De invloed van de fysieke omgeving op het leren van mbo-studenten

Geplaatst op 22 augustus 2024

De fysieke leeromgeving speelt een cruciale rol in het leerproces en kan aanzienlijke invloed hebben op de leerervaring en prestaties van MBO-studenten. De manier waarop onderwijsruimtes zijn ontworpen en ingericht kan niet alleen het leerklimaat beïnvloeden, maar ook de motivatie en het welzijn van studenten. Dit artikel onderzoekt hoe de fysieke omgeving het leren van MBO-studenten beïnvloedt, belicht belangrijke aspecten van de leeromgeving, en biedt aanbevelingen voor het optimaliseren van deze ruimtes om het leren te bevorderen.

Belang van de Fysieke Omgeving in het Onderwijs

De fysieke leeromgeving omvat alle materiële aspecten van de onderwijsruimte, zoals de inrichting van klaslokalen, de beschikbaarheid van middelen en faciliteiten, en de algehele sfeer van de onderwijsruimtes. Onderzoek toont aan dat de fysieke omgeving een directe invloed heeft op verschillende aspecten van het leerproces:

• Concentratie en Aandacht: Een goed ingerichte ruimte kan helpen bij het bevorderen van concentratie en vermindert afleidingen, wat essentieel is voor effectief leren.
• Motivatie en Betrokkenheid: Een aangename en stimulerende leeromgeving kan de motivatie en betrokkenheid van studenten verhogen, wat leidt tot betere leerresultaten.
• Welzijn en Comfort: Een comfortabele en functionele leeromgeving draagt bij aan het welzijn van studenten, wat op zijn beurt hun leerprestaties kan verbeteren.

Aspecten van de Fysieke Omgeving die het Leren Beïnvloeden

1. Inrichting en Flexibiliteit

De inrichting van de leeromgeving heeft een belangrijke invloed op hoe studenten zich voelen en presteren:

• Ruimtelijke Indeling: Klaslokalen die flexibel kunnen worden ingedeeld, bijvoorbeeld met verplaatsbare tafels en stoelen, ondersteunen verschillende onderwijsmethoden en bevorderen samenwerking en interactie tussen studenten.
• Zitplaatsen en Comfort: Ergonomische en comfortabele zitplaatsen dragen bij aan een betere concentratie en minder fysieke ongemakken tijdens lange lesuren.

2. Verlichting en Geluid

• Verlichting: Natuurlijk licht en goed geplaatste kunstverlichting zijn essentieel voor het creëren van een stimulerende leeromgeving. Slechte verlichting kan leiden tot vermoeidheid en verminderde aandacht.
• Geluid: Een geluidsarme omgeving zonder storende achtergrondgeluiden helpt studenten om zich beter te concentreren en vermindert stress. Akoestische maatregelen, zoals geluidsabsorberende materialen, kunnen hierbij helpen.

3. Temperatuur en Ventilatie

• Temperatuur: Een aangename temperatuur in het klaslokaal draagt bij aan het comfort van studenten en voorkomt afleiding door extreme kou of warmte.
• Ventilatie: Goede ventilatie en luchtkwaliteit zijn cruciaal voor een gezonde leeromgeving. Slechte luchtcirculatie kan leiden tot vermoeidheid en concentratieproblemen.

4. Accessibiliteit en Faciliteiten

• Toegankelijkheid: De leeromgeving moet toegankelijk zijn voor alle studenten, inclusief die met fysieke beperkingen. Dit omvat rolstoeltoegankelijke ruimtes en faciliteiten die tegemoetkomen aan speciale behoeften.
• Faciliteiten: Beschikbaarheid van moderne leermiddelen zoals computers, projectoren, en internetverbindingen speelt een belangrijke rol in het ondersteunen van het leerproces en het bevorderen van interactief leren.

Impact op MBO-studenten

Voor MBO-studenten is een goed ontworpen fysieke leeromgeving bijzonder belangrijk. MBO-opleidingen zijn vaak praktijkgericht en vereisen een actieve deelname van studenten, wat specifieke vereisten stelt aan de leeromgevingen:

• Praktijkruimtes: MBO-opleidingen maken vaak gebruik van praktijkruimtes zoals werkplaatsen en laboratoria. De kwaliteit en inrichting van deze ruimtes beïnvloeden direct de mogelijkheid van studenten om hun vaardigheden te ontwikkelen en toe te passen.
• Leerklimaat: Een stimulerende en ondersteunende leeromgeving kan het zelfvertrouwen van MBO-studenten vergroten, hen motiveren en helpen bij het behalen van hun leerdoelen.

Strategieën voor het Optimaliseren van de Fysieke Leeromgeving

Om de fysieke leeromgeving te optimaliseren en zo het leren van MBO-studenten te bevorderen, kunnen de volgende strategieën worden overwogen:

1. Investeren in Flexibele en Functionele Ruimtes

• Modulaire Inrichting: Kies voor modulaire meubels die eenvoudig kunnen worden aangepast aan verschillende lesactiviteiten en groepsgroottes.
• Multi-functionele Ruimtes: Ontwerp ruimtes die voor meerdere doeleinden kunnen worden gebruikt, zoals groepswerk, individuele studie, en praktische oefeningen.

2. Verbeteren van Verlichting en Akoestiek

• Natuurlijk Licht: Maak optimaal gebruik van natuurlijk licht door ramen en doorzichtige wanden te integreren in het ontwerp.
• Geluidsabsorptie: Implementeer geluidsabsorberende materialen zoals wand- en plafondpanelen om storend achtergrondgeluid te minimaliseren.

3. Optimaliseren van Comfort en Gezondheid

• Temperatuurregeling: Zorg voor een effectief verwarmings- en koelsysteem om een constante en comfortabele temperatuur te handhaven.
• Luchtkwaliteit: Installeer ventilatiesystemen en zorg voor regelmatige schoonmaak om een gezonde luchtkwaliteit te garanderen.

4. Verhogen van Toegankelijkheid en Technologie-integratie

• Toegankelijke Ontwerpen: Zorg ervoor dat alle ruimtes en faciliteiten toegankelijk zijn voor studenten met verschillende behoeften en mogelijkheden.
• Moderne Technologie: Integreer moderne technologie zoals interactieve whiteboards en computers om het leren te verrijken en de betrokkenheid te verhogen.

Voorbeelden van Succesvolle Aanpakken

Verschillende onderwijsinstellingen hebben met succes hun fysieke leeromgevingen geoptimaliseerd:

1. Flexibele Leeromgevingen: Sommige scholen hebben flexibele klaslokalen geïmplementeerd met verplaatsbare meubels en multifunctionele ruimtes, wat de samenwerking en participatie van studenten bevorderde.

2. Innovatieve Praktijkruimtes: MBO-instellingen hebben praktijkruimtes uitgerust met moderne apparatuur en technologieën, wat studenten in staat stelde om relevante vaardigheden te ontwikkelen en zich voor te bereiden op de arbeidsmarkt.

3. Gezonde Leeromgevingen: Scholen hebben geïnvesteerd in goede ventilatie en natuurlijk licht, wat leidde tot verbeterde concentratie en minder vermoeidheid bij studenten.

Conclusie

De fysieke leeromgeving speelt een essentiële rol in het leerproces van MBO-studenten. Door aandacht te besteden aan de inrichting, verlichting, temperatuur, toegankelijkheid, en technologische integratie van onderwijsruimtes, kunnen scholen een stimulerende en ondersteunende omgeving creëren die bijdraagt aan het succes van studenten. Het optimaliseren van de fysieke omgeving is een belangrijke stap in het verbeteren van de leerervaring en het bevorderen van betere leerresultaten voor MBO-studenten.

Geraadpleegde bronnen

• Ahrentzen, S. Jue, G. M., Skorpanich, M. A. & Evans, G. W. (1982). School environments and stress. In: G.W. Evans (Ed.), Environmental stress (pp. 224-255). New York: Cambridge University Press.
• Barrett, P., Davies, F., Zhang, Y. & Barrett. L. (2015). The impact of classroom design on pupils’ learning: Final results of a holistic, multi-level analysis. Building and Environment 89: 118-133.
• Bennet, N., Andreae, J., Hegarty, P., & Wade, B. (1980). Open plan schools. Atlantic Highlands. NJ: Humanities.
• Bronzcraft, A. L. & McCarthy, D. P. (1975). The effects of elevated train noise on reading ability. Environment and behavior, 7, 517-527
• Choi, H., Van Merriënboer, J. & F. Paas (2014). Effects of the Physical Environment on Cognitive Load and Learning: Towards a New Model of Cognitive Load. Educational Psychological Review 26: 225-244.
• Gids, W.F. de, Oel, C.J. van, Phaff, J.C. & A. Kalkman (2006). Het effect van ventilatie op de cognitieve prestaties van leerlingen op een basisschool. TNO: Delft.
• Glass, D. C. & Singer, J. E. (1972). Urban stress, New York: Academic press.
• Horne Martin, S. (2002). The classroom environment and its effects on the practice of teachers, in: Journal of Environmental Psychology, 22 (2002) 139-156.
• Kruyter, K. D. (1994). The handbook of learning and effects of noise. San Diego: Academic Press.
• Loewen, L. J. & Suedfeld, P. (1992). Cognitive arousel effects of masking office noise. Environment and behavior, 24, 381-395
• Mieras, M. (2018). Buitentijd = leertijd. Literatuurstudie. Jantje Beton/IVN
• Natuureducatie. Beschikbaar via https://www.mieras.nl/schrijven/buitentijd-leertijd/
• Persinger, M. A., Tiller, S. G., & Koren, S. A. (1999). Background sound pressure fluctuations (5dB) from overhead ventilation systems increase subjective fatigue of university students during three-hour lectures. Perceptual & Motor Skills, 88, 451-456
• Smith, A. P. & Jones, D. M. (1992). Noise and performance. In: D.M. Jones & A.P. Smith (Eds.), Handhook of human performance (Vol. 1, pp. 1-18), San Diego, CA: Academic Press
• Smith, A. P. & Stansfield, S. (1986). Aircraft noise exposure, noise sensitivity and everyday errors. Environment and Behavior, 18, 214-226
• Sundstrom, E. (1987). Work environments: offices and facories. In: D. Stokols & I.
• Altman (Eds.), Handbook of environmental psychology (pp. 733-782). New York: Wiley-Interscience
• Sundstrom, E., Town, J. P., Rice, R. W. Osborn, D. P. & Brill, M. (1994). Office noise, satisfaction and performance. Environment and behavior, 26, 195-222.
• Walden, R. (ed), (2009). Schools for the future, Design proposals from architectural psychology, Göttingen: Hogrefe & Huber.