Leerdoeldenken (2): In drie stappen naar een leerlijn
Anne-Wil Abrahamse
Onderwijskundige - docent bij VO content Open leermateriaal
Geraadpleegd op 06-12-2024,
van https://wij-leren.nl/leerdoelen-drie-stappen-leerlijn.php
Dit artikel is geschreven in samenwerking met Herman Rigter, Ilse Gmelig & Ron Zuijlen.
In een eerder artikel schreven we over wat we onder leerdoeldenken verstaan en wat het jou, je leerlingen of de school kan opleveren. In dit artikel leggen we uit hoe je in je eigen klas kan werken vanuit leerdoelen, aan de hand van de volgende drie vragen:
- WAT wil ik dat de leerlingen leren?
- HOE wil ik dat de leerlingen leren?
- WAARMEE wil ik dat de leerlingen leren?
WAT wil ik dat de leerlingen leren?
Een leerlijn is een beredeneerde opbouw van tussendoelen en inhouden, leidend naar een einddoel.
Leerdoelen bevatten altijd een inhoudelijk deel en een handelingsdeel.
Afbeelding 2. Voorbeelden van tussendoelen en begrippen, verschillend per niveau bij biologie
HOE wil ik dat de leerlingen leren?
WAARMEE wil ik dat de leerlingen leren?
Wat je ook kiest, het gaat erom dat de leermaterialen aansluiten op je leerdoelen en passen bij de manier waarop je je lessen wilt vormgeven. Leermaterialen zijn er volop. Denk aan je eigen ontwikkelde materialen, de methodes, en open content die beschikbaar is gesteld door musea, stichtingen en op platforms. Hierbij kun je natuurlijk ook altijd gebruik maken van de Stercollecties van VO-content.
Zelf aan de slag met leerdoeldenken
Voordat je aan de slag gaat met leerdoeldenken, is het handig om bij de drie beschreven vragen WAT, HOE, WAARMEE stil te staan en jouw antwoorden erop te noteren. Hiervoor kun je dit werkblad gebruiken. Op deze manier heb je ook een hulpmiddel om in gesprek te gaan met je collega’s op school.
Natuurlijk is het mogelijk om direct een geheel nieuw programma op te zetten vanuit leerdoelen. Maar begin eens klein.
Start bijvoorbeeld door een klein deel uit de methode te vervangen door lessen die gebaseerd zijn op leerdoeldenken.
Je kunt één doel van de leerdoelenkaart kiezen waaraan je het afgelopen jaar te weinig aandacht hebt besteed, of een schooleigen leerdoel gebruiken.
Geef na het noteren van WAT, HOE en WAARMEE antwoord op de volgende vragen:
- Hoe start je de les of lessenserie?
- Hoe zorg je voor het activeren van voorkennis?
- Hoe maak je het doel of de (tussen)doelen van de les duidelijk aan de leerlingen?
- Welke leeractiviteiten doen leerlingen om de (tussen)leerdoelen te behalen?
- Hoe sluit je de les of lessenserie af?
De vragen staan in een chronologische volgorde. Toch is het zinvol om bij de laatste twee vragen te beginnen. De eindopdracht of toets dient naadloos aan te sluiten op de gestelde leerdoelen, zowel wat betreft het inhoudsdeel als het handelingsdeel. Met behulp van de leeractiviteiten worden de kennis en vaardigheden die nodig zijn om de afsluitende opdracht te maken geïntroduceerd, toegepast en herhaald. Op het werkblad kun je ook aan de slag met bovenstaande vijf vragen.
Je kunt dus met een enkele les beginnen en dan de stap zetten naar een lessenserie, vervolgens naar een jaarprogramma en uiteindelijk naar een doorlopende leerlijn van onder- tot bovenbouw.
Het is belangrijk om realistische en haalbare doelen voor jezelf te formuleren.
En daarnaast: laat je niet afremmen door zaken die op het eerste gezicht nooit zullen veranderen. Roosters, lokalen, budgetten en misschien ook schoolleiders of collega’s lijken misschien onbeweeglijk, ze zullen alleen veranderen als jij kunt aangeven wat je wilt en het gesprek aangaat!
Leerdoeldenken succesvol implementeren
Om te ontdekken wat werken vanuit leerdoelen jou kan opleveren en hoe je hiermee aan de slag kunt gaan, is het waardevol om hiermee te experimenteren en ervaringen met collega’s uit te wisselen.
Net zoals met andere werkwijzen en vernieuwingen, wordt leerdoeldenken pas écht zinvol en succesvol als het onderdeel wordt van de schoolcultuur. Daarbij is het ook makkelijk om jouw onderwijs doelgericht vorm te geven, als de missie en visie van de school helder zijn en er schoolbreed wordt gewerkt aan de randvoorwaarden.
In een volgend artikel willen we daarom uitleggen hoe leerdoeldenken georganiseerd en geïmplementeerd kan worden op scholen. Mocht je hier al meer over willen lezen, verwijzen we je graag door naar een eerder verschenen whitepaper, te downloaden via de website van VO-content.
Bronvermelding
Strijker, A. (2010) Leerlijnen en vocabulaires in de praktijk - Verkennende studie in opdracht van het Programma 'Stimuleren Gebruik Digitaal Leermateriaal'. Enschede: SLO.