Leerprincipes voor leren lezen door spellen

Geplaatst op 13 augustus 2024

Leren lezen is een fundamentele vaardigheid die de basis legt voor academisch succes en communicatie. Spellen zijn een waardevol middel om jonge leerlingen te helpen bij het ontwikkelen van leesvaardigheden op een leuke en interactieve manier. Dit artikel verkent de leerprincipes achter het leren lezen door spellen en biedt praktische inzichten over hoe deze benadering effectief kan worden ingezet in het onderwijs.

Het Belang van Spellen in Leesonderwijs

Spellen zijn meer dan alleen een vorm van vermaak; ze spelen een cruciale rol in het leerproces. Door spellen kunnen kinderen:

• Motivatie en Betrokkenheid Vergroten: Spellen maken leren leuk en aantrekkelijk, wat de motivatie van kinderen verhoogt en hun betrokkenheid bij de leesactiviteiten bevordert.
• Kritische Vaardigheden Ontwikkelen: Spellen helpen kinderen bij het ontwikkelen van belangrijke leesvaardigheden zoals fonemisch bewustzijn, woordherkenning en leesvloeiendheid.
• Actief Leren Bevorderen: Door spellen kunnen kinderen op een actieve en interactieve manier leren, wat het begrip en de retentie van leesvaardigheden kan verbeteren.

Leerprincipes Achter Lezen door Spellen

Bij het gebruik van spellen voor leesonderwijs zijn er verschillende leerprincipes die essentieel zijn voor een effectieve leerervaring:

1. Fonemisch Bewustzijn

Fonemisch bewustzijn is de vaardigheid om individuele klanken in woorden te herkennen en te manipuleren. Dit is een fundamentele vaardigheid voor het leren lezen. Spellen kunnen helpen bij het ontwikkelen van fonemisch bewustzijn door activiteiten die klanken en letters verbinden. Voorbeelden van spellen die fonemisch bewustzijn bevorderen zijn:

• Klankmatch Spellen: Spellen waarbij kinderen klanken aan woorden moeten koppelen of matchen met plaatjes die dezelfde klank bevatten.
• Rijmspelletjes: Activiteiten waarbij kinderen woorden moeten vinden die rijmen, helpen bij het herkennen van klankpatronen in woorden.

2. Woordenschat en Woordherkenning

Het opbouwen van een rijke woordenschat en het herkennen van woorden zijn cruciaal voor begrijpend lezen. Spellen kunnen de ontwikkeling van woordenschat en woordherkenning op verschillende manieren ondersteunen:

• Woorden Puzzels: Puzzels waarbij kinderen woorden moeten vormen door letters samen te voegen, helpen bij het versterken van woordherkenning.
• Memory Spellen: Memory spellen waarbij kinderen kaartjes met woorden en bijbehorende afbeeldingen moeten matchen, bevorderen de herkenning en het begrip van nieuwe woorden.

3. Leesvloeiendheid

Leesvloeiendheid verwijst naar het vermogen om vlot en nauwkeurig te lezen. Spellen kunnen kinderen helpen om leesvloeiendheid te ontwikkelen door herhaling en oefening op een speelse manier te integreren:

• Leesraces: Spellen waarbij kinderen races houden om woorden of zinnen snel en correct te lezen, bevorderen snelheid en nauwkeurigheid.
• Rollenspellen: Spellen waarbij kinderen verschillende rollen aannemen en teksten voorlezen, helpen hen bij het oefenen van vloeiend lezen en expressieve leesvaardigheid.

4. Begrijpend Lezen

Begrijpend lezen omvat het begrijpen en interpreteren van tekst. Spellen kunnen het begrijpend lezen versterken door kinderen te betrekken bij het maken van betekenis uit teksten:

• Verhaal Spellen: Spellen waarbij kinderen verhalen moeten opbouwen of aanvullen op basis van gegeven zinnen of plaatjes, helpen hen om tekstinhoud te begrijpen en te organiseren.
• Vraag-en-Antwoord Spellen: Spellen waarbij kinderen vragen beantwoorden over een gelezen tekst of verhaal, bevorderen het begrijpen en onthouden van de inhoud.

Voorbeelden van Effectieve Leespellen

Hier zijn enkele voorbeelden van spellen die de hierboven genoemde leerprincipes in de praktijk brengen:

1. Klanken- en Letterspeurtocht: Dit spel moedigt kinderen aan om in hun omgeving op zoek te gaan naar voorwerpen die beginnen met een bepaalde klank of letter. Dit helpt bij het versterken van fonemisch bewustzijn en letterherkenning.

2. Woorden Bingo: In plaats van cijfers, gebruiken kinderen woorden op hun bingokaarten. De leerkracht leest de woorden voor, en de kinderen markeren deze op hun kaarten. Dit spel bevordert woordherkenning en biedt herhaling op een speelse manier.

3. Rijmende Woorden Bouwen: Gebruik letterblokjes of kaarten waarop letters en lettergrepen staan. Kinderen moeten woorden bouwen die rijmen of matchen met een gegeven woord. Dit ondersteunt zowel fonemisch bewustzijn als woordenschatontwikkeling.

4. Verhalen Schrijven en Lezen: Laat kinderen hun eigen verhalen schrijven met behulp van plaatjes of woordenkaarten. Ze kunnen hun verhalen vervolgens voorlezen aan de klas. Dit bevordert creatief denken, begrijpend lezen en leesvloeiendheid.

Implementatie in de Klas

Om spellen effectief te integreren in het leesonderwijs, kunnen de volgende stappen worden gevolgd:

1. Doelgerichtheid: Zorg ervoor dat elk spel gericht is op specifieke leesdoelen en leerprincipes. Kies spellen die passen bij de leesniveaus en behoeften van de leerlingen.

2. Differentiatie: Pas spellen aan om tegemoet te komen aan verschillende leerstijlen en niveaus. Dit kan door variaties aan te brengen in de moeilijkheidsgraad of door spellen te personaliseren op basis van individuele voortgang.

3. Regelmatige Evaluatie: Observeer en evalueer de voortgang van de leerlingen tijdens en na het spelen van spellen. Dit helpt bij het identificeren van sterke punten en gebieden die extra aandacht nodig hebben.

4. Motivatie en Beloningen: Gebruik spellen als een manier om de motivatie van leerlingen te verhogen door beloningen en complimenten te geven. Dit versterkt de positieve leerervaring en moedigt actieve deelname aan.

Betrekken van Ouders

Ouders kunnen een rol spelen in het ondersteunen van leesontwikkeling door spellen thuis te integreren:

• Thuisactiviteiten: Moedig ouders aan om leesvriendelijke spellen thuis te spelen die de geleerde vaardigheden versterken. Dit kan variëren van eenvoudige letter- en klankspelletjes tot meer complexe woordpuzzels.

• Oudertraining: Bied ouders informatie en tips over hoe ze spellen effectief kunnen gebruiken als hulpmiddel bij het leren lezen. Dit kan via workshops, informatieve brochures of online bronnen.

Conclusie

Spellen zijn een krachtige en plezierige manier om leesvaardigheden te ontwikkelen bij jonge leerlingen. Door het toepassen van leerprincipes zoals fonemisch bewustzijn, woordherkenning, leesvloeiendheid en begrijpend lezen, kunnen spellen een waardevolle bijdrage leveren aan het leesonderwijs. Door doelgerichte implementatie, differentiatie en betrokkenheid van ouders kunnen leerkrachten de voordelen van spellen optimaal benutten en een stimulerende leeromgeving creëren. Met de juiste aanpak kunnen spellen bijdragen aan een solide leesbasis en een positieve houding ten opzichte van leren bij jonge kinderen.

Geraadpleegde bronnen

• Berninger, V. W., Abbott, R. D., Nagy, W., & Carlisle, J. (2010). Growth in phonological, orthographic, and morphological awareness in grades 1 to 6. Journal of Psycholinguistic Research, 39(2), 141-163. doi:10.1007/s10936-009-9130-6
• Carlisle, J. F. (2010). Effects of instruction in morphological awareness on literacy achievement: An integrative review. Reading Research Quarterly, 45(4), 464-487. doi:10.1598/RRQ.45.4.5
• Ehri, L. C. (2005). Learning to read words: Theory, findings, and issues. Scientific Studies of Reading, 9(2), 167-188. doi:10.1207/s1532799xssr0902_4
• Foorman, B., Beyler, N., Borradaile, K., Coyne, M., Denton, C. A., Dimino, J., . . . Wissel, S. (2016). Foundational Skills to Support Reading for Understanding in Kindergarten through 3rd Grade. Educator's Practice Guide. NCEE 2016-4008. Retrieved from http://ezproxy2.utwente.nl/login?url=http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=eric&AN=ED566956&site=ehost-live
• Foulin, J. N. (2005). Why is letter-name knowledge such a good predictor of learning to read? Reading and Writing, 18(2), 129-155. doi:10.1007/s11145-004-5892-2
• Goffredo, M., Bernabucci, I., Lucarelli, C., Conforto, S., Schmid, M., Nera, M. M., . . . Grasselli, B. (2016). Evaluation of a Motion-Based Platform for Practicing Phonological Awareness of Preschool Children. Journal of Educational Computing Research, 54(5), 595-618.
• Jones, C. D. O. (2015). Effects of Writing Instruction on Kindergarten Students' Writing Achievement: An Experimental Study. Journal of Educational Research, 108(1), 35-44.
• Kennisrotonde. (2017a). Is er een relatie tussen technische leesvaardigheid en spelling voor leerlingen in groep 3? (NROKR.213). Retrieved from NRO website: https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/lezen-groep-3/
• Kennisrotonde. (2017b). Wat is het langetermijneffect van het aanleren van klank-letterkoppelingen in groep 2 op de leesresultaten van leerlingen in groep 3? (NROKR.186).
• Kennisrotonde. (2017c). Wat is in de literatuur bekend over effectieve werkwijzen voor het verbeteren van het lezen op woordniveau bij leerlingen in groep 5? (NROKR.204). Retrieved from NRO website: https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/technisch-lezen/
• Leppänen, U., Aunola, K., Niemi, P., & Nurmi, J. E. (2008). Letter knowledge predicts Grade 4 reading fluency and reading comprehension. Learning and Instruction, 18(6), 548-564. doi:10.1016/j.learninstruc.2007.11.004
• Levesque, K. C., Kieffer, M. J., & Deacon, S. H. (2017). Morphological awareness and reading comprehension: Examining mediating factors. Journal of Experimental Child Psychology, 160, 1-20. doi:10.1016/j.jecp.2017.02.015
• Morris, D., Bloodgood, J. W., Lomax, R. G., & Perney, J. (2003). Developmental steps in learning to read: A longitudinal study in kindergarten and first grade. Reading Research Quarterly, 38(3), 302-328. doi:10.1598/RRQ.38.3.1
• Shapiro, L. R., & Solity, J. (2016). Differing Effects of Two Synthetic Phonics Programmes on Early Reading Development. British Journal of Educational Psychology, 86(2), 182-203.

Meer weten?

• Kennisrotonde: Hoe kan lezen op woordniveau bij leerlingen in groep 5 effectief worden verbeterd?
• FutureLearn: Fonologisch en orthografisch bewustzijn ontwikkelen bij kinderen met dyslexie