Het verband tussen de kwaliteit van technisch leesonderwijs en laaggeletterdheid: strategieën voor verbetering

Geplaatst op 15 augustus 2024

Laaggeletterdheid blijft een significant probleem in veel samenlevingen, en de kwaliteit van technisch leesonderwijs speelt een cruciale rol in het bestrijden van deze uitdaging. Technisch leesonderwijs, dat zich richt op de basisvaardigheden van het lezen zoals letterherkenning, klank-tekenkoppeling en vloeiend lezen, vormt de kern van de leesontwikkeling bij jonge leerlingen. Dit artikel onderzoekt hoe de kwaliteit van technisch leesonderwijs direct bijdraagt aan het voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid, en biedt strategieën en aanbevelingen voor het verbeteren van deze onderwijspraktijken.

Het Belang van Technisch Leesonderwijs

Technisch leesonderwijs richt zich op de fundamentele leesvaardigheden die nodig zijn om geschreven tekst te decoderen en begrijpen. Deze vaardigheden omvatten:

• Letterherkenning: Het vermogen om letters te identificeren en te onderscheiden.
• Klank-tekenkoppeling: Het proces waarbij letters worden gekoppeld aan hun bijbehorende klanken.
• Vloeiend Lezen: Het vermogen om teksten vloeiend en met goede uitspraak te lezen.

Een sterke basis in technisch leesonderwijs is essentieel voor leerlingen om succesvol te kunnen lezen en schrijven. Wanneer leerlingen deze basisvaardigheden niet goed ontwikkelen, kan dit leiden tot laaggeletterdheid, wat grote gevolgen kan hebben voor hun academische en sociale ontwikkeling.

Kwaliteit van Technisch Leesonderwijs en Laaggeletterdheid

1. Impact van Kwaliteit op Leesontwikkeling

De kwaliteit van technisch leesonderwijs beïnvloedt de leesontwikkeling van leerlingen op verschillende manieren:

• Effectieve Instructie: Hoogwaardige instructie biedt gestructureerde en systematische begeleiding in leesvaardigheden. Leraren die gebruik maken van bewezen methoden en strategieën zorgen ervoor dat leerlingen een solide basis leggen in technische leesvaardigheden.

• Differentiatie: Kwaliteitsonderwijs houdt rekening met de verschillende niveaus en leerstijlen van leerlingen. Differentiatie zorgt ervoor dat elke leerling op zijn of haar eigen tempo en niveau kan leren, wat essentieel is voor het voorkomen van leesproblemen en laaggeletterdheid.

• Monitoring en Evaluatie: Effectief leesonderwijs omvat regelmatige monitoring en evaluatie van de voortgang van leerlingen. Dit stelt leraren in staat om problemen vroegtijdig te identificeren en gerichte interventies te bieden om laaggeletterdheid te voorkomen.

2. Tekortkomingen in Leesonderwijs en Laaggeletterdheid

Tekortkomingen in technisch leesonderwijs kunnen bijdragen aan laaggeletterdheid:

• Onvoldoende Instructie: Wanneer leesonderwijs niet systematisch of onvoldoende is, krijgen leerlingen mogelijk niet de ondersteuning die ze nodig hebben om essentiële leesvaardigheden te ontwikkelen. Dit kan leiden tot problemen met lezen en schrijven op latere leeftijd.

• Gebrek aan Differentiatie: Als leesonderwijs niet is aangepast aan de individuele behoeften van leerlingen, kunnen sommigen achterblijven. Dit kan resulteren in onvoldoende ontwikkeling van leesvaardigheden en kan bijdragen aan laaggeletterdheid.

• Onvoldoende Evaluatie: Zonder regelmatige evaluatie van de voortgang kunnen problemen met lezen onopgemerkt blijven. Dit maakt het moeilijk om tijdig interventies te bieden en kan leiden tot blijvende leesproblemen.

Strategieën voor Verbetering van Technisch Leesonderwijs

1. Implementatie van Bewezen Instructiemethoden

• Fonemisch Bewustzijn: Het ontwikkelen van fonemisch bewustzijn is cruciaal voor zowel lezen als spelling. Implementatie van gestructureerde fonemische bewustzijnsoefeningen helpt leerlingen bij het herkennen en manipuleren van klanken in woorden.

• Systematische Klank-tekenkoppeling: Gebruik een systematische benadering voor het aanleren van klank-tekenkoppeling. Dit houdt in dat leerlingen stap voor stap leren hoe letters en klanken aan elkaar worden gekoppeld, wat hen helpt bij het decoderen van woorden.

• Lezen met Herhaling: Herhaald lezen van teksten helpt leerlingen bij het verbeteren van hun leesvloeiendheid. Door teksten meerdere keren te lezen, kunnen leerlingen hun snelheid en nauwkeurigheid verbeteren, wat bijdraagt aan een betere leesontwikkeling.

2. Differentiatie en Gepersonaliseerd Onderwijs

• Gepersonaliseerde Leerplannen: Ontwikkel gepersonaliseerde leerplannen die zijn afgestemd op de behoeften van individuele leerlingen. Dit kan door middel van diagnostische toetsen om de specifieke behoeften van elke leerling te identificeren en daarop in te spelen.

• Kleine Groepen: Werk met kleine groepen om gerichte instructie te bieden. Dit stelt leraren in staat om meer persoonlijke aandacht te geven en aangepaste ondersteuning te bieden aan leerlingen die extra hulp nodig hebben.

• Oefenmateriaal op Niveau: Zorg voor oefenmateriaal dat is afgestemd op het niveau van de leerling. Dit zorgt ervoor dat leerlingen worden uitgedaagd zonder overweldigd te raken, wat hun voortgang bevordert.

3. Regelmatige Monitoring en Evaluatie

• Formatieve Evaluaties: Voer regelmatig formatieve evaluaties uit om de voortgang van leerlingen te volgen. Dit kan door middel van observaties, toetsen en dagelijkse werkbladen. Gebruik de resultaten om instructie aan te passen en gericht te interveniëren.

• Feedback en Reflectie: Geef leerlingen constructieve feedback over hun leesprestaties. Moedig hen aan om na te denken over hun voortgang en om hun eigen leerstrategieën te reflecteren.

• Tijdige Interventies: Identificeer problemen vroegtijdig en bied tijdige interventies aan. Dit kan door extra ondersteuning te bieden aan leerlingen die moeite hebben met bepaalde leesvaardigheden, zoals extra oefenlessen of individuele begeleiding.

4. Ouder- en Gemeenschapsbetrokkenheid

• Ouderbetrokkenheid: Betrek ouders bij het leesproces door hen te informeren over de leesactiviteiten die in de klas worden uitgevoerd. Bied ouders tips en strategieën om thuis te oefenen met hun kinderen.

• Gemeenschapsinitiatieven: Werk samen met lokale gemeenschappen en organisaties om leesbevorderende programma’s en activiteiten te organiseren. Dit kan bijdragen aan een bredere ondersteuning van leesonderwijs en kan helpen bij het voorkomen van laaggeletterdheid.

Conclusie

De kwaliteit van technisch leesonderwijs speelt een cruciale rol in het voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid. Effectief leesonderwijs dat gebaseerd is op bewezen instructiemethoden, differentiatie, regelmatige monitoring en evaluatie kan helpen om een sterke basis te leggen voor leesvaardigheid en kan laaggeletterdheid voorkomen.

Door een gestructureerde en systematische aanpak te volgen, kunnen leraren ervoor zorgen dat alle leerlingen de ondersteuning krijgen die ze nodig hebben om succesvol te leren lezen. Dit vereist een combinatie van goede instructie, gepersonaliseerde leerplannen, regelmatige evaluatie en betrokkenheid van ouders en de gemeenschap.

Het investeren in de kwaliteit van technisch leesonderwijs is een investering in de toekomstige academische en sociale successen van leerlingen. Door te zorgen voor effectieve leespraktijken kunnen we bijdragen aan een maatschappij waarin laaggeletterdheid wordt verminderd en elke leerling de kans krijgt om zijn of haar volledige potentieel te bereiken.

Geraadpleegde bronnen 

• Bowers, P.N., Kirby, J.R. & Deacon, S.H. (2010). The Effects of Morphological Instruction on Literacy Skills: A Systematic Review of the Literature. Review of Educational Research, 80 (2), p. 144 – 179.
• Buisman, M., Allen, J., Fouarge, D., Houtkoop, W., & Van der Velden, R. (2013). PIAAC: Kernvaardigheden voor werk en leven: Resultaten van de Nederlandse survey 2012. Den Bosch: ECBO.
• Carlisle, J.F. (2010). Effects of Instruction in Morphological Awareness on Literacy Achievement: An Integrative Review. Reading Research Quarterly, 45 (4), p. 464 – 487.
• Cavey, D.W. (2000). Dysgraphia: Why Johnny can’t write (3rd edition). Austin, TX: ProEd.
• Christoffels, I., Groot, A., Clement, C. & Lam J.F. (2017). Preventie door interventie: Literatuurstudie naar lees- en schrijfachterstanden bij kinderen en jongeren. Den Haag: Stichting Lezen & Schrijven.
• Day, S.L., McDonald Connor, C. & McClelland, M.M. (2015). Children’s behavorial regulation and literacy: The impact of the first grade classroom environment. Journal of School Psychology 53, p. 409 – 428.
• Gubbels, J., Netten, A. & Verhoeven, L. (2017). Vijftien jaar leesprestaties in Nederland: PIRLS - 2016. Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands Radboud Universiteit, Behavioural Science Institute.
• Higgins, E., Fitzgerald, J. & Howard, S. (2015). “Literacy Lift-Off”: an experimental evaluation of a reading recovery programme on literacy skills and reading self-concept. Educational Psychology in Practice, 31 (3), p. 247 – 264.
• Hornickel, J., & Kraus, N. (2013). Unstable Representation of Sound: A Biological Marker of Dyslexia. The Journal of Neuroscience, 33, p. 3500 - 3504.
• Kirk, S.M., Vizcarra, C.R., Looney, E.C. & Kirk, E.P. (2012). Using Physical Activity to Teach Academic Content: A Study of the Effects on Literacy in Head Start Preschoolers. Early Childhood Education Journal, 42, p. 181 – 189.
• Kuhlemeier, H., Jolink, A., Krämer, I., Hemker, B., Jongen, I., Berkel, S. van den. & Bechger, T. (2014). Balans van de leesvaardigheid in het basis- en speciaal basisonderwijs 2: Uitkomsten van de peilingen in 2011 en 2012 in groep 8, groep 5 en de eindgroep van het SBO. PPON-reeks nummer 54. Arnhem: Stichting Cito.
• Nielen, T.M.J. (2016). Alitercy: causes and solutions. Leiden: Leiden University.
• Notten, N., & De Wijs, F. (2017). Een beeld van de laaggeletterde ouder: Een onderzoek naar achtergrondkenmerken, leesopvoeding en taalprestaties in laaggeletterde gezinnen. Amsterdam: Stichting Lezen.
• NRO. (2019). Welke leerprincipes zijn het beste voor het vloeiend leren lezen en spellen bij kinderen in groep 3? Den Haag: NRO.
• Pallante, D.H. & Kim, Y.-S. (2013). The effect of a multicomponent literacy instruction model on literacy growth for kindergartners and first-grade students in Chile. International Journal of Psychology, 48 (5), p. 747 – 761.
• Piasta, S.B., Justice, L.M., McGinty, A.S. & Kaderavek, J.N. (2012). Child Development 83 (3), p. 810 – 820.
• Pillinger, C. & Wood, C. (2014). Pilot study evaluating the impact of dialogic reading and shared reading at transition to primary school: early literacy skills and parental attitudes. Literacy 48 (3), p. 155 – 163.
• Sénéchal, M., & Young, L. (2008). The Effect of Family Literacy Interventions on Children's Acquisition of Reading from. Review of Educational Research 78(4), p. 880- 907.
• Vernooy, K. (2013). Het verbeteren van de leesvaardigheid nader bekeken. Orthopedagogiek: Onderzoek en Praktijk 52 (5), p. 210 – 223.
• Wasik, B.H. (2012). The role of Family Literacy in Society. In B. H. Wasik (Ed.), Handbook of family literacy: Second edition. New York: Routledge.
• Weiland, C. & Yoshikawa, H. (2013). Impacts of a Prekindergarten Program on Children’s Mathematics, Language, Literacy, Executive Function, and Emotional Skills. Child Development, 84 (6), p. 2112 – 2130.