worden gestimuleerd om vragen te stellen en zelf ontdekkingen te doen.
• Holistische Ontwikkeling: Focus op de algehele ontwikkeling van leerlingen, niet alleen op academische prestaties maar ook op sociale en emotionele groei.

De Rol van Technisch Lezen in Ontwikkelingsgericht Onderwijs

Technisch lezen is een kerncomponent van de leesvaardigheid en heeft een directe impact op de academische vooruitgang van leerlingen. In een ontwikkelingsgerichte benadering speelt technisch lezen een belangrijke rol door:

• Basisvaardigheden Te Leggen: Het ontwikkelen van sterke technische leesvaardigheden is cruciaal voor het begrijpen van teksten en het verder ontwikkelen van hogere leesvaardigheden zoals begrijpend lezen.
• Zelfvertrouwen Te Bouwen: Het succes in technisch lezen draagt bij aan het zelfvertrouwen van leerlingen, wat hen motiveert om verder te leren en nieuwe uitdagingen aan te gaan.
• Individuele Benadering: Het stelt leraren in staat om lesmethoden aan te passen aan de behoeften van individuele leerlingen, rekening houdend met hun unieke leerbehoeften en voortgang.

Kenmerken van een Ontwikkelingsgerichte Lesmethode voor Technisch Lezen

Een effectieve ontwikkelingsgerichte lesmethode voor technisch lezen bevat verschillende kenmerken die bijdragen aan het succes van leerlingen:

1. Differentiatie

Differentiatie is essentieel in een ontwikkelingsgerichte lesmethode. Dit houdt in dat de instructie wordt aangepast op basis van het niveau en de behoeften van elke leerling:

• Niveau-aanpassing: Zorg ervoor dat leesmateriaal en oefeningen zijn afgestemd op de leesniveaus van de leerlingen. Dit kan betekenen dat je verschillende teksten aanbiedt die passen bij verschillende niveaus van technische leesvaardigheid.
• Gepersonaliseerde Oefeningen: Gebruik oefeningen die gericht zijn op specifieke moeilijkheden die leerlingen ondervinden, zoals woordherkenning of klankstructuren.

2. Actieve Betrokkenheid

Leerlingen moeten actief betrokken zijn bij hun leerproces om effectief te kunnen leren:

• Interactie: Stimuleer interactie door leerlingen samen te laten werken bij leesactiviteiten en door hen aan te moedigen om hun denkprocessen hardop te delen.
• Speelse Elementen: Gebruik speelse en creatieve activiteiten zoals leesgames en klankpuzzels om leerlingen te motiveren en hun betrokkenheid te vergroten.

3. Holistische Benadering

Een holistische benadering houdt rekening met alle aspecten van de ontwikkeling van een leerling:

• Integratie van Vaardigheden: Integreer technisch lezen met andere taalvaardigheden zoals schrijven en spreken. Bijvoorbeeld, laat leerlingen woorden schrijven die ze net hebben geleerd tijdens het lezen.
• Sociale en Emotionele Ondersteuning: Bied ondersteuning aan op sociaal en emotioneel gebied om een positieve leeromgeving te creëren die bevorderlijk is voor lezen en leren.

Strategieën voor een Effectieve Lesmethode

Het implementeren van een ontwikkelingsgerichte lesmethode voor technisch lezen vereist een reeks strategische benaderingen:

1. Fonologische Bewustwording

Fonologische bewustwording is cruciaal voor technisch lezen. Strategieën om deze vaardigheid te ontwikkelen omvatten:

• Klank- en Letteroefeningen: Voer oefeningen uit die leerlingen helpen om klanken en letters te herkennen en te onderscheiden.
• Rijm- en Klankspellen: Gebruik spellen die de klankstructuur van woorden verkennen en leerlingen helpen bij het identificeren van klanken.

2. Herhaald Lezen

Herhaald lezen helpt bij het verbeteren van leesvloeiendheid en woordherkenning:

• Lezen in Ronden: Laat leerlingen dezelfde tekst meerdere keren lezen om hun vloeiendheid en snelheid te verbeteren.
• Lezen met Begeleiding: Begeleid leerlingen tijdens het lezen door samen teksten te doorlopen en hen te helpen bij moeilijke woorden.

3. Gebruik van Visuele Hulpmiddelen

Visuele hulpmiddelen kunnen helpen bij het versterken van technische leesvaardigheden:

• Lettergrepen en Woordkaarten: Gebruik kaarten met lettergrepen en woorden om leerlingen te helpen bij het herkennen en oefenen van leespatronen.
• Afbeeldingen en Grafieken: Voeg afbeeldingen en grafieken toe aan leesmateriaal om de context te verduidelijken en het begrip te verbeteren.

4. Zelfstandig Lezen en Keuzevrijheid

Zelfstandig lezen en keuzevrijheid bevorderen motivatie en betrokkenheid:

• Lezen op Niveau: Laat leerlingen boeken kiezen die passen bij hun leesniveau en interesse om hen te motiveren om meer te lezen.
• Leestijd inplannen: Reserveer tijd in de klas voor zelfstandig lezen waarbij leerlingen hun eigen boeken kunnen kiezen en lezen.

Evaluatie en Feedback

Regelmatige evaluatie en feedback zijn belangrijk om de voortgang van leerlingen te volgen en hun leerproces te ondersteunen:

• Observatie: Observeer het leesgedrag en de voortgang van leerlingen om inzicht te krijgen in hun sterke punten en gebieden die verbetering behoeven.
• Formele Toetsen: Gebruik toetsen om de technische leesvaardigheden van leerlingen te meten en om hun voortgang te evalueren.
• Constructieve Feedback: Geef regelmatige, constructieve feedback om leerlingen te helpen begrijpen wat ze goed doen en waar ze nog aan moeten werken.

Conclusie

Een ontwikkelingsgerichte benadering van technisch lezen biedt een effectieve manier om leesvaardigheden te ontwikkelen door middel van differentiatie, actieve betrokkenheid, en een holistische aanpak. Door gerichte strategieën zoals fonologische bewustwording, herhaald lezen, visuele hulpmiddelen, en zelfstandig lezen toe te passen, kunnen leraren de leesvaardigheid van hun leerlingen aanzienlijk verbeteren. Regelmatige evaluatie en feedback helpen bij het monitoren van de voortgang en het aanpassen van instructies om te voldoen aan de behoeften van elke leerling. Door deze benaderingen te integreren in hun lesmethoden, kunnen leraren een sterke basis leggen voor de technische leesvaardigheden van hun leerlingen en hen ondersteunen in hun verdere academische en persoonlijke ontwikkeling.

Geraadpleegde bronnen:

• Basma, B. & Savage, R. (2017). Teacher Professional Development and Student Literacy Growth: a Systematic Review and Meta-analysis. Educational Psychology Review, DOI 10.1007/s10648-017-9416-4.
• Blok, H. & Otter, M. (1997a-e) Vijf methoden voor aanvankelijk lezen onderzocht: a) Alle kinderen leren lezen, b) de Leesbus, c) Leeslijn, d) de Leessleutel, e) Veilig Leren Lezen. SCO-rapporten 488-492. Amsterdam: SCO.
• Chall, J. (1967). Learning to read: the great debate. New York: McGraw-Hill.
• Foorman, B.R. & Connor, C.M. (2011). Primary Grade Reading. In: Michael L. Kamil, P. David Pearson, Elizabeth Birr Moje and Peter, P. Afflerbach (Eds.) Handbook of Reading Research, Volume 4, cc 136-156. New York: Routledge.
• Nash, D. (1987). Lezen – een onderdeel van de totale ontwikkeling van jonge kinderen. In: S. Freudenthal (Ed.) Pedomorfose herdrukt (nr 1). Ontdekkend lezen. Hoevelaken: LPC-Jenaplan/CPS.
• Neuvel, J. Otter, M. & Bos, J. (1988).  Functioneel aanvankelijk leesonderwijs; een beschrijving en een evaluatie. Amsterdam: Swets & Zeitlinger. 
• Pressley, M. (2006). Reading Instruction that works: The case for balanced teaching (3rd ed.). New York: The Guilford Press.
• Pressley, M.  Wharton-McDonald, R., Allington, R., Collins Block, C., Morrow, L., Tracey, D., Baker, K., Brooks, G., Cronin, J., Nelson, E., & Woo, D. (2001). A study of effective first-grade literacy instruction. Scientific Studies of Reading, 5 (1), 35-58. https://doi.org/10.1207/S1532799XSSR0501_2.
• Sijtstra, J. (1997). Balans van het taalonderwijs in de basisschool. Arnhem: CITO.
• Struiksma, A.J.C. (2003). Lezen gaat voor. Dissertatie. Amsterdam: VU Uitgeverij.
• Vernooy, K. (2007). De meeste leesproblemen zijn kwaliteitsproblemen. Praktijkgids voor de basisschool. Mechelen: Wolters Plantyn.

¹ Mkm=medeklinker-klinker(s)-medeklinker.
² “excellent classroom management, based on positive reinforcement and cooperation; balanced teaching of skills, literature, and writing; scaffolding and matching of task demands to student competence; encouragement of student self-regulation; and strong cross-curricular connections” (Pressley et al. 2001, p. 36).