Effecten van klassengrootte op veiligheid en ontwikkeling van leerlingen in het voortgezet onderwijs: een nuance in klasgrootte

Geplaatst op 11 juli 2024

In het voortgezet onderwijs blijkt uit beperkt beschikbare wetenschappelijke literatuur dat de grootte van de klas geen doorslaggevende factor is voor de sociale en psychische ontwikkeling van leerlingen. Het idee dat leerlingen zich in een kleinere klas minder veilig zouden kunnen ontwikkelen dan in een grotere klas lijkt niet te worden ondersteund door recent onderzoek.

Veiligheid op school wordt vaak onderverdeeld in sociale, psychische en fysieke veiligheid. Het is essentieel dat scholen werken aan een positief pedagogisch klimaat en een effectief anti-pestbeleid om de sociale en psychische veiligheid van leerlingen te waarborgen. Fysieke veiligheid, zoals de staat van het schoolplein en brandveiligheid, draagt ook bij aan het algemene veiligheidsgevoel op school, maar voor dit artikel is met name de sociale en psychische veiligheid van belang.

Subjectieve veiligheid, oftewel hoe veilig leerlingen zich voelen, kan soms afwijken van de objectieve veiligheidssituatie. Wanneer leerlingen zich veilig voelen, tonen ze vaak ontspanning, zelfvertrouwen en zijn ze meer geneigd tot positieve interacties met anderen. Dit gevoel van veiligheid heeft invloed op hun welzijn en kan belangrijk zijn voor hun academische prestaties.

De invloed van klassengrootte op de mentale gezondheid en het welzijn van leerlingen wordt op verschillende manieren onderzocht. In een kleine klas kan het bijvoorbeeld makkelijker zijn voor leraren om gedragsverwachtingen te managen en individuele leerlingen meer aandacht te geven. Dit kan het leerklimaat verbeteren en leerlingen helpen betere schoolresultaten te behalen. Echter, in grotere klassen kunnen leerlingen zich soms minder zichtbaar voelen, wat kan leiden tot minder druk om te presteren en mogelijk een positief effect heeft op hun mentale welzijn.

Anderzijds biedt een grotere klas leerlingen meer mogelijkheden om vriendschappen te sluiten en sociale interacties aan te gaan met leeftijdsgenoten, wat belangrijk is voor hun sociale en emotionele ontwikkeling. In kleinere klassen is er vaak meer interactie met de leraar en minder met klasgenoten, wat de sociale steun van leeftijdsgenoten kan beperken.

Onderzoek naar deze effecten in het voortgezet onderwijs is beperkt in vergelijking met studies op lagere schoolniveaus. In sommige internationale studies, zoals die in Zweden uitgevoerd, is geen significant verschil gevonden in de mentale gezondheid van leerlingen tussen kleinere en grotere klassen. Dit suggereert dat klassengrootte alleen niet doorslaggevend is voor de sociale en psychische ontwikkeling van adolescenten.

Kortom, hoewel de grootte van de klas een rol kan spelen in het welzijn en de ontwikkeling van leerlingen, zijn er geen eenduidige conclusies uit onderzoek in het voortgezet onderwijs dat een kleinere klas per definitie negatieve gevolgen heeft voor de veilige ontwikkeling van leerlingen. Andere factoren zoals het pedagogisch klimaat, anti-pestbeleid en individuele ondersteuning lijken van groter belang te zijn voor het creëren van een veilige en ondersteunende leeromgeving.

Geraadpleegde bronnen

• Blatchford, P. (2003). The class size debate: Is small better? McGraw-Hill Education (UK).
• Cunsolo, S. (2017). Subjective wellbeing during adolescence: a literature review on key factors relating to adolescent’s subjective wellbeing and education outcomes. Studi sulla Formazione/Open Journal of Education, 20(1), 81-94.
• Finn, J. D., Pannozzo, G. M., & Achilles, C. M. (2003). The “why’s” of class size: Student behavior in small classes. Review of Educational Research, 73(3), 321-368.
• Gustafsson, J. E., Allodi Westling, M., Alin Åkerman, B., Eriksson, C., Eriksson, L., Fischbein, S., Granlund, M., Gustafsson, P. Ljungdahl, S., Ogden, T. & Persson, R. S. (2010). School, learning and mental health: A systematic review. Kungl. Vetenskapsakademien.
• Jakobsson, N., Persson, M., & Svensson, M. (2013). Class-size effects on adolescents' mental health and well-being in Swedish schools. Education Economics, 21(3), 248-263.
• Kennisrotonde (2018) Hebben klassen met meer dan dertig leerlingen een negatieve invloed op de ontwikkeling van kinderen, met name kleuters? En zijn er afspraken over het maximum aantal leerlingen? Kennisrotonde. Den Haag. 28 mei 2020.
• Moore, T., & McArthur, M. (2017). ‘You Feel It in Your Body’: How Australian Children and Young People Think About and Experience Feeling and Being Safe. Children & Society, 31(3), 206-218.
• Onderwijs Inspectie (z.d.) Zorgplicht voor sociale veiligheid op scholen. Geraadpleegd op 15 mei 2020