Kennisplatform
Nieuw: Let op! Wij-leren.nl lanceert nieuwe website

Eindexamen doen met dyslexie in 2015

Terry van de Beek
Onderwijsadviseur en trainer bij Dyadon   

Van de Beek, T. (2014) Eindexamen doen met dyslexie in 2015. http//wij-leren.nl
Geplaatst op 1 juni 2014
Eindexamen en dyslexie

Zo kan het gaan! Een verhaal uit de praktijk!

In het oosten van het land bereidt een scholengemeenschap voor VMBO-TL, HAVO en VWO met ongeveer 1350 leerlingen zich al vanaf september 2014 voor. 36 leerlingen met een dyslexieverklaring doen namelijk dit schooljaar eindexamen: 15 leerlingen voor VMBO-T, 14 leerlingen voor HAVO en 7 leerlingen voor VWO. Dit is ongeveer 9% van alle eindexamenkandidaten. Van deze 36 leerlingen gaan 21 leerlingen gebruik maken van meer faciliteiten dan een half uur extra tijd en dit is naast de toch al enorme organisatie van een eindexamen, elk jaar weer een immense klus.

Voorbereiding

Eind september 2014, vlak na de septembermededeling “Kandidaten met een beperking” is er een ouder- en leerlingavond georganiseerd voor leerlingen in het voorexamenjaar (M3, H4, V5) over de eindexamenfaciliteiten die de school in 2015 aan haar leerlingen biedt. Van alle leerlingen plus over het algemeen een dubbel aantal ouders zijn gemiddeld 50% van de genodigden aanwezig op deze avond. (Zie ook: brochure kandidaten met een beperking)

Faciliteiten

Leerlingen met dyslexie (en dus in het bezit van een officiële dyslexieverklaring) kunnen in ieder geval allemaal gebruik maken van half uur langer examentijd en alle examens worden standaard aangeleverd in Arial 12, een groter lettertype dan voorheen. Zelf vergrotingen maken van examens op school mag vanaf vorig jaar officieel niet meer, maar er zijn altijd uitzonderingen waarover de directie beslist.

Daarnaast zijn er mogelijkheden voor de inzet van compenserende software voor auditieve ondersteuning bij lezen en spelling. De school biedt: compenserend software op het netwerk (gesproken computerstem); examen doen met Daisy-cd’s (ingesproken met menselijke stem) en/of examenuitwerkingen maken op een laptop of computer. Daarnaast kunnen leerlingen examen doen op een eigen schone laptop met daarop hun eigen compenserende software, zoals bijvoorbeeld Kurzweil of Sprint Plus.

Leerlingen die compenserende software gebruiken kunnen de tekst naar Arial 12 of groter vergroten als ze dat willen. Leerlingen met een zwakke spelling wordt aangeraden uitwerkingen op de computer te maken, omdat de spellingcontrole en de spellingvoorspeller vrij gebruikt mag worden (het digitale woordenboek moet worden uitgeschakeld). Uiterlijk 1 november moeten de faciliteiten die de leerlingen gaan gebruiken worden gemeld bij de Inspectie van het Onderwijs en worden besteld via een vastgesteld e-mailadres. 

Rol van de Dyslexiecoach

Begin oktober 2014 ontvingen de huidige eindexamenleerlingen met een dyslexieverklaring en hun ouders een brief met een bijlage. Op deze bijlage kunnen zij aangeven welke faciliteiten zij voor welk vak willen inzetten tijdens hun eindexamen en leerlingen kunnen aangeven of zij hierover nog in gesprek willen met de dyslexiecoach. De dyslexiecoach maakt hiervan een eerste inventarisatie en verstuurt uitnodigingen. Er volgen in deze periode vaak diverse gesprekken met leerlingen en/of ouders. Ouders en leerlingen verschillen namelijk nog weleens van mening als het de inzet van faciliteiten bij het eindexamen betreft. 

Rol van de ICT-ers

Langzaam beginnen de ICT-ers van de school in januari warm te lopen. Er worden Excell-bestanden gemaakt met examenroosters, die op kastdeuren worden geplakt en die in de loop van het schooljaar nog zeker 5 keer worden aangepast. Waar en hoe laat zit welke leerling met welke faciliteit? 

In de periode van begin oktober tot begin november zijn er al enkele paniekaanvallen merkbaar van leerlingen en/of van mentoren. Leerlingen hebben de bewuste eerder genoemde brief niet ontvangen; zijn de brief kwijt; zijn de afspraak vergeten. Mentoren zijn zich soms opeens bewust van de handicap die hun leerlingen met dyslexie hebben en proberen ze er alsnog van te doordringen dat ze toch faciliteiten moeten gaan inzetten. 

De rol van het secretariaat

Eind oktober maakt de dyslexiecoach de definitieve lijst met faciliteiten compleet, of probeert dit althans. Er zijn altijd nog wensen die later binnen komen. Zo kan er bijvoorbeeld opeens een mentor zijn die alle leerlingen met dyslexie op eigen initiatief nog een keer persoonlijk gaat benaderen en nog allerlei wijzigingen doorgeeft.

In een enkel geval wordt er nog een leerling op het laatste nippertje gediagnosticeerd. Eindelijk is begin november de lijst klaar en kan alles worden aangemeld en aangevraagd door het secretariaat. De Excell-lijst van ICT wordt voor het laatst aangepast. 

Dossieronderzoek

Het werk voor de dyslexiecoach is echter nog niet klaar. Nu moeten alle dyslexieverklaringen van de leerlingen die faciliteiten gaan gebruiken nog worden nagekeken. In april duikt de dyslexiecoach hiervoor in het dossier. In de dyslexieverklaring moet namelijk duidelijk staan vermeld dat de leerling bepaalde faciliteiten nodig heeft bij het eindexamen.

En als dat er niet in staat en de school heeft samen met de leerling en zijn ouders beslist dat de leerling het wel nodig heeft, wat vooral bij de wat oudere dyslexieverklaringen vaak het geval is, moet er via een orthopedagoog/ gz-psycholoog een aanhangsel worden gemaakt bij de dyslexieverklaring.

De Inspectie van het Onderwijs doet namelijk steekproeven en als de boel niet klopt kan een leerling nog tijdens het examen een faciliteit worden ontzegd. Om dat te voorkomen wordt er een lijstje gemaakt met de namen en verzonden naar de orthopedagoog van het Samenwerkingsverband waar de school onder valt. Zij maakt leerlingspecifieke aanhangsels bij de dyslexieverklaringen op advies van de dyslexiecoach.

Alles klaar?

Het lijkt nu niet meer mis te kunnen gaan, maar dat is schijn.

  • José heeft namelijk geoefend met L2S, maar begint zich opeens enorm te ergeren aan de computerstem en wil toch switchen naar Daisy. Zij kan haar aandacht volstrekt niet bij de tekst houden door de monotone klanken, zegt ze. Via de administratie wordt dit nog snel geregeld.
  • Twee weken voor het eindexamen komt Jan er dankzij de dyslexiecoach achter, dat zijn blitse Daisyspeler (speciaal voor het examen gekocht) met digitale bestanden werkt en de Daisy-software voor het eindexamen wordt aangeleverd op cd’s. Lichte paniek, maar hij kan tijdelijk een andere Daisyspeler lenen bij de leverancier (ook bibliotheken lenen desgewenst Daisy-spelers uit).
  • Mirjam krijgt een week voor het examen ineens de zenuwen, want zij heeft Daisy-ondersteuning aangevraagd via de brief met bijlage als faciliteit, maar er eigenlijk nog niet mee geoefend. Ze was niet op de ouderavond, niet op het spreekuur en niet getraceerd door haar mentor. Via de e-mail geeft de dyslexiecoach haar instructie en raadt haar aan contact te zoeken met enkele klasgenoten die op dezelfde wijze examen gaan doen.
  • De moeder van Tim vindt 5 dagen voor het examen dat Tim toch eigenlijk wel examen moet doen met een Daisyspeler, die hij kan lenen van de buren. Omdat de school altijd wat extra cd’s bestelt, kan dit voor Nederlands en Engels geregeld worden. Hopelijk heeft Tim thuis geoefend.
  • En oh ja, voor leerlingen met dyslexie zijn er ook mogelijkheden om herexamen voor Nederlands en Engels te doen met auditieve ondersteuning, en dat moet dus ook aangevraagd worden. Even paniek, maar het lukt.

Klaar voor het examen!

Nu écht alles klaar? Als de techniek de school niet in de steek laat wel. De ICT-ers zijn in ieder geval bij toerbeurt mede-surveillant bij de eindexamens voor de leerlingen met dyslexie in een apart hiervoor gereserveerd computerlokaal en dat is alvast een hele geruststelling.

Tot slot: je kunt net zoveel faciliteiten inzetten als je wilt, als je gewoon niet geleerd hebt haal je je examen niet. Daarom krijgen alle eindexamenkandidaten een brief van de school waarin ze succes wordt gewenst met het examen én met de voorbereidingen. De school is er in ieder geval zoals elk jaar klaar voor!

Samenvatting

Dit artikel illustreert de uitdagingen waarmee een scholengemeenschap te maken krijgt bij het voorbereiden van leerlingen met dyslexie op hun eindexamens. Met ongeveer 9% van alle eindexamenkandidaten die een dyslexieverklaring hebben, vereist dit een zorgvuldige planning en coördinatie van faciliteiten. Vanaf september 2014 bereidt de school zich voor op dit proces, waarbij ouder- en leerlingavonden worden georganiseerd om de beschikbare faciliteiten te bespreken. Compenserende software en extra examentijd zijn slechts enkele van de aangeboden ondersteuningen. De rol van de dyslexiecoach en ICT-medewerkers is van cruciaal belang in het coördineren en implementeren van deze faciliteiten. Ondanks de voorbereidingen kunnen last-minute complicaties optreden, zoals technische problemen of veranderende voorkeuren van leerlingen. Desondanks blijft de school vastberaden om alle leerlingen succes te wensen en staat klaar om de uitdagingen aan te gaan bij elk jaarlijkse examenproces.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Dossiers

Uw onderwijskundige kennis blijft op peil door 3500+ artikelen.