Oefenen voor toetsen: het effect op beheersing van de lesstof

Geplaatst op 13 augustus 2024

Het fenomeen van het oefenen voor toetsen roept veel vragen op binnen het onderwijs. Enerzijds kan gerichte oefening helpen om de prestaties van leerlingen op toetsen te verbeteren, maar anderzijds bestaat het risico dat het onderwijs verengt tot "teaching to the test." In dit artikel onderzoeken we de balans tussen oefenen voor toetsen en het waarborgen van een brede, diepgaande beheersing van de lesstof.

De Functie van Toetsen in het Onderwijs

Toetsen hebben verschillende functies binnen het onderwijs. Ze bieden een momentopname van de kennis en vaardigheden van leerlingen en fungeren als een meetinstrument voor het beoordelen van zowel de leerling als de effectiviteit van het onderwijs. Bovendien kunnen toetsen dienen als motivator voor leerlingen om de lesstof beter te beheersen en zich actief bezig te houden met het leerproces.

Het oefenen voor toetsen kan een positief effect hebben, mits het op de juiste manier wordt aangepakt. Het helpt leerlingen om zich voor te bereiden op de specifieke eisen van een toets en om strategieën te ontwikkelen voor het effectief oplossen van vraagstukken. Echter, het is cruciaal dat dit oefenen niet ten koste gaat van een diepgaand begrip van de lesstof.

Teaching to the Test: Een Riskante Benadering

Teaching to the test verwijst naar de praktijk waarbij onderwijs zich voornamelijk richt op de inhoud die getoetst zal worden. Dit kan resulteren in een vernauwing van het curriculum, waarbij vaardigheden en kennis die niet direct getoetst worden, minder aandacht krijgen. Hoewel deze benadering op korte termijn tot betere toetsscores kan leiden, bestaat het gevaar dat leerlingen minder goed voorbereid zijn op complexe probleemoplossende taken en creatieve denkprocessen.

Deze aanpak kan ook de motivatie en nieuwsgierigheid van leerlingen ondermijnen. Wanneer het onderwijs zich te veel richt op toetsresultaten, kunnen leerlingen het gevoel krijgen dat het leren zelf van ondergeschikt belang is, en dat alleen de score telt. Dit kan leiden tot een oppervlakkige benadering van leren, waarbij het memoriseren van feitjes en trucjes vooropstaat in plaats van een diepgaand begrip van de materie.

Effectief Oefenen: Meer dan Alleen Toetsvoorbereiding

Om ervoor te zorgen dat het oefenen voor toetsen bijdraagt aan een bredere beheersing van de lesstof, is het belangrijk dat leerkrachten een balans vinden tussen toetsvoorbereiding en algemene ontwikkeling van vaardigheden en kennis.

1. Integreer Oefening in het Dagelijkse Onderwijs

Effectief oefenen moet een integraal onderdeel zijn van de dagelijkse lessen. In plaats van leerlingen enkel vlak voor een toets intensief te laten oefenen, kan regelmatige herhaling en toepassing van de lesstof tijdens de lessen ervoor zorgen dat kennis beter beklijft. Dit kan worden bereikt door middel van gevarieerde werkvormen, zoals samenwerkend leren, projectwerk, en probleemgestuurd leren.

2. Focus op Vaardigheden, Niet Alleen Kennis

Hoewel het belangrijk is dat leerlingen de feitelijke inhoud van een toets begrijpen, moeten leerkrachten ook nadruk leggen op de ontwikkeling van vaardigheden die van toepassing zijn op verschillende situaties. Denk hierbij aan kritisch denken, analyse, en creatieve probleemoplossing. Deze vaardigheden zijn vaak transferabel en dragen bij aan succes buiten de schoolomgeving.

3. Geef Constructieve Feedback

Feedback is een krachtige leermethode. In plaats van leerlingen alleen te vertellen of hun antwoorden goed of fout zijn, moeten leerkrachten uitleggen waarom een bepaald antwoord correct is en hoe het denken van de leerling verbeterd kan worden. Dit helpt leerlingen om fouten te zien als leermomenten in plaats van als mislukkingen.

4. Gebruik Diverse Toetsvormen

Door gebruik te maken van verschillende toetsvormen, zoals open vragen, mondelinge presentaties, en projectwerk, kunnen leerkrachten een breder scala aan vaardigheden en kennis van leerlingen beoordelen. Dit voorkomt dat het onderwijs zich uitsluitend richt op de vraagvormen die in standaardtoetsen voorkomen.

De Rol van Leerkrachten en Scholen

Leerkrachten spelen een cruciale rol in het vinden van de balans tussen oefenen voor toetsen en het bevorderen van een diepgaand begrip van de lesstof. Ze moeten continu reflecteren op hun onderwijspraktijk en bereid zijn om aanpassingen te maken om ervoor te zorgen dat het onderwijs meer is dan alleen toetsvoorbereiding. Dit vraagt om creativiteit en flexibiliteit in het lesgeven en een focus op de leerbehoeften van de leerlingen.

Scholen kunnen dit proces ondersteunen door een cultuur van leren te bevorderen die verder gaat dan toetsresultaten. Dit kan door het waarderen van verschillende vormen van succes, zoals creativiteit, samenwerking en persoonlijke groei, en door het bieden van professionele ontwikkelingsmogelijkheden voor leerkrachten om nieuwe onderwijsmethoden te verkennen.

Het Belang van Beleid en Ondersteuning

Onderwijsbeleid speelt een belangrijke rol bij het bepalen van de focus van het onderwijs. Beleidsmakers moeten ervoor zorgen dat het systeem niet alleen gericht is op toetsresultaten, maar ook op de algehele ontwikkeling van leerlingen. Dit kan door het stimuleren van curricula die ruimte bieden voor zowel academische als persoonlijke groei en het creëren van toetsinstrumenten die een breed scala aan vaardigheden en kennis meten.

Ondersteuning vanuit beleidsniveau kan ook bestaan uit het bieden van middelen en training voor leerkrachten om hen te helpen effectiever te oefenen en te toetsen. Dit kan variëren van toegang tot educatieve technologieën tot samenwerking met onderwijsdeskundigen voor het ontwikkelen van innovatieve onderwijsstrategieën.

Conclusie

Het oefenen voor toetsen is een complex aspect van het onderwijs dat, wanneer het goed wordt uitgevoerd, kan bijdragen aan de beheersing van de lesstof en het succes van leerlingen. Het is echter essentieel dat het onderwijs verder gaat dan alleen het behalen van goede toetsscores en zich richt op de algehele ontwikkeling van leerlingen.

Door het bevorderen van een evenwichtige aanpak die zowel toetsvoorbereiding als het ontwikkelen van brede vaardigheden omvat, kunnen leerkrachten en scholen een leeromgeving creëren die niet alleen succesvol is in termen van cijfers, maar ook in termen van het voorbereiden van leerlingen op hun toekomst. Het is aan leerkrachten, scholen en beleidsmakers om samen te werken aan een onderwijssysteem dat leerlingen in staat stelt om kritisch te denken, problemen op te lossen en creatief te zijn, terwijl ze ook voldoen aan de academische eisen van toetsen.

Geraadpleegde bronnen

• Didactief (2016). Jaap Scheerens over reviewstudie naar Opportunity To Learn. Toetsvoorbereiding is geen teaching to the test.
• Gebril, A. (2018). Test preparation in the accountability era: Toward a learningâ€Âoriented approach. TESOL Journal, 9(1), 4-16.
• Jennings, J. L., & Bearak, J. M. (2014). “Teaching to the test” in the NCLB era: How test predictability affects our understanding of student performance. Educational Researcher, 43(8), 381-389.
• Ma, J. (2013). Understanding practices, perceptions and principles of test preparation through a validity lens: A literature review. Selected Papers, Vol. 6.
• Miyasaka, J. R. (2000). A Framework for Evaluating the Validity of Test Preparation Practices. Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association in New Orleans, LA, April 24-28.
• Sanders, P. (2011). Het doel van toetsen. In: P. Sanders (Ed.) Toetsen op school. Arnhem: Cito.
• Scheerens, J., & Exalto, R. (2017). Teaching to/from the test. Een verkennende studie naar het in lijn brengen van doelen, toetsen, curriculum en onderwijsaanbod. Utrecht: Oberon.
• Schildkamp, K., Heitink, M., van der Kleij, F., Hoogland, I., Dijkstra, A., Kippers, W. & Veldkamp, B. (2014). Voorwaarden voor effectieve formatieve toetsing, Enschede: Universiteit Twente
• Sluijsmans, D., Joosten-ten Brinke, D., & van der Vleuten, C. (2013). Toetsen met leerwaarde. Een reviewstudie naar de effectieve kenmerken van formatief toetsen. Maastricht: Universiteit Maastricht
• Ter Horst, G., Van de Kam-van Lent, T., Van Stiphout, R., Baas, D., & Castelijns, J. (2016). Leerlingen evalueren hun eigen leerproces. Toetsrevolutie: Naar een feedbackcultuur in het voortgezet onderwijs, 43-58.
• Van der Kleij, F. M., Vermeulen, J. A., Schildkamp, K., & Eggen, T. J. (2015). Integrating data-based decision making, assessment for learning and diagnostic testing in formative assessment. Assessment in Education: Principles, Policy & Practice, 22(3), 324-343.
• Welsh, M. E., Eastwood, M., & D’Agostino, J. V. (2014). Conceptualizing teaching to the test under standards-based reform. Applied Measurement in Education, 27(2), 98-114.