Leerkrachtonafhankelijke werkvormen voor begrijpend lezen bij nt2-leerlingen

Geplaatst op 15 augustus 2024

Het bevorderen van begrijpend lezen bij leerlingen die Nederlands als tweede taal (NT2) leren, is een belangrijke uitdaging in het onderwijs. Begrijpend lezen is niet alleen essentieel voor academisch succes, maar ook voor het dagelijkse functioneren in een Nederlandstalige samenleving. Om NT2-leerlingen effectief te ondersteunen, zijn leerkrachtonafhankelijke werkvormen van groot belang. Deze werkvormen stellen leerlingen in staat om zelfstandig hun leesvaardigheid te ontwikkelen, wat bijdraagt aan een diepere en duurzamere beheersing van de taal. Dit artikel verkent verschillende leerkrachtonafhankelijke werkvormen die kunnen helpen bij het verbeteren van begrijpend lezen en biedt praktische tips voor implementatie in de klas.

Het Belang van Begrijpend Lezen voor NT2-Leerlingen

Begrijpend lezen is het proces waarbij leerlingen niet alleen de tekst kunnen decoderen, maar ook de inhoud begrijpen en interpreteren. Voor NT2-leerlingen is dit extra uitdagend omdat zij niet alleen de taalstructuur moeten leren, maar ook de culturele context en specifieke vocabulaire die met de taal gepaard gaan.

1. Cognitieve en Culturele Aspecten van Begrijpend Lezen

• Cognitieve Aspecten: NT2-leerlingen moeten leren om de structuur en inhoud van teksten te begrijpen, wat vaak verschilt van hun moedertaal. Dit omvat het herkennen van tekststructuren, hoofd- en bijzaken onderscheiden, en inferenties maken.

• Culturele Aspecten: Taal is vaak cultureel gebonden, en NT2-leerlingen moeten zich aanpassen aan de Nederlandse manier van vertellen en redeneren. Dit kan betekenen dat ze onbekende referenties of idiomatische uitdrukkingen moeten leren begrijpen.

Leerkrachtonafhankelijke Werkvormen voor Begrijpend Lezen

Leerkrachtonafhankelijke werkvormen zijn strategieën en activiteiten die leerlingen in staat stellen om zelfstandig te oefenen met begrijpend lezen, zonder voortdurende directe begeleiding van de leraar. Deze werkvormen bevorderen autonomie en helpen leerlingen vaardigheden te ontwikkelen die hen ondersteunen in hun leesontwikkeling.

1. Lezen met Begrip via Digitale Tools

Digitale tools kunnen een effectieve manier zijn om begrijpend lezen te bevorderen door interactieve en gepersonaliseerde leerervaringen te bieden.

• Interactieve Leesapps: Er zijn verschillende apps en platforms die interactieve leesactiviteiten aanbieden. Deze tools bieden vaak gedifferentieerde teksten en oefeningen die zijn aangepast aan het leesniveau van de leerling.

• Online Leesboeken: Digitale leesboeken kunnen worden aangepast aan het niveau van de leerling en bevatten vaak interactieve elementen zoals audiomateriaal en visuele ondersteuning. Dit helpt bij het begrijpen van teksten op een meer dynamische manier.

• Voordelen: Digitale tools kunnen leerlingen in staat stellen om in hun eigen tempo te leren en bieden directe feedback, wat kan bijdragen aan een beter begrip van teksten.

2. Zelfstandig Werken met Tekststructuren

Leerlingen kunnen geholpen worden door zelfstandig te oefenen met verschillende tekststructuren en -genres.

• Tekststructuuroefeningen: Laat leerlingen oefenen met het herkennen van verschillende tekststructuren zoals probleem-oplossing, oorzaak-gevolg en vergelijkingen. Dit kan worden gedaan met behulp van werkbladen of digitale tools.

• Genre-specifieke Lezen: Introduceer leerlingen aan verschillende genres zoals verhalen, informatieve teksten en instructies. Dit helpt hen om de kenmerken van elk genre te begrijpen en te herkennen.

• Voordelen: Door zelfstandig te oefenen met verschillende tekststructuren leren leerlingen om teksten beter te analyseren en te begrijpen, wat hun algehele leesvaardigheid bevordert.

3. Gebruik van Leestips en Strategieën

Leerlingen kunnen leren om strategisch te lezen door zelfhulpgidsen en strategieën toe te passen.

• Leestips: Geef leerlingen een overzicht van effectieve leestips, zoals het markeren van belangrijke informatie, het stellen van vragen over de tekst, en het samenvatten van wat ze hebben gelezen.

• Strategie-oefeningen: Laat leerlingen oefeningen doen waarbij ze verschillende strategieën toepassen, zoals het voorspellen van inhoud, het maken van aantekeningen, en het herformuleren van teksten.

• Voordelen: Door deze strategieën zelfstandig toe te passen, ontwikkelen leerlingen vaardigheden die hen helpen om teksten beter te begrijpen en zelfstandig problemen op te lossen tijdens het lezen.

4. Zelfreflectie en Evaluatie

Zelfreflectie en evaluatie zijn cruciaal voor het verbeteren van begrijpend lezen.

• Leeslogboeken: Moedig leerlingen aan om leeslogboeken bij te houden waarin ze hun gedachten, vragen en samenvattingen van gelezen teksten noteren. Dit helpt hen om actief na te denken over wat ze lezen.

• Zelfevaluatie: Leerlingen kunnen zelfevaluaties doen door vragen over de gelezen tekst te beantwoorden en hun eigen begrip te beoordelen. Dit kan door middel van online quizzes of zelfgemaakte toetsen.

• Voordelen: Zelfreflectie en evaluatie stellen leerlingen in staat om inzicht te krijgen in hun eigen leesproces en hen te helpen bij het identificeren van sterke en zwakke punten.

5. Peer Learning en Groepsactiviteiten

Peer learning en groepsactiviteiten kunnen de betrokkenheid en het begrip van teksten vergroten.

• Discussiegroepen: Laat leerlingen in kleine groepen discussiëren over de gelezen teksten. Dit bevordert het delen van inzichten en helpt bij het verdiepen van hun begrip.

• Samenwerkend Lezen: Organiseer samenwerkingsactiviteiten waarbij leerlingen gezamenlijk teksten lezen en hun begrip bespreken. Dit kan ook door middel van leesclubs of groepsprojecten.

• Voordelen: Groepsactiviteiten moedigen leerlingen aan om van elkaar te leren en bieden een platform voor het uitwisselen van ideeën en perspectieven, wat hun begrip van teksten kan versterken.

Implementatie van Werkvormen in de Klas

Om leerkrachtonafhankelijke werkvormen effectief te implementeren, kunnen leraren de volgende strategieën overwegen:

1. Differentiatie en Gepersonaliseerd Leren

Zorg ervoor dat de werkvormen zijn afgestemd op het niveau en de behoeften van elke leerling. Differentiatie zorgt ervoor dat alle leerlingen de juiste ondersteuning en uitdaging krijgen, waardoor ze effectiever kunnen oefenen met begrijpend lezen.

2. Gebruik van Technologische Hulpmiddelen

Maak gebruik van technologische hulpmiddelen die passen bij de leerdoelen en de behoeften van de leerlingen. Digitale platforms en apps kunnen een waardevolle aanvulling zijn op traditionele leesmethoden en bieden interactieve leerervaringen.

3. Regelmatige Evaluatie en Feedback

Bied regelmatige evaluatie en feedback aan om de voortgang van de leerlingen te monitoren. Dit helpt om eventuele problemen vroegtijdig te identificeren en biedt kansen voor verdere ondersteuning en aanpassing van werkvormen.

4. Ouderbetrokkenheid

Betrek ouders bij het leesproces door hen te informeren over de werkvormen en strategieën die in de klas worden gebruikt. Dit kan helpen om de leerervaring thuis te ondersteunen en de voortgang van de leerlingen te bevorderen.

Conclusie

Leerkrachtonafhankelijke werkvormen zijn essentieel voor het bevorderen van begrijpend lezen bij NT2-leerlingen. Door het gebruik van digitale tools, tekststructuuroefeningen, leestips, zelfreflectie en peer learning kunnen leerlingen zelfstandig hun leesvaardigheid ontwikkelen en verbeteren. Het implementeren van deze werkvormen in de klas helpt leerlingen niet alleen om beter te begrijpen wat ze lezen, maar ook om vertrouwen op te bouwen in hun taalvaardigheden.

Een effectieve aanpak vereist differentiatie, het gebruik van technologie, regelmatige evaluatie en betrokkenheid van ouders. Door deze strategieën toe te passen, kunnen leraren een leeromgeving creëren die de leesontwikkeling van NT2-leerlingen ondersteunt en hen voorbereidt op succes in hun academische en persoonlijke leven.

Geraadpleegde bronnen 

• Droop, M., & Verhoeven, L. (1998). Background Knowledge, Linguistic Complexity, and Second-Language Reading Comprehension. Journal of Literacy research, 30, 253-271. http://dx.doi.org/10.1080/10862969809547998.
• Droop, M., & Verhoeven, L. (2003). Language proficiency and reading ability in first-and second-language learners. Reading Research Quarterly, 38(1), 78-103.
• Gubbels, J., van Langen, A.M.L., Maassen, N.A.M., & Meelissen, M.R.M. (2019). Resultaten PISA-2018 in vogelvlucht. Universiteit Twente. doi: 10.3990/1.9789036549226.
• Hoogeveen, M., & Bonset, H. (2018). Woordenschatontwikkeling in het basisonderwijs opnieuw onderzocht. Enschede: SLO.
• Houtveen, A. A. M., Steensel, R. C. M. van, & Rie, S. de la (2019). De vele kanten van leesbegrip. Literatuurstudie naar onderwijs in begrijpend lezen in opdracht van het
• Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek en de Inspectie van het Onderwijs.
• Kennisrotonde (2016). Wat zijn effectieve methoden om (immigrante) kinderen in het basisonderwijs Nederlands als tweede taal aan te leren? En welke ict-middelen kunnen daaraan bijdragen?  Den Haag: Kennisrotonde.
• Kennisrotonde. (2017). Wat is het effect van geanimeerde prentenboeken en het programma Letters in Beweging op de beginnende geletterdheid en taalontwikkeling van risicoleerlingen in groep 1 en 2? (KR.174). Den Haag: Kennisrotonde.
• Kennisrotonde. (2018). Welke aspecten van begrijpend leesinstructie dragen bewezen effectief bij aan de verhoging van leerprestaties in groep 5-8- van het basisonderwijs? (KR.394). Den Haag: Kennisrotonde .
• Kennisrotonde (2019). Is het bij begrijpend leesonderwijs in de bovenbouw effectiever als leerlingen eerst individueel de hele tekst lezen, voordat ze per alinea in tweetallen informatie verwerken? (KR. 765). Den Haag: Kennisrotonde.
• Klingner, J. K., & Vaughn, S. (1996). Reciprocal teaching of reading comprehension strategies for students with learning disabilities who use English as a second language. Elementary School  Journal, 96, 275–293.
• Lervåg, A., & Aukrust, V. G. (2010). Vocabulary knowledge is a critical determinant of the difference in reading comprehension growth between first and second language learners. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 51(5), 612-620. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2009.02185.
• Melby-LervaÌŠg, M., & LervaÌŠg, A. (2014). Reading Comprehension and Its Underlying Components in Second-Language Learners: A Meta-Analysis of Studies Comparing First- and Second-Language Learners. Psychological Bulletin, 140 (2), 409–433.
• Mol, S., & Bus, A. (2011). Lezen loont een leven lang: De rol van vrijetijdslezen in de taal- en leesontwikkeling van kinderen en jongeren. Levende Talen Tijdschrift, 12(3), 3–15.
• Raudszus, H. (2020). Integration processes in children’s first and second language reading comprehension. Proefschrift. Nijmegen: Behavioural Science Institute.
• Saenz, L., Fuchs, L. S., & Fuchs, D. (2005). Effects of peer-assisted learning strategies on English language learners: A randomized controlled study. Exceptional Children, 71, 235–247.
• Spencer, M., & Wagner, R.K. (2017). The comprehension problems for second-language learners with poor reading comprehension despite adequate decoding: A meta-analysis. Journal of Research in Reading, 40(2), 199–217. doi: 10.1111/1467-9817.12080.
• Van den Bosch, L. J. (2020). The role of linguistic diversity in early reading comprehension. Proefschrift. Nijmegen: Behavior Science Institute.
• Van den Bosch, L. J. Segers, E., & Verhoeven, L. (2019). The role of linguistic diversity in the prediction of early reading comprehension: A quantile regression approach. Scientific Studies of Reading, 23, 203-219.
• Verhoeven, L. T. (2000). Components in early second language reading and spelling. Scientific Studies of Reading, 4, 313–330.
• Wright, T. S., Cervetti, G. N. (2017). A systematic review of the research on vocabulary instruction that impacts text comprehension. Reading Research Quarterly, 52, 203–226. doi:10.1002/rrq.163